Trump og King Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 13. janúar 2017 07:00 Undanfarið kosningamisseri bjó ég í Atlanta í Georgíu og las við guðfræði- og trúarbragðafræðideild Emory háskóla. Það var merkileg reynsla að fylgjast með umræðum og viðbrögðum samnemenda minna við hvert fótmál forsetakosninganna og þegar úrslitin urðu ljós var mörgum svo brugðið að sorg og reiði brast út með ýmsum hætti. Georgía er eitt af vígum repúblikana og fylkið hefur stutt forsetaframbjóðenda þeirra í flestum kosningum undanfarna áratugi. Georgía var ekki talið baráttufylki en þar voru engir kosningafundir haldnir og engum auglýsingum sjónvarpað fyrr en viku fyrir kosningar. Skiptingin á milli borgar og sveita gæti ekki verið skýrari en borgirnar studdu Hillary Clinton og dreifbýlið Donald Trump. Kannanir meðal nemenda í Emory sýndu yfir 90% stuðning við Clinton en feimni við að gefa upp stuðning við Trump gæti hafa skekkt þær tölur samkvæmt nemendafélögunum. Kynþáttaspenna hefur einkennt sögu Georgíu en Atlanta er jafnframt höfuðvígi mannréttindabaráttu þeldökkra. Martin Luther King jr. var prestur í Ebenezer Baptist Church, sem er fjölmennur söfnuður í borginni, og hefur svæðinu í kringum kirkjuna verið breytt í þjóðgarð til minningar um baráttu hans. Kynþáttaspenna er ennþá áberandi í umræðunni og undanfarið haust hafa dráp lögreglumanna á þeldökkum borgurum ítrekað komist í fjölmiðla, sökum þess að aðstandendur hafa tekið upp verknaðina á snjallsíma. Mótmæli hafa verið fjölmenn í borgum Georgíu og í nágrannafylkjum undir fána hreyfingarinnar #BlackLivesMatter. Ein af stofnunum Emory rannsakar samspil trúar og stjórnmála og daginn eftir að úrslit voru ljós var erindi flutt á þeirra vegum af blaðakonunni Cynthia Tucker Haynes. Hún er dálkahöfundur sem hefur m.a. unnið Pulitzer verðlaun fyrir skrif sín um tengsl þeldökkra og hvítra í Bandaríkjunum. Fyrir fullum sal nemenda og kennara viðurkenndi hún að hafa þurft að endurskrifa erindi sitt á síðustu stundu í ljósi þess að hættumerki höfðu breyst í hættuástand með kosningu Donald Trump. Mat Haynes var að kynþáttafordómar ættu stóran þátt í úrslitum kosninganna. Máli sínu til stuðnings nefndi hún þrennt: Í fyrsta lagi innkomu Trump í bandarísk stjórnmál en hann kom sér að í umræðunni með því að halda á lofti gróusögum um að Obama væri ekki fæddur í Bandaríkjunum og væri því óhæfur til að gegna forsetaembættinu. Í öðru lagi árangur Obama í efnahagsmálum en í forsetatíð hans höfðu kjör hinna fjárhagslega verst stöddu batnað verulega á meðan kjör millistéttarinnar stóðu í stað. Þar sem fátækt í Bandaríkjunum er afgerandi kynþáttaskipt leiddi þetta af sér þá upplifun að verið væri að hygla þeldökkum á kostnað hvítra. Loks nefndi hún breytt landslag í opinberri orðræðu þar sem mörk tjáningar hafa flust í kjölfar tilkomu netmiðla og hópar eiga greiðari aðgang við að boða kynþáttafordóma í ummælakerfum og spjallrásum. Umræður í lokin urðu til að orða reiði, vonbrigði, sorg og ótta, sérstaklega meðal þeldökkra nemenda. Meginstef hjá mælendum var viðurkenning á því að framförum fylgir oft bakslag og margir sáu samsvörun með núverandi þróun og því bakslagi sem átti sér stað eftir tap suðursins í þrælastríðinu. Hin alræmdu Jim Crow lög lögleiddu aðgreiningu kynþátta og voru loks afnumin í kjölfar mannréttabaráttu þeldökkra á sjötta áratugnum. Arfleifð Martin Luther King jr. bar í því samhengi oft á góma en margar af prédikunum hans og ræðum hafa spámannlegt gildi í hugum þeirra sem upplifað hafa framfarir og vonbrigði í samskiptum kynþátta í suðuríkjunum. King er álitin fyrirmynd með því hugrekki sem hann sýndi í baráttunni gegn kynþáttahatri og fyrir aðferðir sínar en hann boðaði að ofbeldi gæti aldrei leitt til friðar. Ein af þekktustu prédikunum hans nefnist Um mælikvarða mennskunnar en þar segir hann enga spurningu vera ofar þeirri hvaða augum við lítum verðgildi fólks. Af mannsmynd okkar ákvarðast „gjörvöll stjórnskipan, samfélagsgerð og hagkerfi okkar“. Ef verðgildi mennskunnar eru vegin með mælikvörðum hagkerfa reiknast King til að í fullorðnum einstaklingi sé „næg fita í sjö sápustykki, nægt járn í meðalstóran nagla, nægur sykur til að fylla staut [og] nægur fosfór í 2.220 eldspýtukveika“, alls um 99 cent á þávirði. Myndmáli hans er ætlað að smætta þá mannsmynd sem lítur á manninn með augum veraldarhyggju og notagildis. Andstætt veraldarhyggju byggði King á mannsmynd Biblíunnar en hún er að hans mati í senn raunsæ á syndugt eðli mannsins og trúuð á að manneskjur standa í augum Guðs jafnfætis í sköpuninni og eru ómetanlegar með veraldlegum mælikvörðum. Á þeirri forsendu fordæmdi King kynþáttahyggju, arðrán á vinnuafli, nýlendustefnu og stríðsrekstur til yfirráða. Þekktasta brot úr þessari prédikun er hvatning hans um að „maðurinn sé á endanum ekki metinn á grundvelli þess hvernig hann lifir á tímum allsnægta og þæginda, heldur hvar hann stendur á tímum áskorana og átaka“. Kjör Donalds Trump í embætti forseta Bandaríkjanna á sér eflaust margar skýringar en frá sjónarhóli þeirra sem sætt hafa misrétti á grundvelli hörundslitar, svíður þessi þáttur í kosningabaráttu hans mest. Arfleifð Martin Luther King jr. er í senn huggun um að manneskjan standi ekki ein í aðstæðum sínum og ákall til að vinna að réttlæti allra með friðsamri baráttu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Donald Trump Forsetakosningar í Bandaríkjunum 2020 Sigurvin Lárus Jónsson Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar Skoðun Ef þið þurfið að segja upphátt að þið séuð ekki rasistar... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hugleiðingar og skoðanaskipti um rasisma og útlendingahatur Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun 56.000 krónur í vasa Kópavogsbúa Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun NordAN: Vegið að norrænni forvarnarstefnu Siv Friðleifsdóttir skrifar Skoðun Af hverju byggjum við innan gróinna hverfa? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er stríðsglæpamaður í rútunni? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir, Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarið kosningamisseri bjó ég í Atlanta í Georgíu og las við guðfræði- og trúarbragðafræðideild Emory háskóla. Það var merkileg reynsla að fylgjast með umræðum og viðbrögðum samnemenda minna við hvert fótmál forsetakosninganna og þegar úrslitin urðu ljós var mörgum svo brugðið að sorg og reiði brast út með ýmsum hætti. Georgía er eitt af vígum repúblikana og fylkið hefur stutt forsetaframbjóðenda þeirra í flestum kosningum undanfarna áratugi. Georgía var ekki talið baráttufylki en þar voru engir kosningafundir haldnir og engum auglýsingum sjónvarpað fyrr en viku fyrir kosningar. Skiptingin á milli borgar og sveita gæti ekki verið skýrari en borgirnar studdu Hillary Clinton og dreifbýlið Donald Trump. Kannanir meðal nemenda í Emory sýndu yfir 90% stuðning við Clinton en feimni við að gefa upp stuðning við Trump gæti hafa skekkt þær tölur samkvæmt nemendafélögunum. Kynþáttaspenna hefur einkennt sögu Georgíu en Atlanta er jafnframt höfuðvígi mannréttindabaráttu þeldökkra. Martin Luther King jr. var prestur í Ebenezer Baptist Church, sem er fjölmennur söfnuður í borginni, og hefur svæðinu í kringum kirkjuna verið breytt í þjóðgarð til minningar um baráttu hans. Kynþáttaspenna er ennþá áberandi í umræðunni og undanfarið haust hafa dráp lögreglumanna á þeldökkum borgurum ítrekað komist í fjölmiðla, sökum þess að aðstandendur hafa tekið upp verknaðina á snjallsíma. Mótmæli hafa verið fjölmenn í borgum Georgíu og í nágrannafylkjum undir fána hreyfingarinnar #BlackLivesMatter. Ein af stofnunum Emory rannsakar samspil trúar og stjórnmála og daginn eftir að úrslit voru ljós var erindi flutt á þeirra vegum af blaðakonunni Cynthia Tucker Haynes. Hún er dálkahöfundur sem hefur m.a. unnið Pulitzer verðlaun fyrir skrif sín um tengsl þeldökkra og hvítra í Bandaríkjunum. Fyrir fullum sal nemenda og kennara viðurkenndi hún að hafa þurft að endurskrifa erindi sitt á síðustu stundu í ljósi þess að hættumerki höfðu breyst í hættuástand með kosningu Donald Trump. Mat Haynes var að kynþáttafordómar ættu stóran þátt í úrslitum kosninganna. Máli sínu til stuðnings nefndi hún þrennt: Í fyrsta lagi innkomu Trump í bandarísk stjórnmál en hann kom sér að í umræðunni með því að halda á lofti gróusögum um að Obama væri ekki fæddur í Bandaríkjunum og væri því óhæfur til að gegna forsetaembættinu. Í öðru lagi árangur Obama í efnahagsmálum en í forsetatíð hans höfðu kjör hinna fjárhagslega verst stöddu batnað verulega á meðan kjör millistéttarinnar stóðu í stað. Þar sem fátækt í Bandaríkjunum er afgerandi kynþáttaskipt leiddi þetta af sér þá upplifun að verið væri að hygla þeldökkum á kostnað hvítra. Loks nefndi hún breytt landslag í opinberri orðræðu þar sem mörk tjáningar hafa flust í kjölfar tilkomu netmiðla og hópar eiga greiðari aðgang við að boða kynþáttafordóma í ummælakerfum og spjallrásum. Umræður í lokin urðu til að orða reiði, vonbrigði, sorg og ótta, sérstaklega meðal þeldökkra nemenda. Meginstef hjá mælendum var viðurkenning á því að framförum fylgir oft bakslag og margir sáu samsvörun með núverandi þróun og því bakslagi sem átti sér stað eftir tap suðursins í þrælastríðinu. Hin alræmdu Jim Crow lög lögleiddu aðgreiningu kynþátta og voru loks afnumin í kjölfar mannréttabaráttu þeldökkra á sjötta áratugnum. Arfleifð Martin Luther King jr. bar í því samhengi oft á góma en margar af prédikunum hans og ræðum hafa spámannlegt gildi í hugum þeirra sem upplifað hafa framfarir og vonbrigði í samskiptum kynþátta í suðuríkjunum. King er álitin fyrirmynd með því hugrekki sem hann sýndi í baráttunni gegn kynþáttahatri og fyrir aðferðir sínar en hann boðaði að ofbeldi gæti aldrei leitt til friðar. Ein af þekktustu prédikunum hans nefnist Um mælikvarða mennskunnar en þar segir hann enga spurningu vera ofar þeirri hvaða augum við lítum verðgildi fólks. Af mannsmynd okkar ákvarðast „gjörvöll stjórnskipan, samfélagsgerð og hagkerfi okkar“. Ef verðgildi mennskunnar eru vegin með mælikvörðum hagkerfa reiknast King til að í fullorðnum einstaklingi sé „næg fita í sjö sápustykki, nægt járn í meðalstóran nagla, nægur sykur til að fylla staut [og] nægur fosfór í 2.220 eldspýtukveika“, alls um 99 cent á þávirði. Myndmáli hans er ætlað að smætta þá mannsmynd sem lítur á manninn með augum veraldarhyggju og notagildis. Andstætt veraldarhyggju byggði King á mannsmynd Biblíunnar en hún er að hans mati í senn raunsæ á syndugt eðli mannsins og trúuð á að manneskjur standa í augum Guðs jafnfætis í sköpuninni og eru ómetanlegar með veraldlegum mælikvörðum. Á þeirri forsendu fordæmdi King kynþáttahyggju, arðrán á vinnuafli, nýlendustefnu og stríðsrekstur til yfirráða. Þekktasta brot úr þessari prédikun er hvatning hans um að „maðurinn sé á endanum ekki metinn á grundvelli þess hvernig hann lifir á tímum allsnægta og þæginda, heldur hvar hann stendur á tímum áskorana og átaka“. Kjör Donalds Trump í embætti forseta Bandaríkjanna á sér eflaust margar skýringar en frá sjónarhóli þeirra sem sætt hafa misrétti á grundvelli hörundslitar, svíður þessi þáttur í kosningabaráttu hans mest. Arfleifð Martin Luther King jr. er í senn huggun um að manneskjan standi ekki ein í aðstæðum sínum og ákall til að vinna að réttlæti allra með friðsamri baráttu.
Skoðun Það ætti ekki vera í boði að útskifa fólk úr viðtalstímum hjá geðlæknum Atli Már Haraldsson Zebitz skrifar
Skoðun Gigt, vinnumarkaðurinn, fjölgun hlutastarfa og viðeigandi aðlögun Hrönn Stefánsdóttir skrifar