Skert rýmisgreind Guðmundur Andri Thorsson skrifar 15. maí 2017 07:00 Þegar ég kom frá útlöndum um daginn fór ég að hugsa um „skerta rýmisgreind“. Það er víst ein af þessum nýmóðins greiningum og einhvern tímann skildist mér að hún ætti vel við mig.Víðáttu-vitlausSkert rýmisgreind ku ekki síst lýsa sér í óvenju bágborinni ratvísi, sem er svo sannarlega af skornum skammti hjá mér, ég er algjör rati; ég er beinlínis víðáttu-vitlaus. Ég þekki engin fjöll, kann engin örnefni, er ættleri miðað við afa minn Indriða sem gat ungur smali ratað heim í niðaþoku með því að þreifa á steinum og finna jökulrispur sem hjálpuðu honum að átta sig – sem minnir okkur á alla þá eiginleika sem við höfum glatað með því að gerast borgarmenni. Borgin: Ég hef ráfað um Þingholtin fullkomlega ráðvilltur í leit að Grundarstíg; ég hef lent í Efsta-Breiðholti á leið í Árbæ, verið kominn langleiðina til Akureyrar á leið í Stykkishólm; ekið um Kópavoginn úrkula vonar um að finna nokkru sinni leiðina út úr því martraðarkennda völundarhúsi og þar fram eftir nákvæmlega eins götunum. Maður á náttúrlega aldrei að gera eigin galla að allsherjarreglu, og engum skal ég ætla að vera jafn víðáttu-vitlaus og ég. En – því er ekki að neita að stundum hefur það hvarflað að mér hvort skert rýmisgreind í vægum og víðum skilningi sé útbreiddari hér á landi en til dæmis í Japan eða bara Danmörku: það er að segja, einhvers konar ónæmi á umhverfi sitt, skortur á næmi fyrir rýminu í kring, kannski eiginleiki sem vex fram hjá fólki sem vanist hefur því að hafa nóg pláss. Veldur kannski skert rýmisgreind því að Íslendingar gefa ekki stefnuljós – ekki einu sinni þeir sem eru í innri hring á hringtorgi? Veldur skert rýmisgreind íslenskri raðamenningu? Ræður hún för þegar teiknuð eru og reist hús hér á landi? Og umhverfi skipulagt?Dautt barrtréÉg fór sem sé að hugsa um þetta þegar ég kom frá útlöndum á dögunum, snemma morguns eftir langt næturflug í þröngum sætum, þröngu rými. Kalt rokið reif í mann og þyrlaði upp hugsunum sem lúrðu neðst í hugskoti; þetta var grár sandbruðnings-svarri og þegar maður var kominn upp í flugrútuna skynjaði maður umhverfi sitt með augum heimalningsins sem skerpast fyrsta hálftímann eftir lendingu en dofna svo hægt og rólega. Það sveið í morgunsárinu og skilningarvitin voru næm og í smástund beið ég spenntur eftir því sem kynni að blasa við þyrstum augum mínum. Það fyrsta sem ég sá af landinu mínu fagra þegar rútan var lögð af stað frá Keflavíkurflugvelli var dautt barrtré. Það stóð þarna í grámanum og næðingnum, „illa rætt og undarlega sett“ eins og váboði. Eins og tákn. Ég velti fyrir mér hver hefði haft fyrir því að pota niður svona tré á svo fráleitum stað þar sem það átti svo augljóslega ekki heima. Og hver hugsunin á bak við svo einkennilegt framtak gæti eiginlega verið. Ég velti því líka fyrir mér af hverju enginn fjarlægði tréð. Ákvað svo að sennilega væri þetta nokkurs konar minnisvarði um skerta rýmisgreind; fullkomið ónæmi á umhverfi og náttúru. Ég fann til feginleika þegar komið var í Hafnarfjörðinn, þennan fallega og hlýlega bæ, þar sem að vísu hafa verið sett niður í Hraununum hús sem virðast byggð af mönnum með formskyn á við fjögurra ára börn – með skerta rýmisgrein. Þau hús vitna eins og svo margt á Íslandi um einhvers konar andúð á fegurðinni, uppreisn gegn hlutföllunum án þess að sérstök hugsun búi að baki önnur en sú hugmynd að ljótleiki vitni um látleysi og praktískan þankagang. Þetta virðist vera kennt í verkfræðideildunum sem útskrifa mennina sem einkum fá að reisa hús hér á landi, en er meinloka. Hið ljóta er ekki ódýrara en hið fagra; bara ljótara. Fegurðin er ekki óþörf: hún er frumþörf. Og þegar ljótleiki verður allsráðandi í byggingum húsa dregur mannlífið dám af því; það verður ljótt. Kaldar og gráar og svartar kassabyggingar eru eins og ljótt krass í sjóndeildarhringinn. Þegar maður á þess kost að sjá Esjuna, Akrafjall og Skarðsheiði en fær bara slíkt krass – þá jafngildir það mannréttindabroti.Pistillinn birtist fyrst í Fréttablaðinu Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun “Jákvæð viðbrögð” um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason Skoðun Halldór 21.06.2025 Halldór Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson Skoðun Skoðun Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun “Jákvæð viðbrögð” um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Opið bréf til Rósu Guðbjartsdóttur Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Mikil réttarbót fyrir fatlað fólk mætir hindrunum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verið brjáluð. Ég fer ekki neitt Ian McDonald skrifar Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Vönduð vinnubrögð? Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Veitingastaðir eru ekki kjarnorkuver Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Nýr vegvísir Evrópusambandsins um jafnrétti kynjanna Clara Ganslandt skrifar Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Blaður 35 Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Kaldar kveðjur frá forsætisráðherrra til ferðaþjónustunnar Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Nú hefst samræmt próf í stærðfræði Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur Viðskiptaráðs Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sanngirni í Kópavogsmódelinu Eydís Inga Valsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég kom frá útlöndum um daginn fór ég að hugsa um „skerta rýmisgreind“. Það er víst ein af þessum nýmóðins greiningum og einhvern tímann skildist mér að hún ætti vel við mig.Víðáttu-vitlausSkert rýmisgreind ku ekki síst lýsa sér í óvenju bágborinni ratvísi, sem er svo sannarlega af skornum skammti hjá mér, ég er algjör rati; ég er beinlínis víðáttu-vitlaus. Ég þekki engin fjöll, kann engin örnefni, er ættleri miðað við afa minn Indriða sem gat ungur smali ratað heim í niðaþoku með því að þreifa á steinum og finna jökulrispur sem hjálpuðu honum að átta sig – sem minnir okkur á alla þá eiginleika sem við höfum glatað með því að gerast borgarmenni. Borgin: Ég hef ráfað um Þingholtin fullkomlega ráðvilltur í leit að Grundarstíg; ég hef lent í Efsta-Breiðholti á leið í Árbæ, verið kominn langleiðina til Akureyrar á leið í Stykkishólm; ekið um Kópavoginn úrkula vonar um að finna nokkru sinni leiðina út úr því martraðarkennda völundarhúsi og þar fram eftir nákvæmlega eins götunum. Maður á náttúrlega aldrei að gera eigin galla að allsherjarreglu, og engum skal ég ætla að vera jafn víðáttu-vitlaus og ég. En – því er ekki að neita að stundum hefur það hvarflað að mér hvort skert rýmisgreind í vægum og víðum skilningi sé útbreiddari hér á landi en til dæmis í Japan eða bara Danmörku: það er að segja, einhvers konar ónæmi á umhverfi sitt, skortur á næmi fyrir rýminu í kring, kannski eiginleiki sem vex fram hjá fólki sem vanist hefur því að hafa nóg pláss. Veldur kannski skert rýmisgreind því að Íslendingar gefa ekki stefnuljós – ekki einu sinni þeir sem eru í innri hring á hringtorgi? Veldur skert rýmisgreind íslenskri raðamenningu? Ræður hún för þegar teiknuð eru og reist hús hér á landi? Og umhverfi skipulagt?Dautt barrtréÉg fór sem sé að hugsa um þetta þegar ég kom frá útlöndum á dögunum, snemma morguns eftir langt næturflug í þröngum sætum, þröngu rými. Kalt rokið reif í mann og þyrlaði upp hugsunum sem lúrðu neðst í hugskoti; þetta var grár sandbruðnings-svarri og þegar maður var kominn upp í flugrútuna skynjaði maður umhverfi sitt með augum heimalningsins sem skerpast fyrsta hálftímann eftir lendingu en dofna svo hægt og rólega. Það sveið í morgunsárinu og skilningarvitin voru næm og í smástund beið ég spenntur eftir því sem kynni að blasa við þyrstum augum mínum. Það fyrsta sem ég sá af landinu mínu fagra þegar rútan var lögð af stað frá Keflavíkurflugvelli var dautt barrtré. Það stóð þarna í grámanum og næðingnum, „illa rætt og undarlega sett“ eins og váboði. Eins og tákn. Ég velti fyrir mér hver hefði haft fyrir því að pota niður svona tré á svo fráleitum stað þar sem það átti svo augljóslega ekki heima. Og hver hugsunin á bak við svo einkennilegt framtak gæti eiginlega verið. Ég velti því líka fyrir mér af hverju enginn fjarlægði tréð. Ákvað svo að sennilega væri þetta nokkurs konar minnisvarði um skerta rýmisgreind; fullkomið ónæmi á umhverfi og náttúru. Ég fann til feginleika þegar komið var í Hafnarfjörðinn, þennan fallega og hlýlega bæ, þar sem að vísu hafa verið sett niður í Hraununum hús sem virðast byggð af mönnum með formskyn á við fjögurra ára börn – með skerta rýmisgrein. Þau hús vitna eins og svo margt á Íslandi um einhvers konar andúð á fegurðinni, uppreisn gegn hlutföllunum án þess að sérstök hugsun búi að baki önnur en sú hugmynd að ljótleiki vitni um látleysi og praktískan þankagang. Þetta virðist vera kennt í verkfræðideildunum sem útskrifa mennina sem einkum fá að reisa hús hér á landi, en er meinloka. Hið ljóta er ekki ódýrara en hið fagra; bara ljótara. Fegurðin er ekki óþörf: hún er frumþörf. Og þegar ljótleiki verður allsráðandi í byggingum húsa dregur mannlífið dám af því; það verður ljótt. Kaldar og gráar og svartar kassabyggingar eru eins og ljótt krass í sjóndeildarhringinn. Þegar maður á þess kost að sjá Esjuna, Akrafjall og Skarðsheiði en fær bara slíkt krass – þá jafngildir það mannréttindabroti.Pistillinn birtist fyrst í Fréttablaðinu
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Skoðun Hvernig eiga umsækjendur í opinbera sjóði að fylgja forsendum sem eru þversagnakenndar? Bogi Ragnarsson skrifar
Skoðun Við viljum styðja ungmenni í að velja rétt fyrir sig og sína framtíð Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Frá stjórnun til tengsla – Endurmat á atferlismeðferð í ljósi tilfinningagreindar Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar