Hverra hagsmunir ráða för? Gísli Sigurðsson skrifar 16. ágúst 2016 08:00 Nýlega rann út frestur almennings til að gera athugasemdir við tillögur verkefnisstjórnar þriðja áfanga rammaáætlunar um virkjanakosti í landinu. Í fréttum RÚV á laugardaginn kom fram að þessar tillögur hefðu verið unnar í miklu tímahraki, á einu ári í stað fjögurra, og Fréttablaðið sagði frá því að flýtirinn hefði verið svo mikill að faghópur verkefnisstjórnarinnar fékk ekki ráðrúm til að fara yfir kostnað og þjóðhagslegan ábata af þeim virkjunarkostum sem reifaðir eru. Það er sérstaklega bagalegt að efna til illinda í samfélaginu vegna virkjanakosta sem gætu reynst þjóðhagslega óhagkvæmir við nánari athugun. Ekki er sérstök ástæða fyrir fólk hér á landi að leggja náttúruna í rúst, með tilheyrandi ósætti, til að erlend stórfyrirtæki geti byggt hér verksmiðjur, fengið rafmagn á útsölu og ráðið til starfa varnarlaust farandverkafólk á lágmarkslaunum – eins og nú er boðað í Kísilveri United Silicon í Helguvík (sem borgar að auki ekki skuldir sínar við bæjarfélagið, skv. Fréttatímanum á laugardaginn). Ekki er heldur þörf á að eyðileggja hér hverja náttúruperluna af annarri til að sæstrengsfyrirtæki á Englandi geti hagnast á raforkuflutningum til Bretlandseyja – eins og upplýst var þegar einn eigenda sæstrengsfyrirtækisins birtist óvænt hér í tengslum við norðurslóðaráðstefnu í fyrrahaust. Fram kom að hagnaður annarra yrði óverulegur. Sérstaklega er þessi orkuásókn hér á landi óþörf í ljósi þess að orkuverð fer nú lækkandi í okkar heimshluta vegna tækniframfara. Það háa verð sem Bretar eru tilbúnir að greiða fyrir vistvæna orku mun ekki eiga við virkjanarafmagn sem hefur orðið til á kostnað villtra fiskstofna og heiðagæsa í Þjórsárverum. Af sögulegum ástæðum eru Bretar óvenju áhugasamir um villta laxfiska í íslenskum ám og „íslensku“ gæsirnar sem hafa vetursetu á Bretlandseyjum. Ég hef fylgst sérstaklega með vinnu verkefnisstjórnarinnar vegna virkjana í neðri hluta Þjórsár. Snemma í ferlinu ákvað verkefnisstjórn að mæla með þeim virkjanakostum að því gefnu að engin óvissa ríkti um afdrif laxfiska í ánni. Fyrir ókunnuga má rifja upp að í Þjórsá er einn stærsti sjálfbæri villti laxastofn við Norður-Atlantshaf (veiði hefur farið allt upp í um 10.000 laxa), auk sjóbirtings, sjóbleikju og staðbundinna silunga. Í áætlunum sínum lét Landsvirkjun í veðri vaka að hún hefði ráð undir rifi hverju til að leysa þann vanda. Í ljós kom að þau ráð voru haldlaus, Alþingi færði virkjanirnar því í biðflokk og vegna vanhæfis Veiðimálastofnunar var skipaður sérstakur hópur líffræðinga til að fara yfir málið. Niðurstaða hans var ótvíræð um að engri óvissu um afdrif laxfiska hefði verið eytt en vegna þess að efsta virkjanasvæði Þjórsár hefði ekki orðið fiskgengt á síðari tímum fyrr en með laxastiga við fossinn Búða fyrir um mannsaldri síðan væri meinalaust af þeirra líffræðilegu hálfu að virkja þar efra í tilraunaskyni – þar sem Þorbjörn laxakarl nam land í öndverðu. Þetta ákvað verkefnisstjórnin og Landsvirkjun að rangtúlka sem svo að nægilegri óvissu hefði verið eytt og í kjölfarið lagði verkefnisstjórnin til að allar þrjár virkjanirnar í neðri hluta Þjórsár yrðu settar í nýtingarflokk. Meðal umsagna við núverandi tillögur verkefnisstjórnarinnar var rækileg greinargerð frá Grími Björnssyni, jarðeðlisfræðingi, þar sem hann benti á að ekkert væri fjallað um áhrif uppistöðulóna á lífríkið í sjónum – sem fengi ekki næringarefni með framburði ánna auk þess sem basísk efni í aurnum ynnu gegn súrnum sjávar en hlæðust þess í stað upp í lónum á landi. Þá bendir Grímur á að ekkert hefði verið hugað að þeim möguleika að beita gangatækni við virkjanir í neðri hluta Þjórsár og sleppa þannig við flest neikvæð umhverfisáhrif uppistöðulóna. Það blasir við almennum borgurum að áætlaðar virkjanir í neðri hluta Þjórsár munu valda hruni fiskstofna í ánni. Slíkt hrun af mannavöldum er ekki í boði vegna þess að íslensk stjórnvöld verða að tryggja að villtum dýrum sé ekki útrýmt heldur séu þau aðeins nýtt á sjálfbæran hátt – eins og kveðið er á um í Bernarsamningnum um verndun villtra plantna og dýra og lífsvæða í Evrópu frá 1979 (sem Ísland fullgilti 17. júní 1993 og öðlaðist gildi hér á landi 1. október sama ár). Þegar við það bætist að ekkert hefur verið hugað að öðrum tækniúrlausnum á virkjunum í neðri hluta Þjórsár, ekkert hugsað um örlög fiskstofna við suðurströndina, sem nærast m.a. á framburði Þjórsár, né um áhrif á ferðaþjónustu og landbúnað í grennd við ána er vandséð hvaða hagsmunum er verið að þjóna með því að leggja til þau náttúruspjöll sem þessar virkjanir munu valda. Ef hagsmunir landbúnaðar, ferðaþjónustu og sjávarútvegs, til viðbótar við náttúruverndarsjónarmið, duga ekki til að stöðva framrás þeirrar virkjanaeimreiðar sem Landsvirkjun knýr nú áfram í neðri hluta Þjórsár hlýtur sú spurning að vakna hvort einhverjir enn aðrir hagsmunir búi hér að baki. Ekki eru það þjóðhagsmunir, svo mikið er víst. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Að búa til aðalsmenn Kolbrún Baldursdóttir Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Sjá meira
Nýlega rann út frestur almennings til að gera athugasemdir við tillögur verkefnisstjórnar þriðja áfanga rammaáætlunar um virkjanakosti í landinu. Í fréttum RÚV á laugardaginn kom fram að þessar tillögur hefðu verið unnar í miklu tímahraki, á einu ári í stað fjögurra, og Fréttablaðið sagði frá því að flýtirinn hefði verið svo mikill að faghópur verkefnisstjórnarinnar fékk ekki ráðrúm til að fara yfir kostnað og þjóðhagslegan ábata af þeim virkjunarkostum sem reifaðir eru. Það er sérstaklega bagalegt að efna til illinda í samfélaginu vegna virkjanakosta sem gætu reynst þjóðhagslega óhagkvæmir við nánari athugun. Ekki er sérstök ástæða fyrir fólk hér á landi að leggja náttúruna í rúst, með tilheyrandi ósætti, til að erlend stórfyrirtæki geti byggt hér verksmiðjur, fengið rafmagn á útsölu og ráðið til starfa varnarlaust farandverkafólk á lágmarkslaunum – eins og nú er boðað í Kísilveri United Silicon í Helguvík (sem borgar að auki ekki skuldir sínar við bæjarfélagið, skv. Fréttatímanum á laugardaginn). Ekki er heldur þörf á að eyðileggja hér hverja náttúruperluna af annarri til að sæstrengsfyrirtæki á Englandi geti hagnast á raforkuflutningum til Bretlandseyja – eins og upplýst var þegar einn eigenda sæstrengsfyrirtækisins birtist óvænt hér í tengslum við norðurslóðaráðstefnu í fyrrahaust. Fram kom að hagnaður annarra yrði óverulegur. Sérstaklega er þessi orkuásókn hér á landi óþörf í ljósi þess að orkuverð fer nú lækkandi í okkar heimshluta vegna tækniframfara. Það háa verð sem Bretar eru tilbúnir að greiða fyrir vistvæna orku mun ekki eiga við virkjanarafmagn sem hefur orðið til á kostnað villtra fiskstofna og heiðagæsa í Þjórsárverum. Af sögulegum ástæðum eru Bretar óvenju áhugasamir um villta laxfiska í íslenskum ám og „íslensku“ gæsirnar sem hafa vetursetu á Bretlandseyjum. Ég hef fylgst sérstaklega með vinnu verkefnisstjórnarinnar vegna virkjana í neðri hluta Þjórsár. Snemma í ferlinu ákvað verkefnisstjórn að mæla með þeim virkjanakostum að því gefnu að engin óvissa ríkti um afdrif laxfiska í ánni. Fyrir ókunnuga má rifja upp að í Þjórsá er einn stærsti sjálfbæri villti laxastofn við Norður-Atlantshaf (veiði hefur farið allt upp í um 10.000 laxa), auk sjóbirtings, sjóbleikju og staðbundinna silunga. Í áætlunum sínum lét Landsvirkjun í veðri vaka að hún hefði ráð undir rifi hverju til að leysa þann vanda. Í ljós kom að þau ráð voru haldlaus, Alþingi færði virkjanirnar því í biðflokk og vegna vanhæfis Veiðimálastofnunar var skipaður sérstakur hópur líffræðinga til að fara yfir málið. Niðurstaða hans var ótvíræð um að engri óvissu um afdrif laxfiska hefði verið eytt en vegna þess að efsta virkjanasvæði Þjórsár hefði ekki orðið fiskgengt á síðari tímum fyrr en með laxastiga við fossinn Búða fyrir um mannsaldri síðan væri meinalaust af þeirra líffræðilegu hálfu að virkja þar efra í tilraunaskyni – þar sem Þorbjörn laxakarl nam land í öndverðu. Þetta ákvað verkefnisstjórnin og Landsvirkjun að rangtúlka sem svo að nægilegri óvissu hefði verið eytt og í kjölfarið lagði verkefnisstjórnin til að allar þrjár virkjanirnar í neðri hluta Þjórsár yrðu settar í nýtingarflokk. Meðal umsagna við núverandi tillögur verkefnisstjórnarinnar var rækileg greinargerð frá Grími Björnssyni, jarðeðlisfræðingi, þar sem hann benti á að ekkert væri fjallað um áhrif uppistöðulóna á lífríkið í sjónum – sem fengi ekki næringarefni með framburði ánna auk þess sem basísk efni í aurnum ynnu gegn súrnum sjávar en hlæðust þess í stað upp í lónum á landi. Þá bendir Grímur á að ekkert hefði verið hugað að þeim möguleika að beita gangatækni við virkjanir í neðri hluta Þjórsár og sleppa þannig við flest neikvæð umhverfisáhrif uppistöðulóna. Það blasir við almennum borgurum að áætlaðar virkjanir í neðri hluta Þjórsár munu valda hruni fiskstofna í ánni. Slíkt hrun af mannavöldum er ekki í boði vegna þess að íslensk stjórnvöld verða að tryggja að villtum dýrum sé ekki útrýmt heldur séu þau aðeins nýtt á sjálfbæran hátt – eins og kveðið er á um í Bernarsamningnum um verndun villtra plantna og dýra og lífsvæða í Evrópu frá 1979 (sem Ísland fullgilti 17. júní 1993 og öðlaðist gildi hér á landi 1. október sama ár). Þegar við það bætist að ekkert hefur verið hugað að öðrum tækniúrlausnum á virkjunum í neðri hluta Þjórsár, ekkert hugsað um örlög fiskstofna við suðurströndina, sem nærast m.a. á framburði Þjórsár, né um áhrif á ferðaþjónustu og landbúnað í grennd við ána er vandséð hvaða hagsmunum er verið að þjóna með því að leggja til þau náttúruspjöll sem þessar virkjanir munu valda. Ef hagsmunir landbúnaðar, ferðaþjónustu og sjávarútvegs, til viðbótar við náttúruverndarsjónarmið, duga ekki til að stöðva framrás þeirrar virkjanaeimreiðar sem Landsvirkjun knýr nú áfram í neðri hluta Þjórsár hlýtur sú spurning að vakna hvort einhverjir enn aðrir hagsmunir búi hér að baki. Ekki eru það þjóðhagsmunir, svo mikið er víst.
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun