Aldrei að ýkja Þorvaldur Gylfason skrifar 22. mars 2018 07:41 Vinur minn einn, hátt settur, mikils metinn, víðförull og þaulreyndur embættismaður, sagði við mig yfir kvöldverði: Það má ekki ýkja spillinguna á Íslandi. Það má ekki bera spillinguna hér saman við Afríku þar sem menn eru drepnir í stórum stíl. Slík skot geiga. Ég tók athugasemdina ekki til mín. Ég hef alltaf reynt að virða reglu Gandís: Aldrei að ýkja, þess þarf ekki. Samtal okkar vinanna fer hér á eftir, við stiklum á stóru.Er Ísland of lítið?NN: Vandinn hér er ekki spilling, heldur fólksfæð. Við erum einfaldlega of fá.ÞG: Ekki endilega. Fólksfæðin þarf ekki að vera vandamál. Reynslan utan úr heimi virðist sýna að lítil, þ.e. fámenn lönd eru yfirleitt óspilltari en stærri og fjölmennari lönd. Spillingin í Indlandi, Indónesíu, Kína og Rússlandi – 40% mannkyns búa í þessum fjórum löndum! – stafar ekki af fólksfæð þar, öðru nær. Í litlum löndum þar sem allir vita allt um alla er auðveldara að halda spillingu í skefjum en í stórum löndum þar sem menn geta skýlt sér bak við fjarlægðina og fjöldann.NN: Já, en sjáðu t.d. Hæstarétt þar sem einn dómari gnæfir yfir aðra. Í stærri löndum geta einstakir menn ekki náð slíkri stöðu því þar eru fleiri um hituna.ÞG: Nú jæja? Má ég minna á Earl Warren, forseta Hæstaréttar Bandaríkjanna 1953-1969? – sem hafði verið varaforsetaframbjóðandi repúblikana 1948. Hann þótti njóta slíkrar virðingar að honum væri bezt treystandi til að stýra nefndinni sem var skipuð til að rannsaka morðið á Kennedy forseta í Dallas 1963. Skýrslan reyndist röng í grundvallaratriðum. Bandaríkjaþing hafnaði henni 1978 og lýsti því yfir að Kennedy hefði líklega verið fórnarlamb samsæris svo sem flestir Bandaríkjamenn hafa talið trúlegast frá öndverðu þvert á niðurstöðu Warren-nefndarinnar. Og taktu Pútín Rússlandsforseta sem stefnir á 24ra ára samfellda setu á valdastóli án þess að blikna. Og sjáðu Xi Jinping sem fékk þingið í Beijing til að breyta stjórnarskránni svo hann getið setið á forsetastóli til æviloka. Ekki er fámenninu um að kenna þar austur frá.Spilling grefur undan lýðræðiNN: Nei, en aðalatriðið er að spillingin hér heima er ekki stórvægileg og ekki heldur illkynja eins og víða í Afríku og Rússlandi þar sem blaðamenn og stjórnarandstæðingar eru drepnir í hrönnum. Okkar spilling er miklu vægari, hér er enginn drepinn, heldur eru menn í versta falli frystir úti …ÞG: … Þú átt kannski við „andrúmsloft dauðans“ eins og Morgunblaðið lýsti því 24. júní 2006? …NN: … og auðvitað bitnar t.d. klíkuskapur í mannaráðningum, mismunun í úthlutun aflaheimilda, einkavinavæðing, sjálftaka o.fl. á saklausu fólki og landinu öllu.ÞG: Segðu. Nápotið er ekkert grín.NN: Enda hefur ríkið oftar en einu sinni verið dæmt til að greiða fórnarlömbum skaðabætur vegna spilltra embættaveitinga í dómskerfinu og kallað m.a. yfir sig hirtingu mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna og Mannréttindadómstóls Evrópu hvað eftir annað – og fordæmingu kjósenda skv. könnunum Gallups og MMR. En enginn var drepinn.ÞG: Rétt. En eigum við þá að þegja um spillinguna hér heima úr því að hún kostar minna hér en í Afríku, Rússlandi og Kína? Eigum við ekki heldur að ræða opinskátt um afturförina sem er smám saman að birtast umheiminum og okkur sjálfum í erlendum skýrslum sem sýna að spilling á Íslandi mælist mun meiri en annars staðar um Norðurlönd og vitna um lýðræði sem hefur látið undan síga og mælist nú einnig veikara hér en annars staðar á Norðurlöndum? Nei, við verðum að ræða málið opinskátt frekar en í hálfum hljóðum. Annars getum við varla endurheimt stöðu okkar við hlið annarra Norðurlanda. Ef við þegjum eykst hættan á að við höldum áfram að dragast aftur úr.Fyrirmynd annarra landa?NN: Ísland er í grundvallaratriðum gott land þótt margt megi betur fara. Við þurfum að horfa áfram veginn.ÞG: Já, vissulega, en hrunið afhjúpaði djúpar sprungur. Og Panama-skjölin, maður lifandi. Og …NN: Auðvitað var það gersamlega galin hugmynd að Ísland gæti orðið fyrirmynd annarra landa í bankarekstri eins og sumir sögðu fram að hruni. Til þess erum við of fá. Og það er jafngalið að hugsa sér að íslenzkir dómstólar geti með réttu orðið öðrum löndum fyrirmynd með því að dæma alla þessa bankamenn í fangelsi. Hvaðan skyldu 340.000 hræðum norður í hafi koma slíkir yfirburðir umfram önnur lönd? Í lögfræði!ÞG: Þú meinar.Tveir þriðju hlutar viðmælenda Gallups vantreysta dómskerfinu skv. glænýrri könnun. NN: En maturinn hér er góður. Peking-önd í Reykjavík. Á Rauðarárstígnum! Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þorvaldur Gylfason Mest lesið Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Metnaður eða metnaðarleysi? Sumarrós Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Þetta er allt í vinnslu“ María Pétursdóttir skrifar Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar Skoðun Iðnaðarstefna – stökkpallur inn í næsta hagvaxtarskeið Sigurður Hannesson skrifar Skoðun Hættum að bregðast íslensku hryssunni Rósa Líf Darradóttir skrifar Sjá meira
Vinur minn einn, hátt settur, mikils metinn, víðförull og þaulreyndur embættismaður, sagði við mig yfir kvöldverði: Það má ekki ýkja spillinguna á Íslandi. Það má ekki bera spillinguna hér saman við Afríku þar sem menn eru drepnir í stórum stíl. Slík skot geiga. Ég tók athugasemdina ekki til mín. Ég hef alltaf reynt að virða reglu Gandís: Aldrei að ýkja, þess þarf ekki. Samtal okkar vinanna fer hér á eftir, við stiklum á stóru.Er Ísland of lítið?NN: Vandinn hér er ekki spilling, heldur fólksfæð. Við erum einfaldlega of fá.ÞG: Ekki endilega. Fólksfæðin þarf ekki að vera vandamál. Reynslan utan úr heimi virðist sýna að lítil, þ.e. fámenn lönd eru yfirleitt óspilltari en stærri og fjölmennari lönd. Spillingin í Indlandi, Indónesíu, Kína og Rússlandi – 40% mannkyns búa í þessum fjórum löndum! – stafar ekki af fólksfæð þar, öðru nær. Í litlum löndum þar sem allir vita allt um alla er auðveldara að halda spillingu í skefjum en í stórum löndum þar sem menn geta skýlt sér bak við fjarlægðina og fjöldann.NN: Já, en sjáðu t.d. Hæstarétt þar sem einn dómari gnæfir yfir aðra. Í stærri löndum geta einstakir menn ekki náð slíkri stöðu því þar eru fleiri um hituna.ÞG: Nú jæja? Má ég minna á Earl Warren, forseta Hæstaréttar Bandaríkjanna 1953-1969? – sem hafði verið varaforsetaframbjóðandi repúblikana 1948. Hann þótti njóta slíkrar virðingar að honum væri bezt treystandi til að stýra nefndinni sem var skipuð til að rannsaka morðið á Kennedy forseta í Dallas 1963. Skýrslan reyndist röng í grundvallaratriðum. Bandaríkjaþing hafnaði henni 1978 og lýsti því yfir að Kennedy hefði líklega verið fórnarlamb samsæris svo sem flestir Bandaríkjamenn hafa talið trúlegast frá öndverðu þvert á niðurstöðu Warren-nefndarinnar. Og taktu Pútín Rússlandsforseta sem stefnir á 24ra ára samfellda setu á valdastóli án þess að blikna. Og sjáðu Xi Jinping sem fékk þingið í Beijing til að breyta stjórnarskránni svo hann getið setið á forsetastóli til æviloka. Ekki er fámenninu um að kenna þar austur frá.Spilling grefur undan lýðræðiNN: Nei, en aðalatriðið er að spillingin hér heima er ekki stórvægileg og ekki heldur illkynja eins og víða í Afríku og Rússlandi þar sem blaðamenn og stjórnarandstæðingar eru drepnir í hrönnum. Okkar spilling er miklu vægari, hér er enginn drepinn, heldur eru menn í versta falli frystir úti …ÞG: … Þú átt kannski við „andrúmsloft dauðans“ eins og Morgunblaðið lýsti því 24. júní 2006? …NN: … og auðvitað bitnar t.d. klíkuskapur í mannaráðningum, mismunun í úthlutun aflaheimilda, einkavinavæðing, sjálftaka o.fl. á saklausu fólki og landinu öllu.ÞG: Segðu. Nápotið er ekkert grín.NN: Enda hefur ríkið oftar en einu sinni verið dæmt til að greiða fórnarlömbum skaðabætur vegna spilltra embættaveitinga í dómskerfinu og kallað m.a. yfir sig hirtingu mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna og Mannréttindadómstóls Evrópu hvað eftir annað – og fordæmingu kjósenda skv. könnunum Gallups og MMR. En enginn var drepinn.ÞG: Rétt. En eigum við þá að þegja um spillinguna hér heima úr því að hún kostar minna hér en í Afríku, Rússlandi og Kína? Eigum við ekki heldur að ræða opinskátt um afturförina sem er smám saman að birtast umheiminum og okkur sjálfum í erlendum skýrslum sem sýna að spilling á Íslandi mælist mun meiri en annars staðar um Norðurlönd og vitna um lýðræði sem hefur látið undan síga og mælist nú einnig veikara hér en annars staðar á Norðurlöndum? Nei, við verðum að ræða málið opinskátt frekar en í hálfum hljóðum. Annars getum við varla endurheimt stöðu okkar við hlið annarra Norðurlanda. Ef við þegjum eykst hættan á að við höldum áfram að dragast aftur úr.Fyrirmynd annarra landa?NN: Ísland er í grundvallaratriðum gott land þótt margt megi betur fara. Við þurfum að horfa áfram veginn.ÞG: Já, vissulega, en hrunið afhjúpaði djúpar sprungur. Og Panama-skjölin, maður lifandi. Og …NN: Auðvitað var það gersamlega galin hugmynd að Ísland gæti orðið fyrirmynd annarra landa í bankarekstri eins og sumir sögðu fram að hruni. Til þess erum við of fá. Og það er jafngalið að hugsa sér að íslenzkir dómstólar geti með réttu orðið öðrum löndum fyrirmynd með því að dæma alla þessa bankamenn í fangelsi. Hvaðan skyldu 340.000 hræðum norður í hafi koma slíkir yfirburðir umfram önnur lönd? Í lögfræði!ÞG: Þú meinar.Tveir þriðju hlutar viðmælenda Gallups vantreysta dómskerfinu skv. glænýrri könnun. NN: En maturinn hér er góður. Peking-önd í Reykjavík. Á Rauðarárstígnum!
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun