Hver bað um kollsteypu? Þorvaldur Gylfason skrifar 14. júní 2018 07:00 Vinur minn einn var ekki alls fyrir löngu orðaður við skipun í nefnd á vegum Alþingis. Sem væri varla í frásögur færandi nema fyrir þá sök að hann fékk í miðjum klíðum neyðarkall frá vinveittum þingmanni sem spurði hvort rétt væri að vinurinn hefði hvatt til vopnaðrar byltingar. Vopnaðrar byltingar? Nei, því var fljótsvarað. Sá sem spurði hafði orðið þess var að tilnefningu vinarins í nefndina kynni að vera andmælt eða hafnað á þessari upplognu byltingarforsendu. Spurning þingmannsins vitnar um óheilbrigt andrúmsloft á Alþingi. Hverjir ætluðu að klína vopnuðum byltingarstimpli á saklausan borgara til að koma í veg fyrir að rödd hans heyrðist í nefnd á vegum Alþingis? Það voru líklega þeir sem hafa beinlínis beðið um byltingu eða réttar sagt: kallað yfir sig byltingu. Skoðum málið.Launahlutföll skipta máli Ég er ekki að skipta um umræðuefni þótt ég segi þetta næst: Það er ekki tilviljun að verðbólgumarkmið seðlabanka um allan heim er ekki núll heldur yfirleitt 2% til 3% á ári. Hófleg verðbólga er jafnan heppilegri en engin verðbólga. Það stafar af því að hófleg verðbólga býr til svigrúm til hóflegra breytinga á launakostnaðarhlutföllum á vinnumarkaði. Ef ytri aðstæður halla á tiltekinn atvinnuveg, þá lækkar raunverulegur kaupkostnaður fyrirtækja þar um 2% til 3% á ári ef útseld vara og þjónusta viðkomandi fyrirtækja hækkar í verði um 2% til 3% á ári í samræmi við almennt verðlag meðan launin standa í stað. Þannig komast fyrirtækin hjá að fækka fólki. Launþegar una því þar eð þeim sýnast allir sitja við sama borð. Ef verðbólgu væri ekki til að dreifa væri staðan önnur. Þá myndu fyrirtæki þurfa að biðja launþega um að sætta sig við beina launaskerðingu um 2% til 3% til að komast hjá uppsögnum. Launþegar sætta sig yfirleitt ekki við beina kauplækkun m.a. af því að þeir treysta því ekki að eitt sé látið yfir alla ganga. Þannig getur hófleg verðbólga stillt til friðar á vinnumarkaði. Til þess er leikurinn gerður. Þannig getur mikil verðbólga einnig slitið sundur friðinn með því að raska launahlutföllum um of á þann hátt að sumum tekst betur en öðrum að laga laun sín að verðbólgunni eða lyfta þeim umfram verðbólguna. Sjálftökusveitir Nú er það samt ekki verðbólga sem virðist líklegust til að slíta sundur friðinn á vinnumarkaði hér heima heldur sú staðreynd að sumir hópar hafa tekið sér eða þegið kjarabætur langt umfram aðra. RÚV sagði frá því fyrir nokkru að bæjarstjórar Kópavogs og Garðabæjar eru betur launaðir en borgarstjórinn í Tókíó. Vinir þeirra í bæjarstjórnunum skammta þeim launin. Kjararáð hefur veitt hátekjuhópum sem vinna hjá ríkinu miklar kauphækkanir, sumar afturvirkar, og hækkaði t.d. laun þingmanna 2016 um 45% á einu bretti. Þessar ákvarðanir vöktu hörð viðbrögð, m.a. af hálfu verklýðsfélaga og Samtaka atvinnulífsins. Kjararáð var þá lagt niður. Jón Þór Ólafsson alþm. og VR hafa kært Kjararáð fyrir meintar ólöglegar launahækkanir á ofurlaun. Vandinn er ekki bundinn við sjálftökusveitir stjórnmálamanna. Meðallaun forstjóra fyrirtækja sem eru skráð í Kauphöllinni voru á bilinu 3-8 mkr. á mánuði 2017 eða tæpar 5 mkr. að meðaltali. Meðalforstjórinn þiggur mánaðarlaun sem nema 17-földum lágmarkslaunum. Mánaðarlaun launahæsta forstjórans nema nærri 30-földum lágmarkslaunum. Hverjir ákveða þessi laun? Það gera forstjórarnir sjálfir enda sitja þeir margir í stjórnum fyrirtækjanna hver hjá öðrum. Forstjórar ríkisfyrirtækja eru ekki alveg eins stórtækir, en þeir hafa þó þegið kauphækkanir langt umfram þau 4% sem ríkið bauð ljósmæðrum. Þær höfnuðu boðinu. Þær höfnuðu tvískinnungi sem Kennedy Bandaríkjaforseti lýsti vel þegar hann sagði: „Það er ekki hægt að semja við menn sem segja: „Mitt tilheyrir mér, þitt skulum við semja um““. Uppgjör í vændum Guðmundur Gunnarsson rafvirki lýsir vandanum vel í grein í Stundinni fyrir skömmu undir yfirskriftinni Heiftarlegt uppgjör framundan. Hann vitnar í Guðmund J. Guðmundsson, Gvend jaka sem svo var kallaður, en hann sagði: „Ef einhver hópur fer að vaða upp í hækkunum fyrir ofan almennt verkafólk, þá er þetta búið. Menn þurfa að átta sig á að það verður að byggjast á gagnkvæmu jafnræði á milli hópa. Það þýðir ekki að keyra áfram einhverja sérhópa upp yfir aðra. Þá er þetta hrunið og það hrynur yfir þá hina sömu.“ Forstjórar og stjórnmálamenn eiga upptökin að núverandi ókyrrð á vinnumarkaði. Þeir hafa kallað kollsteypu yfir okkur öll. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þorvaldur Gylfason Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Sjá meira
Vinur minn einn var ekki alls fyrir löngu orðaður við skipun í nefnd á vegum Alþingis. Sem væri varla í frásögur færandi nema fyrir þá sök að hann fékk í miðjum klíðum neyðarkall frá vinveittum þingmanni sem spurði hvort rétt væri að vinurinn hefði hvatt til vopnaðrar byltingar. Vopnaðrar byltingar? Nei, því var fljótsvarað. Sá sem spurði hafði orðið þess var að tilnefningu vinarins í nefndina kynni að vera andmælt eða hafnað á þessari upplognu byltingarforsendu. Spurning þingmannsins vitnar um óheilbrigt andrúmsloft á Alþingi. Hverjir ætluðu að klína vopnuðum byltingarstimpli á saklausan borgara til að koma í veg fyrir að rödd hans heyrðist í nefnd á vegum Alþingis? Það voru líklega þeir sem hafa beinlínis beðið um byltingu eða réttar sagt: kallað yfir sig byltingu. Skoðum málið.Launahlutföll skipta máli Ég er ekki að skipta um umræðuefni þótt ég segi þetta næst: Það er ekki tilviljun að verðbólgumarkmið seðlabanka um allan heim er ekki núll heldur yfirleitt 2% til 3% á ári. Hófleg verðbólga er jafnan heppilegri en engin verðbólga. Það stafar af því að hófleg verðbólga býr til svigrúm til hóflegra breytinga á launakostnaðarhlutföllum á vinnumarkaði. Ef ytri aðstæður halla á tiltekinn atvinnuveg, þá lækkar raunverulegur kaupkostnaður fyrirtækja þar um 2% til 3% á ári ef útseld vara og þjónusta viðkomandi fyrirtækja hækkar í verði um 2% til 3% á ári í samræmi við almennt verðlag meðan launin standa í stað. Þannig komast fyrirtækin hjá að fækka fólki. Launþegar una því þar eð þeim sýnast allir sitja við sama borð. Ef verðbólgu væri ekki til að dreifa væri staðan önnur. Þá myndu fyrirtæki þurfa að biðja launþega um að sætta sig við beina launaskerðingu um 2% til 3% til að komast hjá uppsögnum. Launþegar sætta sig yfirleitt ekki við beina kauplækkun m.a. af því að þeir treysta því ekki að eitt sé látið yfir alla ganga. Þannig getur hófleg verðbólga stillt til friðar á vinnumarkaði. Til þess er leikurinn gerður. Þannig getur mikil verðbólga einnig slitið sundur friðinn með því að raska launahlutföllum um of á þann hátt að sumum tekst betur en öðrum að laga laun sín að verðbólgunni eða lyfta þeim umfram verðbólguna. Sjálftökusveitir Nú er það samt ekki verðbólga sem virðist líklegust til að slíta sundur friðinn á vinnumarkaði hér heima heldur sú staðreynd að sumir hópar hafa tekið sér eða þegið kjarabætur langt umfram aðra. RÚV sagði frá því fyrir nokkru að bæjarstjórar Kópavogs og Garðabæjar eru betur launaðir en borgarstjórinn í Tókíó. Vinir þeirra í bæjarstjórnunum skammta þeim launin. Kjararáð hefur veitt hátekjuhópum sem vinna hjá ríkinu miklar kauphækkanir, sumar afturvirkar, og hækkaði t.d. laun þingmanna 2016 um 45% á einu bretti. Þessar ákvarðanir vöktu hörð viðbrögð, m.a. af hálfu verklýðsfélaga og Samtaka atvinnulífsins. Kjararáð var þá lagt niður. Jón Þór Ólafsson alþm. og VR hafa kært Kjararáð fyrir meintar ólöglegar launahækkanir á ofurlaun. Vandinn er ekki bundinn við sjálftökusveitir stjórnmálamanna. Meðallaun forstjóra fyrirtækja sem eru skráð í Kauphöllinni voru á bilinu 3-8 mkr. á mánuði 2017 eða tæpar 5 mkr. að meðaltali. Meðalforstjórinn þiggur mánaðarlaun sem nema 17-földum lágmarkslaunum. Mánaðarlaun launahæsta forstjórans nema nærri 30-földum lágmarkslaunum. Hverjir ákveða þessi laun? Það gera forstjórarnir sjálfir enda sitja þeir margir í stjórnum fyrirtækjanna hver hjá öðrum. Forstjórar ríkisfyrirtækja eru ekki alveg eins stórtækir, en þeir hafa þó þegið kauphækkanir langt umfram þau 4% sem ríkið bauð ljósmæðrum. Þær höfnuðu boðinu. Þær höfnuðu tvískinnungi sem Kennedy Bandaríkjaforseti lýsti vel þegar hann sagði: „Það er ekki hægt að semja við menn sem segja: „Mitt tilheyrir mér, þitt skulum við semja um““. Uppgjör í vændum Guðmundur Gunnarsson rafvirki lýsir vandanum vel í grein í Stundinni fyrir skömmu undir yfirskriftinni Heiftarlegt uppgjör framundan. Hann vitnar í Guðmund J. Guðmundsson, Gvend jaka sem svo var kallaður, en hann sagði: „Ef einhver hópur fer að vaða upp í hækkunum fyrir ofan almennt verkafólk, þá er þetta búið. Menn þurfa að átta sig á að það verður að byggjast á gagnkvæmu jafnræði á milli hópa. Það þýðir ekki að keyra áfram einhverja sérhópa upp yfir aðra. Þá er þetta hrunið og það hrynur yfir þá hina sömu.“ Forstjórar og stjórnmálamenn eiga upptökin að núverandi ókyrrð á vinnumarkaði. Þeir hafa kallað kollsteypu yfir okkur öll.
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun