Allt í messi Guðmundur Steingrímsson skrifar 10. september 2018 06:00 Ein athyglisverðasta fréttin sem ég las í liðinni viku var um tiltekna erfiðleika sem hafa komið upp við þróun sjálfkeyrandi bifreiða. Erfiðleikarnir felast í stuttu máli í því að sjálfkeyrandi bílar keyra of vel. Þeir fylgja öllum umferðarreglum og taka þær mjög bókstaflega. Þeir eru til fullkominnar fyrirmyndar. Mannlegir ökumenn eru hins vegar yfirleitt ekki að öllu leyti til fyrirmyndar, vægast sagt. Þeir leita leiða til að skjóta sér milli bíla, jafnvel þar sem það telst glapræði. Þeir skjóta sér yfir á umferðarljósum rétt eftir að það er komið rautt. Og svo framvegis. Mannskepnan er alltaf að redda sér, sveigja og beygja reglurnar. Ökumenn gera almennt ráð fyrir að hinir ökumennirnir séu eins og þeir hvað þetta varðar. Þannig verður til í umferðinni ákveðið mannlegt, kaótískt flæði, sem sjálfkeyrandi bílar skilja ekki. Niðurstaðan er sú að sjálfkeyrandi bílar eru farnir að valda árekstrum. Mannlegir ökumenn keyra aftan á þá. Löghlýðni tölvunnar og fullkomleiki er óeðlilegur og veldur fáti. Við þróun gervigreindar almennt skilst mér – eftir upplýsandi spjall við gervigreindarfræðing á göngum Háskólans í Reykjavík einu sinni – að einn meginerfiðleikinn sé einmitt þessi: Hvernig á að búa til tölvu sem er í rugli? Til þess að vera mannleg þarf tölva að geta brotið reglur, geta gert heimskulega hluti í stundarbrjálæði, geta sagt eitthvað án þess að meina það. Geta misskilið og misheppnast. Hún þarf að geta sett sama flugfélagið á hausinn á u.þ.b. 10 ára fresti. Geta tapað 6-0 fyrir Sviss. Síðast þegar ég vissi reyndist þetta verkefni verulegum erfiðleikum bundið. Hvernig býr maður til mannlegan ófullkomleika? Spegillinn á mannkynið Kannski finnst lausn á því einhvern daginn. Mér er í raun nokk sama um það. Það sem er athyglisvert við þessi vísindi er spegillinn sem í þeim felst, á mannkynið. Vísindin draga þarna fram úr óvæntri átt órækan vitnisburð um það sem margan hefur grunað, að stór hluti þess að lifa gæfuríku lífi sem manneskja hlýtur að felast í því að kunna að höndla ákveðið magn af vitleysisgangi og lifa með honum. Stór hluti af því að vera manneskja er að vera vitleysingur. Manneskjur eru breyskar. Þær gera hluti sem þær vilja ekkert endilega gera, í raun og veru. Þær ígrunda ekki allt sem þær segja og gera. Manneskjur kynna sér ekki mál. Þær misskilja endalaust. Ég held að verulega stór hluti mannlegra samskipta snúist um misskilning. Annar skilur orð öðruvísi en hinn. Risastór deilumál geta jafnvel verið þessu marki brennd. Í heimi hins mannlega er í raun allt meira og minna í messi. Oft er spurt: Mun mannkynið læra af mistökum? Verður mannkynið skynsamara eftir því sem sögunni vindur fram? Þegar maður nálgast svona spurningar eins og tölva er svarið auðvitað já. Hið rökrétta er að maður læri af mistökum. Að maður endurtaki ekki mistök. Hvers vegna ætti maður að endurtaka eitthvað sem var rangt og vitlaust? Maður lærir. Auðvitað verður maður gáfaðri. Ef maður nálgast þessar spurningar eins og manneskja er svarið hins vegar öllu óljósara. Tja, það er ekki gott að segja. Kannski. Líklega ekki. Kraftarnir að verki Ég er enginn svartsýnismaður. Ég tel heiminn að mjög mörgu leyti, og á veigamikinn hátt, vera betri en áður. Margt hefur þróast á góðan veg. Hins vegar er ekki hægt að horfa fram hjá því að veröldin í dag siglir hraðbyri inn í alls konar endurtekningar á hinum fjölbreytilegasta vitleysisgangi. Þjóðernispopúlistar eru að sölsa undir sig völd í Evrópu. Það er góð hugmynd, út frá sögunni, eða hittó. Jafnframt gefur að líta í samtíma okkar stórbrotin dæmi um jafnvel alveg nýja tegund af bjánaskap sem hefur þegar farið yfir öll mörk. Seint eða aldrei verður hægt að þróa gervigreind sem endurspeglar hegðun og gáfnafar Donalds Trump. Ef hann mætti ráða væri hann líklega farinn í stríð við Kanada. Það þarf ekki að spá lengi í veröldina til að fá það sterklega á tilfinninguna að þrátt fyrir allar framfarir, lærdóma sögunnar, uppgötvanir vísindanna, verður mannkynið alltaf fyrst og fremst þetta: Mannlegt. Ekki tölva. Kexruglað jafnvel. Ekki þarf maður að líta lengi í eigin barm til að upplifa sterkt hina sífelldu viðureign skynseminnar og heimskunnar í sálarlífinu. Svona er að vera til. En hvað er þá til ráða? Jú, maður getur vonað að þrátt fyrir allt séu aðrir kraftar vitleysunni sterkari. Eins og nafnlausi skrifarinn í New York Times orðaði það um ástandið í Hvíta húsinu: Við erum nokkur hér, fullorðið fólk, sem erum að vinna í að bjarga þessu. Með öðrum orðum: Þetta reddast. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Steingrímsson Skoðun Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Skoðun Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Sjá meira
Ein athyglisverðasta fréttin sem ég las í liðinni viku var um tiltekna erfiðleika sem hafa komið upp við þróun sjálfkeyrandi bifreiða. Erfiðleikarnir felast í stuttu máli í því að sjálfkeyrandi bílar keyra of vel. Þeir fylgja öllum umferðarreglum og taka þær mjög bókstaflega. Þeir eru til fullkominnar fyrirmyndar. Mannlegir ökumenn eru hins vegar yfirleitt ekki að öllu leyti til fyrirmyndar, vægast sagt. Þeir leita leiða til að skjóta sér milli bíla, jafnvel þar sem það telst glapræði. Þeir skjóta sér yfir á umferðarljósum rétt eftir að það er komið rautt. Og svo framvegis. Mannskepnan er alltaf að redda sér, sveigja og beygja reglurnar. Ökumenn gera almennt ráð fyrir að hinir ökumennirnir séu eins og þeir hvað þetta varðar. Þannig verður til í umferðinni ákveðið mannlegt, kaótískt flæði, sem sjálfkeyrandi bílar skilja ekki. Niðurstaðan er sú að sjálfkeyrandi bílar eru farnir að valda árekstrum. Mannlegir ökumenn keyra aftan á þá. Löghlýðni tölvunnar og fullkomleiki er óeðlilegur og veldur fáti. Við þróun gervigreindar almennt skilst mér – eftir upplýsandi spjall við gervigreindarfræðing á göngum Háskólans í Reykjavík einu sinni – að einn meginerfiðleikinn sé einmitt þessi: Hvernig á að búa til tölvu sem er í rugli? Til þess að vera mannleg þarf tölva að geta brotið reglur, geta gert heimskulega hluti í stundarbrjálæði, geta sagt eitthvað án þess að meina það. Geta misskilið og misheppnast. Hún þarf að geta sett sama flugfélagið á hausinn á u.þ.b. 10 ára fresti. Geta tapað 6-0 fyrir Sviss. Síðast þegar ég vissi reyndist þetta verkefni verulegum erfiðleikum bundið. Hvernig býr maður til mannlegan ófullkomleika? Spegillinn á mannkynið Kannski finnst lausn á því einhvern daginn. Mér er í raun nokk sama um það. Það sem er athyglisvert við þessi vísindi er spegillinn sem í þeim felst, á mannkynið. Vísindin draga þarna fram úr óvæntri átt órækan vitnisburð um það sem margan hefur grunað, að stór hluti þess að lifa gæfuríku lífi sem manneskja hlýtur að felast í því að kunna að höndla ákveðið magn af vitleysisgangi og lifa með honum. Stór hluti af því að vera manneskja er að vera vitleysingur. Manneskjur eru breyskar. Þær gera hluti sem þær vilja ekkert endilega gera, í raun og veru. Þær ígrunda ekki allt sem þær segja og gera. Manneskjur kynna sér ekki mál. Þær misskilja endalaust. Ég held að verulega stór hluti mannlegra samskipta snúist um misskilning. Annar skilur orð öðruvísi en hinn. Risastór deilumál geta jafnvel verið þessu marki brennd. Í heimi hins mannlega er í raun allt meira og minna í messi. Oft er spurt: Mun mannkynið læra af mistökum? Verður mannkynið skynsamara eftir því sem sögunni vindur fram? Þegar maður nálgast svona spurningar eins og tölva er svarið auðvitað já. Hið rökrétta er að maður læri af mistökum. Að maður endurtaki ekki mistök. Hvers vegna ætti maður að endurtaka eitthvað sem var rangt og vitlaust? Maður lærir. Auðvitað verður maður gáfaðri. Ef maður nálgast þessar spurningar eins og manneskja er svarið hins vegar öllu óljósara. Tja, það er ekki gott að segja. Kannski. Líklega ekki. Kraftarnir að verki Ég er enginn svartsýnismaður. Ég tel heiminn að mjög mörgu leyti, og á veigamikinn hátt, vera betri en áður. Margt hefur þróast á góðan veg. Hins vegar er ekki hægt að horfa fram hjá því að veröldin í dag siglir hraðbyri inn í alls konar endurtekningar á hinum fjölbreytilegasta vitleysisgangi. Þjóðernispopúlistar eru að sölsa undir sig völd í Evrópu. Það er góð hugmynd, út frá sögunni, eða hittó. Jafnframt gefur að líta í samtíma okkar stórbrotin dæmi um jafnvel alveg nýja tegund af bjánaskap sem hefur þegar farið yfir öll mörk. Seint eða aldrei verður hægt að þróa gervigreind sem endurspeglar hegðun og gáfnafar Donalds Trump. Ef hann mætti ráða væri hann líklega farinn í stríð við Kanada. Það þarf ekki að spá lengi í veröldina til að fá það sterklega á tilfinninguna að þrátt fyrir allar framfarir, lærdóma sögunnar, uppgötvanir vísindanna, verður mannkynið alltaf fyrst og fremst þetta: Mannlegt. Ekki tölva. Kexruglað jafnvel. Ekki þarf maður að líta lengi í eigin barm til að upplifa sterkt hina sífelldu viðureign skynseminnar og heimskunnar í sálarlífinu. Svona er að vera til. En hvað er þá til ráða? Jú, maður getur vonað að þrátt fyrir allt séu aðrir kraftar vitleysunni sterkari. Eins og nafnlausi skrifarinn í New York Times orðaði það um ástandið í Hvíta húsinu: Við erum nokkur hér, fullorðið fólk, sem erum að vinna í að bjarga þessu. Með öðrum orðum: Þetta reddast.
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar