Vonar að fleiri feður nýti fæðingarorlof Sighvatur Arnmundsson skrifar 21. desember 2018 08:00 Hámarksgreiðslur til foreldra hækka um áramótin. FRÉTTABLAÐIÐ/ÞÓRSTEINN „Við sjáum það á tölfræðinni okkar að hámarksfjárhæð greiðslna virðist hafa áhrif á fæðingarorlofstöku feðra. Auðvitað eru samt fjölmargir aðrir þættir sem hafa áhrif. Skuldir hækkuðu til að mynda mikið í kjölfar hrunsins og þá hafði fólk kannski ekki efni á því að báðir foreldrar færu í fæðingarorlof,“ segir Leó Örn Þorleifsson, forstöðumaður Fæðingarorlofssjóðs. Í vikunni var tilkynnt að hámarksgreiðslur úr sjóðnum myndu um áramót hækka úr 520 þúsund krónum á mánuði upp í 600 þúsund og gildir hækkunin fyrir foreldra barna sem fæðast eftir áramót. Fyrir foreldra á vinnumarkaði eru mánaðarlegar greiðslur 80 prósent af meðalheildarlaunum á tólf mánaða tímabili sem lýkur sex mánuðum fyrir fæðingarmánuð barns. Leó Örn segist vonast til að með þessari hækkun takist að auka hlutfall feðra sem taka fæðingarorlof þannig það nálgist stöðuna eins og hún var fyrir hrun. Árið 2008 nýttu 90 prósent feðra eitthvað af rétti sínum til fæðingarorlofs. Er þá eins og annars staðar í tölfræði um fæðingarorlof miðað við fæðingarár barns. „Hlutfallið fyrir 2008 var sögulega hátt í alþjóðlegum samanburði. Fæðingarorlofstaka feðra á Íslandi er mjög há, líka í samanburði við hin Norðurlöndin.“ Í kjölfar hrunsins voru hámarksgreiðslur lækkaðar umtalsvert en hafa á undanförnum árum farið hækkandi aftur. Lægst fór hlutfall feðra sem nýttu fæðingarorlof í 80 prósent árið 2013. Ef litið er á hlutfall feðra sem lenda í þakinu varðandi hámarksgreiðslur má sjá að feðrum sem nýta fæðingarorlof er aftur tekið að fjölga. Árið 2008 lentu aðeins átta prósent feðra á vinnumarkaði sem tóku fæðingarorlof í þakinu. Það hlutfall hækkaði upp í tæpan helming þegar mest var árið 2012 en hefur miðað við bráðabirgðatölur síðustu tveggja ára lækkað í um þriðjung. „Þetta virðist breytast þegar greiðslurnar hækkuðu í október 2016 en það hreyfði augljóslega við kerfinu. Sú hækkun og hækkunin núna um áramótin þýðir 62 prósenta hækkun á hámarksgreiðslum á ekki lengri tíma. Það er veruleg hækkun á skömmum tíma í svona kerfi.“ Þar sem foreldrar geta nýtt fæðingarorlof í allt að tvö ár frá fæðingardegi barns liggja ekki fyrir endanlegar tölur fyrir árin 2016, 2017 og yfirstandandi ár. Þó er hægt að sjá aukningu meðal feðra í bráðabirgðatölum þessara ára. Þannig hafa tæp 83 prósent feðra barna fæddra 2016 nýtt fæðingarorlof og rúm 84 prósent fyrir 2017. Sé litið til þess dagafjölda sem feður nýta af fæðingarorlofi sínu er enn töluvert í land með að ná dagafjöldanum eins og hann var á árunum í kringum hrun. Árin 2007 og 2008 nýttu feður að meðaltali 101 dag og var meðaltalið raunar yfir 90 daga allt frá 2003 til 2010. Samkvæmt lögunum eiga báðir foreldrar rétt á 90 daga orlofi sem ekki er hægt að framselja auk 90 daga sameiginlegs réttar. „Þetta þýðir að feður voru farnir að taka hluta af sameiginlega réttinum. Það er í rauninni ótrúlega magnað að pörin voru farin að skipta fæðingarorlofinu þannig. Þetta er eitthvað sem við myndum vilja sjá aftur. Kerfið er sannarlega að virka sem tæki í jafnréttisbaráttunni þegar þú sérð feðurna komna yfir 90 dagana. Með þessum hækkunum um áramótin munum við vonandi ná því aftur.“ Leó tekur fram að það muni taka um eitt og hálft ár að sjá hvernig breytingarnar um áramót muni skila sér því kerfið sé svo fljótandi. Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Móðir marin á kálfum eftir árás ungmenna í Mjódd Innlent Vefmyndavél Vísis á Reykjanesskaganum Innlent Nafn mannsins sem lést í bílslysinu á Hrunavegi Innlent Steig út úr strætó og fékk gangstéttarhellu í höfuðið Innlent „Það þarf að taka meira til hendinni en ég hélt“ Innlent Stefna á víðtækar ferðatakmarkanir Erlent Taldi mann kominn til landsins til að vinna henni mein Innlent Þau þurfi að finna hvar þau eigi heima í veröldinni Innlent „Þokkalegar líkur“ á að Grindavík og Svartsengi sleppi Innlent Leigubílamarkaðurinn sé eins og „villta vestrið“ Innlent Fleiri fréttir Eldur kviknaði út frá inntaki í álverinu „Ef við búum til alvöruvalkost sem virkar þá mun fólk nota hann“ Markaðsmála- og upplifunardeild Isavia lögð niður „Ég vissi það þó að innkoman yrði að vera meiri en útgjöldin“ Borgarstjóri á borgarstjóralaunum Rafmagnið sló út víða um land Aðeins eitt þungt ökutæki má vera á Ölfusárbrú í einu Handtóku einn til viðbótar Bæjarstjórnin vilji hefja uppbyggingu en ríkisstjórnin doka við Skiptar skoðanir um endurreisn í Grindavík, Úkraína heimsótt og nýr borgarstjóri Taldi mann kominn til landsins til að vinna henni mein Tveir bílar og hestakerra skullu saman við Selfoss Fólk á góðum launum ráði ekki við erfið verkefni Sérsveitinni flogið til Bolungarvíkur Vilja leita að olíu ef stjórnvöldum er ekki alvara með orkuskiptum Taka þurfi fastar á börnum sem beita ofbeldi Þingmanni blöskrar svör Rósu Breyta stuðningi við Grindvíkinga Má bera eiganda Gríska hússins út Heilbrigðisráðherra kom sjúklingi til bjargar í flugi Grindvíkingum sem standa illa tryggður frekari stuðningur Gæti hætt en ekki viss: „Ég vinn bara mjög langa vinnudaga“ Ríkisstjórnin láti í sér heyra eftir mannskæðar árásir Brynjólfur Bjarnason er látinn Þau þurfi að finna hvar þau eigi heima í veröldinni Paul Watson heitir að trufla hvalveiðar á Íslandi í sumar „Ófremdarástandi“ Sjálfstæðisflokksins ljúki með uppbyggingu nýs fangelsis Leigubílamarkaðurinn sé eins og „villta vestrið“ Þjóðin verði að átta sig á að fimmtungur sé ekki íslenskumælandi Fyrirvarinn verði örfáar mínútur Sjá meira
„Við sjáum það á tölfræðinni okkar að hámarksfjárhæð greiðslna virðist hafa áhrif á fæðingarorlofstöku feðra. Auðvitað eru samt fjölmargir aðrir þættir sem hafa áhrif. Skuldir hækkuðu til að mynda mikið í kjölfar hrunsins og þá hafði fólk kannski ekki efni á því að báðir foreldrar færu í fæðingarorlof,“ segir Leó Örn Þorleifsson, forstöðumaður Fæðingarorlofssjóðs. Í vikunni var tilkynnt að hámarksgreiðslur úr sjóðnum myndu um áramót hækka úr 520 þúsund krónum á mánuði upp í 600 þúsund og gildir hækkunin fyrir foreldra barna sem fæðast eftir áramót. Fyrir foreldra á vinnumarkaði eru mánaðarlegar greiðslur 80 prósent af meðalheildarlaunum á tólf mánaða tímabili sem lýkur sex mánuðum fyrir fæðingarmánuð barns. Leó Örn segist vonast til að með þessari hækkun takist að auka hlutfall feðra sem taka fæðingarorlof þannig það nálgist stöðuna eins og hún var fyrir hrun. Árið 2008 nýttu 90 prósent feðra eitthvað af rétti sínum til fæðingarorlofs. Er þá eins og annars staðar í tölfræði um fæðingarorlof miðað við fæðingarár barns. „Hlutfallið fyrir 2008 var sögulega hátt í alþjóðlegum samanburði. Fæðingarorlofstaka feðra á Íslandi er mjög há, líka í samanburði við hin Norðurlöndin.“ Í kjölfar hrunsins voru hámarksgreiðslur lækkaðar umtalsvert en hafa á undanförnum árum farið hækkandi aftur. Lægst fór hlutfall feðra sem nýttu fæðingarorlof í 80 prósent árið 2013. Ef litið er á hlutfall feðra sem lenda í þakinu varðandi hámarksgreiðslur má sjá að feðrum sem nýta fæðingarorlof er aftur tekið að fjölga. Árið 2008 lentu aðeins átta prósent feðra á vinnumarkaði sem tóku fæðingarorlof í þakinu. Það hlutfall hækkaði upp í tæpan helming þegar mest var árið 2012 en hefur miðað við bráðabirgðatölur síðustu tveggja ára lækkað í um þriðjung. „Þetta virðist breytast þegar greiðslurnar hækkuðu í október 2016 en það hreyfði augljóslega við kerfinu. Sú hækkun og hækkunin núna um áramótin þýðir 62 prósenta hækkun á hámarksgreiðslum á ekki lengri tíma. Það er veruleg hækkun á skömmum tíma í svona kerfi.“ Þar sem foreldrar geta nýtt fæðingarorlof í allt að tvö ár frá fæðingardegi barns liggja ekki fyrir endanlegar tölur fyrir árin 2016, 2017 og yfirstandandi ár. Þó er hægt að sjá aukningu meðal feðra í bráðabirgðatölum þessara ára. Þannig hafa tæp 83 prósent feðra barna fæddra 2016 nýtt fæðingarorlof og rúm 84 prósent fyrir 2017. Sé litið til þess dagafjölda sem feður nýta af fæðingarorlofi sínu er enn töluvert í land með að ná dagafjöldanum eins og hann var á árunum í kringum hrun. Árin 2007 og 2008 nýttu feður að meðaltali 101 dag og var meðaltalið raunar yfir 90 daga allt frá 2003 til 2010. Samkvæmt lögunum eiga báðir foreldrar rétt á 90 daga orlofi sem ekki er hægt að framselja auk 90 daga sameiginlegs réttar. „Þetta þýðir að feður voru farnir að taka hluta af sameiginlega réttinum. Það er í rauninni ótrúlega magnað að pörin voru farin að skipta fæðingarorlofinu þannig. Þetta er eitthvað sem við myndum vilja sjá aftur. Kerfið er sannarlega að virka sem tæki í jafnréttisbaráttunni þegar þú sérð feðurna komna yfir 90 dagana. Með þessum hækkunum um áramótin munum við vonandi ná því aftur.“ Leó tekur fram að það muni taka um eitt og hálft ár að sjá hvernig breytingarnar um áramót muni skila sér því kerfið sé svo fljótandi.
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Móðir marin á kálfum eftir árás ungmenna í Mjódd Innlent Vefmyndavél Vísis á Reykjanesskaganum Innlent Nafn mannsins sem lést í bílslysinu á Hrunavegi Innlent Steig út úr strætó og fékk gangstéttarhellu í höfuðið Innlent „Það þarf að taka meira til hendinni en ég hélt“ Innlent Stefna á víðtækar ferðatakmarkanir Erlent Taldi mann kominn til landsins til að vinna henni mein Innlent Þau þurfi að finna hvar þau eigi heima í veröldinni Innlent „Þokkalegar líkur“ á að Grindavík og Svartsengi sleppi Innlent Leigubílamarkaðurinn sé eins og „villta vestrið“ Innlent Fleiri fréttir Eldur kviknaði út frá inntaki í álverinu „Ef við búum til alvöruvalkost sem virkar þá mun fólk nota hann“ Markaðsmála- og upplifunardeild Isavia lögð niður „Ég vissi það þó að innkoman yrði að vera meiri en útgjöldin“ Borgarstjóri á borgarstjóralaunum Rafmagnið sló út víða um land Aðeins eitt þungt ökutæki má vera á Ölfusárbrú í einu Handtóku einn til viðbótar Bæjarstjórnin vilji hefja uppbyggingu en ríkisstjórnin doka við Skiptar skoðanir um endurreisn í Grindavík, Úkraína heimsótt og nýr borgarstjóri Taldi mann kominn til landsins til að vinna henni mein Tveir bílar og hestakerra skullu saman við Selfoss Fólk á góðum launum ráði ekki við erfið verkefni Sérsveitinni flogið til Bolungarvíkur Vilja leita að olíu ef stjórnvöldum er ekki alvara með orkuskiptum Taka þurfi fastar á börnum sem beita ofbeldi Þingmanni blöskrar svör Rósu Breyta stuðningi við Grindvíkinga Má bera eiganda Gríska hússins út Heilbrigðisráðherra kom sjúklingi til bjargar í flugi Grindvíkingum sem standa illa tryggður frekari stuðningur Gæti hætt en ekki viss: „Ég vinn bara mjög langa vinnudaga“ Ríkisstjórnin láti í sér heyra eftir mannskæðar árásir Brynjólfur Bjarnason er látinn Þau þurfi að finna hvar þau eigi heima í veröldinni Paul Watson heitir að trufla hvalveiðar á Íslandi í sumar „Ófremdarástandi“ Sjálfstæðisflokksins ljúki með uppbyggingu nýs fangelsis Leigubílamarkaðurinn sé eins og „villta vestrið“ Þjóðin verði að átta sig á að fimmtungur sé ekki íslenskumælandi Fyrirvarinn verði örfáar mínútur Sjá meira