Silfurbergið frá Helgustöðum sagt hafa breytt heiminum Kristján Már Unnarsson skrifar 2. september 2021 14:02 Frá Helgustaðanámu. Efri hluti námunnar til vinstri. Grunnur aðstöðuhúss og gömul tæki til hægri. Arnar Halldórsson Áhugi á Helgustaðanámunni við Reyðarfjörð hefur aukist og er áætlað að milli fimm og sjöþúsund ferðamenn skoði hana árlega. Nýútkomin bók varpar skýrara ljósi á það hvernig silfurbergið sem unnið var úr námunni í um 250 ára skeið olli straumhvörfum í vísindarannsóknum mannkyns. Í fréttum Stöðvar 2 var sýnt frá Helgustaðanámunni en hún er við utanverðan Reyðarfjörð um sex kílómetra frá Eskifjarðarbæ. Frá bílastæði tekur svo um tíu mínútur að ganga að námunni um fimmhundruð metra upp aflíðandi brekku. Lára Björnsdóttir er sérfræðingur hjá Umhverfisstofnun á Austurlandi.Arnar Halldórsson Náman var friðlýst sem náttúruvætti árið 1975 og annast Umhverfisstofnun landvörslu. „Þetta er frægasta silfurbergsnáma í heimi,“ segir Lára Björnsdóttir, sérfræðingur hjá Umhverfisstofnun, sem annast gæslu á svæðinu. Náman er tvískipt. Í neðri hlutanum opnast námagöng en efri hlutinn er útgrafin geil. „Það sem er sérstakt við silfurbergið í Helgustaðanámu er hversu tært það er,“ segir Lára. Séð inn í námagöngin.Arnar Halldórsson Tærleikinn þýddi að þessi íslenski krystall þótti snemma á öldum henta vel í allskyns vísindatæki, eins og smásjár, en einnig flóknari tæki til rannsókna, meðal annars á ljós- og rafsegulbylgjum. „Rannsóknum í efna-, eðlis- og jarðfræði fleytti fram í raun og veru á nítjándu öld,“ segir Lára. Í nýlegri bók feðganna Leós Kristjánssonar og Kristjáns Leóssonar er varpað skýrara ljósi á áhrif íslenska silfurbergsins á rannsóknir margra af nafntoguðustu vísindamönnum sögunnar, frá Isaac Newton til Alberts Einsteins. „Silfurberg frá Helgustöðum varð lykillinn að ýmsum ráðgátum um eðli ljóssins, raf- og segulhrif, uppbyggingu efnisheimsins, víxlverkun ljóss og efnis og eðli rúms og tíma í alheiminum,“ segir í bókarkynningu. Íslenska silfurbergið hafi gegnt mikilvægu hlutverki í þróun raforkuvinnslu og flutningi á raforku, framförum í efnistækni og fjarskiptum og matvæla- og efnaframleiðslu. „Þannig hafði silfurberg mótandi áhrif á vísindi sem hafa haft grundvallarþýðingu fyrir líf flestra jarðarbúa og fjölmargt af því sem við teljum nú sjálfsagða hluti í hvunndagslífi okkar,“ segir í kynningartexta bókarinnar. Séð yfir námasvæðið, sem skiptist í efri og neðri hluta.Arnar Halldórsson Námavinnslan stóð yfir með hléum um 250 ára skeið, frá sautjándu öld og fram á miðja tuttugustu öld, allt framundir 1950. Hundruð tonna af silfurbergi voru flutt úr námunni til útlanda. „Ferðamannastraumurinn hefur bara aukist í námuna og þar af leiðandi þurfum við meiri landvörslu þar og viðveru,“ segir Lára. Hún segir milli fimm og sjöþúsund ferðamenn heimsækja námuna árlega, einkum yfir sumartímann. Þetta séu jafnt Íslendingar sem útlendingar. „Þeim finnst þetta náttúrlega mjög merkilegt þegar þeir fara upp í námu til að skoða. Sagan og menningarminjarnar sem ennþá standa þarna. Þannig að persónulega finnst mér að við ættum að gera þessari námu ennþá hærra undir höfði,“ segir Lára Björnsdóttir. Hér má sjá frétt Stöðvar 2: Menning Fornminjar Fjarðabyggð Ferðamennska á Íslandi Umhverfismál Vísindi Bókaútgáfa Mest lesið „Enn fólk að birtast sem hafði ekki hugmynd um þetta“ Innlent Guðmundur Elís í þriggja ára fangelsi fyrir nauðgun Innlent Orbán hyggst óvænt heimsækja Úkraínu Erlent Nýtt heilbrigðisvísindahús háskólans rís Innlent Mál Yazans vekur athygli erlendra fjölmiðla Innlent Ríkisstjórn ekki verið óvinsælli frá tíð Geirs Haarde Innlent Brutu rúður og gengu berserksgang um klaustrið í Garðabæ Innlent Tjónvaldurinn tók varla eftir því að hafa rústað bílnum Innlent Blóð á veggjum og gólfi og maður fluttur með sjúkrabíl Innlent Lögregla stöðvaði unglingapartý í Guðmundarlundi Innlent Fleiri fréttir Nýtt heilbrigðisvísindahús háskólans rís „Enn fólk að birtast sem hafði ekki hugmynd um þetta“ Ríkisstjórn ekki verið óvinsælli frá tíð Geirs Haarde 23 fermetra þjóðfáni til sýnis í Reykjanesbæ Mál Yazans vekur athygli erlendra fjölmiðla Hefðbundið eftirlit vegna sjúkdóma bíði þar til í haust eða vor VG mælist enn úti af þingi og Samfylkingin dalar Kvöldfréttir Stöðvar 2 Guðmundur Elís í þriggja ára fangelsi fyrir nauðgun Íslendingar tapi hundruðum milljóna á ári til netsvikahrappa Tjónvaldurinn tók varla eftir því að hafa rústað bílnum Sumir sautján ára, aðrir á sjötugsaldri og enn aðrir ákærðir Samkeppnin harðnar í íslenska veðmálaheiminum Brutu rúður og gengu berserksgang um klaustrið í Garðabæ Vara við svindlurum sem líkja eftir Mbl.is Þúsundir ferðamanna á dag streyma til Ísafjarðar Sjálfstæðisflokkur og Píratar að miklu leyti til eins Segir kæru Kristjáns út í hött Sauðfé fækkar og framtíðarhorfur óljósar Samningur stærsta félags BHM gæti hreyft við öðrum félögum Kjarasamningar og stórsigur Þjóðfylkingarinnar í Frakklandi Lögregla stöðvaði unglingapartý í Guðmundarlundi Hundruð freista þess að gera góð kaup í Nexus Brottfararsalurinn rýmdur vegna grunsamlegrar tösku Kjósendur hafi nýtt forsetakosningar til að senda pólitíkinni skilaboð Blóð á veggjum og gólfi og maður fluttur með sjúkrabíl Blendnar tilfinningar í Borgarnesi: „Það hefur nær ekkert samráð verið“ Spennt fyrir menningarlífinu og náttúrunni á Akureyri Eldur kom upp í rafmagnshlaupahjóli í hleðslu innandyra Útilokar ekki rétt til reykinga á hjúkrunarheimilum Sjá meira
Í fréttum Stöðvar 2 var sýnt frá Helgustaðanámunni en hún er við utanverðan Reyðarfjörð um sex kílómetra frá Eskifjarðarbæ. Frá bílastæði tekur svo um tíu mínútur að ganga að námunni um fimmhundruð metra upp aflíðandi brekku. Lára Björnsdóttir er sérfræðingur hjá Umhverfisstofnun á Austurlandi.Arnar Halldórsson Náman var friðlýst sem náttúruvætti árið 1975 og annast Umhverfisstofnun landvörslu. „Þetta er frægasta silfurbergsnáma í heimi,“ segir Lára Björnsdóttir, sérfræðingur hjá Umhverfisstofnun, sem annast gæslu á svæðinu. Náman er tvískipt. Í neðri hlutanum opnast námagöng en efri hlutinn er útgrafin geil. „Það sem er sérstakt við silfurbergið í Helgustaðanámu er hversu tært það er,“ segir Lára. Séð inn í námagöngin.Arnar Halldórsson Tærleikinn þýddi að þessi íslenski krystall þótti snemma á öldum henta vel í allskyns vísindatæki, eins og smásjár, en einnig flóknari tæki til rannsókna, meðal annars á ljós- og rafsegulbylgjum. „Rannsóknum í efna-, eðlis- og jarðfræði fleytti fram í raun og veru á nítjándu öld,“ segir Lára. Í nýlegri bók feðganna Leós Kristjánssonar og Kristjáns Leóssonar er varpað skýrara ljósi á áhrif íslenska silfurbergsins á rannsóknir margra af nafntoguðustu vísindamönnum sögunnar, frá Isaac Newton til Alberts Einsteins. „Silfurberg frá Helgustöðum varð lykillinn að ýmsum ráðgátum um eðli ljóssins, raf- og segulhrif, uppbyggingu efnisheimsins, víxlverkun ljóss og efnis og eðli rúms og tíma í alheiminum,“ segir í bókarkynningu. Íslenska silfurbergið hafi gegnt mikilvægu hlutverki í þróun raforkuvinnslu og flutningi á raforku, framförum í efnistækni og fjarskiptum og matvæla- og efnaframleiðslu. „Þannig hafði silfurberg mótandi áhrif á vísindi sem hafa haft grundvallarþýðingu fyrir líf flestra jarðarbúa og fjölmargt af því sem við teljum nú sjálfsagða hluti í hvunndagslífi okkar,“ segir í kynningartexta bókarinnar. Séð yfir námasvæðið, sem skiptist í efri og neðri hluta.Arnar Halldórsson Námavinnslan stóð yfir með hléum um 250 ára skeið, frá sautjándu öld og fram á miðja tuttugustu öld, allt framundir 1950. Hundruð tonna af silfurbergi voru flutt úr námunni til útlanda. „Ferðamannastraumurinn hefur bara aukist í námuna og þar af leiðandi þurfum við meiri landvörslu þar og viðveru,“ segir Lára. Hún segir milli fimm og sjöþúsund ferðamenn heimsækja námuna árlega, einkum yfir sumartímann. Þetta séu jafnt Íslendingar sem útlendingar. „Þeim finnst þetta náttúrlega mjög merkilegt þegar þeir fara upp í námu til að skoða. Sagan og menningarminjarnar sem ennþá standa þarna. Þannig að persónulega finnst mér að við ættum að gera þessari námu ennþá hærra undir höfði,“ segir Lára Björnsdóttir. Hér má sjá frétt Stöðvar 2:
Menning Fornminjar Fjarðabyggð Ferðamennska á Íslandi Umhverfismál Vísindi Bókaútgáfa Mest lesið „Enn fólk að birtast sem hafði ekki hugmynd um þetta“ Innlent Guðmundur Elís í þriggja ára fangelsi fyrir nauðgun Innlent Orbán hyggst óvænt heimsækja Úkraínu Erlent Nýtt heilbrigðisvísindahús háskólans rís Innlent Mál Yazans vekur athygli erlendra fjölmiðla Innlent Ríkisstjórn ekki verið óvinsælli frá tíð Geirs Haarde Innlent Brutu rúður og gengu berserksgang um klaustrið í Garðabæ Innlent Tjónvaldurinn tók varla eftir því að hafa rústað bílnum Innlent Blóð á veggjum og gólfi og maður fluttur með sjúkrabíl Innlent Lögregla stöðvaði unglingapartý í Guðmundarlundi Innlent Fleiri fréttir Nýtt heilbrigðisvísindahús háskólans rís „Enn fólk að birtast sem hafði ekki hugmynd um þetta“ Ríkisstjórn ekki verið óvinsælli frá tíð Geirs Haarde 23 fermetra þjóðfáni til sýnis í Reykjanesbæ Mál Yazans vekur athygli erlendra fjölmiðla Hefðbundið eftirlit vegna sjúkdóma bíði þar til í haust eða vor VG mælist enn úti af þingi og Samfylkingin dalar Kvöldfréttir Stöðvar 2 Guðmundur Elís í þriggja ára fangelsi fyrir nauðgun Íslendingar tapi hundruðum milljóna á ári til netsvikahrappa Tjónvaldurinn tók varla eftir því að hafa rústað bílnum Sumir sautján ára, aðrir á sjötugsaldri og enn aðrir ákærðir Samkeppnin harðnar í íslenska veðmálaheiminum Brutu rúður og gengu berserksgang um klaustrið í Garðabæ Vara við svindlurum sem líkja eftir Mbl.is Þúsundir ferðamanna á dag streyma til Ísafjarðar Sjálfstæðisflokkur og Píratar að miklu leyti til eins Segir kæru Kristjáns út í hött Sauðfé fækkar og framtíðarhorfur óljósar Samningur stærsta félags BHM gæti hreyft við öðrum félögum Kjarasamningar og stórsigur Þjóðfylkingarinnar í Frakklandi Lögregla stöðvaði unglingapartý í Guðmundarlundi Hundruð freista þess að gera góð kaup í Nexus Brottfararsalurinn rýmdur vegna grunsamlegrar tösku Kjósendur hafi nýtt forsetakosningar til að senda pólitíkinni skilaboð Blóð á veggjum og gólfi og maður fluttur með sjúkrabíl Blendnar tilfinningar í Borgarnesi: „Það hefur nær ekkert samráð verið“ Spennt fyrir menningarlífinu og náttúrunni á Akureyri Eldur kom upp í rafmagnshlaupahjóli í hleðslu innandyra Útilokar ekki rétt til reykinga á hjúkrunarheimilum Sjá meira