Verkfall og verðmætamat Guðmundur Andri Thorsson skrifar 24. mars 2014 06:00 Vart eru þarfari stéttir hér í þjóðfélaginu en kennarar og með sterkari inngróna ábyrgðarkennd gagnvart starfi sínu og þeim verðmætum sem þeim er trúað fyrir. Það þekkja allir sem átt hafa börn í skóla – eða verið börn í skóla – sem sagt: allir. Sjálfur get ég vitnað um það hversu mikilvægir kennararnir mínir í menntaskóla voru í MT/MS þegar maður var nú eiginlega óttalegt himpigimpi. Þá skipti máli að hafa kennara eins og Sigurð Ragnarsson, Aðalstein Davíðsson, Pál Bjarnason og Sverri Hólmarsson og ýmsa fleiri afbragðs kennara sem leiddu hjá sér stælana og náðu að næra með okkur mörgum þá hugmynd að þekkingin væri eftirsóknarverð og skólinn væri nokkuð góður staður til að stunda þekkingarleit. Maður stendur í þakkarskuld við slíka kennara alla ævi og það er dapurleg tilhugsun og beinlínis fráleit, að svo mikilvægt fólk í samfélagsvefnum skuli þurfa að standa í jafn róttækum aðgerðum og verkfalli, til þess svo mikið sem ná eyrum viðsemjenda sinna, sem stunda það jafnan að tala ekki við neinn fyrr en allt er komið í óefni.Brottfall Ekki er að sjá að yfirvöld menntamála átti sig fyllilega á alvöru málsins. Illugi Gunnarsson menntamálaráðherra virðist ekki hafa fyrst og fremst áhuga á því að leysa þetta mál heldur hyggst hann nota það til að ná fram tilteknum kerfisbreytingum á íslensku menntakerfi sem honum eru hugleiknar. Hann virðist standa í þeirri meiningu að allir framhaldsskólar séu eins og MR og bjóði bara upp á fjögurra ára nám – kannski að einfaldast væri bara að breyta MR, en svona almennar hugmyndir viku fyrir verkfall eru vitanlega fyrst og fremst til þess ætlaðar að drepa launakröfum á dreif. Óskandi væri að yfirvöld hefðu sama metnað við að búa kennurum góð kjör og þau sýna jafnan þegar reistar eru skólabyggingar, þar sem allir virðast jafnan þrútnir af metnaði. Margoft hefur komið fram að brottfall nemenda framhaldsskóla er hér meira en forsvaranlegt er. Skýringar á því eru sjálfsagt margvíslegar – menningarlegar og sögulegar og einkalegar hjá hverjum og einum – en ætli ein þeirra hljóti ekki að vera hreinlega sú að það beinlínis borgi sig fyrir suma að hætta í skóla og fara að vinna. Það borgi sig að vera fremur ófaglærður verkamaður á einhverju sviði en að verja tilteknum árafjölda í að mennta sig og sérhæfa til ákveðinna starfa: að í samfélag okkar vanti hreinlega hvata til þess að mennta sig. Og samt er það ævinlega viðkvæðið þegar talið berst að vandamálum íslensks samfélags, að hér skorti menntað vinnuafl á ótal sviðum, og því sé verðmætasköpun hér minni en ella og framleiðni íslensks samfélags ekki nægileg. Til skamms tíma hefur það reyndar verið svo að menn hafa getað hætt í skóla og skapað sér gott líf út af því svigrúmi einstaklinganna sem hér hefur löngum verið ærið, en smám saman hafa minnkað möguleikar þeirra próflausu; sífellt fleiri svið útheimta háskólagráðu.Hvað viltu Ísland? Allt er þetta samtengt. Lág laun kennara eru til vitnis um verðmætamat samfélagsins. Þau sýna – hvað sem orðagjálfri líður – að menntun nýtur ekki þeirrar virðingar sem er sjálf forsenda framfaranna. Nú eru háskólakennarar einnig teknir að ókyrrast og skyldi engan undra: ekki síst hefur stundakennsla á háskólastigi hér verið nokkurs konar góðgerðastarfsemi eða þegnskylduvinna. Daglega er tekist á um Ísland og hvernig við ætlum eiginlega að hafa þetta hjá okkur. Fullvirkjað land? Jafnvel krani á fossum eins og Dettifossi og Gullfossi? Og kostar þúsund krónur takk inn á sýningu tvisvar í viku? Risasvört rör um allt land eins og við Hellisheiðarvirkjun – og landið eins og eitthvert Mordor? Háspennulínur yfir hálendið þvert? Hraðbraut yfir Sprengisand? Hvergi þögn? Hvergi seytlandi lækur? Allt í vatn í eigu Samherja? Og verksmiðjur í hverjum firði? Atvinnusköpun: nei nei, vertu ekkert að mennta þig því þú getur valið úr þrettán kísilgúrverksmiðjum og átta álverksmiðjum þar sem þú getur unnið. Viltu þetta, Ísland? Eða hitt: fjölbreytt og hugvitssamlegt atvinnulíf þar sem einstaklingarnir fá notið sín og framtakssemi sinnar við að framleiða hver handa öðrum alls konar skemmtilegan varning: föt og skó og skúlptúra, tölvuleiki, öpp, ljóð og skáldsögur; ljóstillífunarlakkrís, yngingarkrem úr hitakærum örverum, ferðir um undraheima Íslands, tónlistarhátíðir í afskekktum dölum með tilheyrandi selshreifaáti… og þannig áfram og áfram þar sem hugmynd kveikir hugmyndir. Forsenda þessa alls er ákveðið hugarfar, ákveðin sýn á sjálfan sig og samfélagið sitt, ákveðið verðmætamat. Við eigum að vísu sögur um dásamleg séní sem voru droppát, allt frá Halldóri Laxness til Bjarkar, en til að slíkt fólk njóti sín þarf að vera viss jarðvegur, visst hugarfar, visst menntunarstig, visst verðmætamat þar sem störf kennara eru metin að verðleikum.Lesendur Vísis geta sent inn greinar á greinar@visir.is. Greinunum þarf að fylgja mynd af höfundi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Fyrsta flokks heilbrigðisþjónustu á Íslandi Lilja Alfreðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Sjá meira
Vart eru þarfari stéttir hér í þjóðfélaginu en kennarar og með sterkari inngróna ábyrgðarkennd gagnvart starfi sínu og þeim verðmætum sem þeim er trúað fyrir. Það þekkja allir sem átt hafa börn í skóla – eða verið börn í skóla – sem sagt: allir. Sjálfur get ég vitnað um það hversu mikilvægir kennararnir mínir í menntaskóla voru í MT/MS þegar maður var nú eiginlega óttalegt himpigimpi. Þá skipti máli að hafa kennara eins og Sigurð Ragnarsson, Aðalstein Davíðsson, Pál Bjarnason og Sverri Hólmarsson og ýmsa fleiri afbragðs kennara sem leiddu hjá sér stælana og náðu að næra með okkur mörgum þá hugmynd að þekkingin væri eftirsóknarverð og skólinn væri nokkuð góður staður til að stunda þekkingarleit. Maður stendur í þakkarskuld við slíka kennara alla ævi og það er dapurleg tilhugsun og beinlínis fráleit, að svo mikilvægt fólk í samfélagsvefnum skuli þurfa að standa í jafn róttækum aðgerðum og verkfalli, til þess svo mikið sem ná eyrum viðsemjenda sinna, sem stunda það jafnan að tala ekki við neinn fyrr en allt er komið í óefni.Brottfall Ekki er að sjá að yfirvöld menntamála átti sig fyllilega á alvöru málsins. Illugi Gunnarsson menntamálaráðherra virðist ekki hafa fyrst og fremst áhuga á því að leysa þetta mál heldur hyggst hann nota það til að ná fram tilteknum kerfisbreytingum á íslensku menntakerfi sem honum eru hugleiknar. Hann virðist standa í þeirri meiningu að allir framhaldsskólar séu eins og MR og bjóði bara upp á fjögurra ára nám – kannski að einfaldast væri bara að breyta MR, en svona almennar hugmyndir viku fyrir verkfall eru vitanlega fyrst og fremst til þess ætlaðar að drepa launakröfum á dreif. Óskandi væri að yfirvöld hefðu sama metnað við að búa kennurum góð kjör og þau sýna jafnan þegar reistar eru skólabyggingar, þar sem allir virðast jafnan þrútnir af metnaði. Margoft hefur komið fram að brottfall nemenda framhaldsskóla er hér meira en forsvaranlegt er. Skýringar á því eru sjálfsagt margvíslegar – menningarlegar og sögulegar og einkalegar hjá hverjum og einum – en ætli ein þeirra hljóti ekki að vera hreinlega sú að það beinlínis borgi sig fyrir suma að hætta í skóla og fara að vinna. Það borgi sig að vera fremur ófaglærður verkamaður á einhverju sviði en að verja tilteknum árafjölda í að mennta sig og sérhæfa til ákveðinna starfa: að í samfélag okkar vanti hreinlega hvata til þess að mennta sig. Og samt er það ævinlega viðkvæðið þegar talið berst að vandamálum íslensks samfélags, að hér skorti menntað vinnuafl á ótal sviðum, og því sé verðmætasköpun hér minni en ella og framleiðni íslensks samfélags ekki nægileg. Til skamms tíma hefur það reyndar verið svo að menn hafa getað hætt í skóla og skapað sér gott líf út af því svigrúmi einstaklinganna sem hér hefur löngum verið ærið, en smám saman hafa minnkað möguleikar þeirra próflausu; sífellt fleiri svið útheimta háskólagráðu.Hvað viltu Ísland? Allt er þetta samtengt. Lág laun kennara eru til vitnis um verðmætamat samfélagsins. Þau sýna – hvað sem orðagjálfri líður – að menntun nýtur ekki þeirrar virðingar sem er sjálf forsenda framfaranna. Nú eru háskólakennarar einnig teknir að ókyrrast og skyldi engan undra: ekki síst hefur stundakennsla á háskólastigi hér verið nokkurs konar góðgerðastarfsemi eða þegnskylduvinna. Daglega er tekist á um Ísland og hvernig við ætlum eiginlega að hafa þetta hjá okkur. Fullvirkjað land? Jafnvel krani á fossum eins og Dettifossi og Gullfossi? Og kostar þúsund krónur takk inn á sýningu tvisvar í viku? Risasvört rör um allt land eins og við Hellisheiðarvirkjun – og landið eins og eitthvert Mordor? Háspennulínur yfir hálendið þvert? Hraðbraut yfir Sprengisand? Hvergi þögn? Hvergi seytlandi lækur? Allt í vatn í eigu Samherja? Og verksmiðjur í hverjum firði? Atvinnusköpun: nei nei, vertu ekkert að mennta þig því þú getur valið úr þrettán kísilgúrverksmiðjum og átta álverksmiðjum þar sem þú getur unnið. Viltu þetta, Ísland? Eða hitt: fjölbreytt og hugvitssamlegt atvinnulíf þar sem einstaklingarnir fá notið sín og framtakssemi sinnar við að framleiða hver handa öðrum alls konar skemmtilegan varning: föt og skó og skúlptúra, tölvuleiki, öpp, ljóð og skáldsögur; ljóstillífunarlakkrís, yngingarkrem úr hitakærum örverum, ferðir um undraheima Íslands, tónlistarhátíðir í afskekktum dölum með tilheyrandi selshreifaáti… og þannig áfram og áfram þar sem hugmynd kveikir hugmyndir. Forsenda þessa alls er ákveðið hugarfar, ákveðin sýn á sjálfan sig og samfélagið sitt, ákveðið verðmætamat. Við eigum að vísu sögur um dásamleg séní sem voru droppát, allt frá Halldóri Laxness til Bjarkar, en til að slíkt fólk njóti sín þarf að vera viss jarðvegur, visst hugarfar, visst menntunarstig, visst verðmætamat þar sem störf kennara eru metin að verðleikum.Lesendur Vísis geta sent inn greinar á greinar@visir.is. Greinunum þarf að fylgja mynd af höfundi.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun