Hógværðin og Halldór Benjamín Flosi Eiríksson skrifar 28. október 2021 19:30 Í vinnumarkaðshagfræði var oft talað um að launastig aðlagist þannig að framboð og eftirspurn vinnuafls nái jafnvægi. Lægri laun hljóti því að ýta undir hærra atvinnustig. Nóbelsverðlaunin þetta árið voru veitt hagfræðingum sem rannsökuðu áhrif hækkunar lágmarkslauna á atvinnustig í Bandaríkjunum og sáu að hækkun lágmarkslauna fjölgaði störfum. Raunveruleikinn var nefnilega flóknari en í gömlum kennslubókum. Þetta endurspeglast líka í gömlum hugmyndum Samtaka Atvinnulífsins um að atvinnuleysistryggingar eigi að vera sem lélegastar til að hægt sé að svelta fólk til vinnu. Þar endurspeglar raunveruleikinn heldur ekki kenningarnar. Í raun er það að koma betur í ljós að góðar atvinnuleysistryggingar hvetja til betri ráðninga og atvinnuþátttöku. Þetta birtist skýrt í Bandaríkjunum þar sem gríðarlegur skortur er á vinnuafli sökum áratuga stöðnunar í launaþróun. Í svargrein sem Halldór Benjamín, framkvæmdastjóri SA, skrifaði hér á Vísi við stuttri grein sem ég skrifaði hér um Nóbelsverðlaun í hagfræði þetta árið telur hann að ég sé að draga of sterkar ályktanir af niðurstöðu Nóbelsnefndarinnar, og alls ekki megi draga þá ályktun að hækkun lágmarkslauna leiði ekki til atvinnuleysis og gagnrýnir síðan einstök atriði í rannsókninni og bendir á aðferðaleg atriði sem hann telur rýra gildi hennar. Minnir það um margt á Steingrím Hermannsson, fyrrverandi forsætisráðherra, sem sagði það í stjórnmálaumræðum þegar við Halldór vorum að alast upp að ,,venjuleg efnahagslögmál giltu ekki á Íslandi“. Þennan tón þekkjum við vel í þjóðfélagsumræðunni að við séum svo sérstök, á Íslandi eigi ekki almennar reglur við eða lögmál sem annars staðar eru viðteknar og viðurkenndar. Félagar Halldórs í Viðskiptaráði náðu fullkomlega utan um þennan hrokafulla þankagang þegar það gaf út yfirlýsingu korter í hrun að Íslendingar hefðu ekkert að sækja eða læra af hinum Norðurlöndunum! Samfélög sem venjulega raða sér í efstu sætin á margvíslegum listum þar sem metin eru gæði samfélaga. Aldrei svigrúm til launahækkana! SA hafa ekki í seinni tíð (og trúlega aldrei) talið að það væri innistæða fyrir launahækkun af neinu tagi. Það er ekki svigrúm í dag, var það ekki 2016 og heldur ekki 2013 þegar raunlaun hröpuðu í kjölfar óðaverðbólgu. Nú er það meira að segja þannig að í kjarasamningi milli SA og SGS eru lægstu taxtarnir svo skammarlega lágir að samið er um sérstaka uppbót til að allir nái lágmarkstekjum. Samt mátti alls ekki hækka lægstu taxtanna, eða fella þá brot – jú út af hverju, ,,hætta væri á að að myndi auka atvinnuleysi“ leiða til ,,fjöldaatvinnuleysis“ og fækka ,,fjölbreyttum byrjunarstörfum“ fyrir þá sem ,,vilja tækifæri til að vinna þó kaupgjaldið sé ekki hátt í fyrstu.“ Umrædd rannsókn sem Nóbelsverðlaunanefndin sá ástæðu til að verðlauna gengst á hólm við þessa gömlu frasa Halldórs og skoðanabræðra hans, þessa gömlu rómantík um ameríska drauminn – um félausa innflytjandann sem stígur á land í Manhattan, vinnur erfið og hættuleg láglaunastörf, er iðin og trúr og fær síðan tækifæri og kemst í álnir og eignast hús í úthverfinu og tvo bíla. Raunveruleiki þeirra sem eru á þessum lágu launum er ekki eins rómantískur, það er allt of líklegt að þau hreykist milli leiguíbúða, börnin þeirra fá ekki að njóta skipulegs tómstundastarfs, heilsan eru verri, eins og margar rannsóknir sína og þau lifa skemmur. Því var maður að vona að verðlaunin að þessu sinni yrði til þess að sumir myndu endurskoða viðteknar hugmyndir og velta fyrir sér í alvöru hvort þessi tugga um að það sé ríku samfélagi eins og hér á landi lífsnauðsýn að halda hluta af þjóðinni í fátækt á skítakaupi. Það virðist ekki hafa gerst hjá Halldóri, heldur metur hann svo að hann viti betur en Nóbelsnefndin, og geti metið hagfræðirannsóknir betur en einhverjir svíjar. Það er út af fyrir sig gleðiefni að sjá hógværð og minnimáttarkennd er ekki farin að plaga Halldór svo merkjanlegt sé. Verkefni okkar hinna er hins vegar að skoða hvernig nýta má rannsóknir í hagfræði og á öðrum sviðum til að skilja betur gangverk vinnumarkaðarins, skipta verðmætunum með réttláttari hætti, tryggja öllum örugga afkomu og hækka lágmarkslaunin. Höfundur er framkvæmdastjóri Starfsgreinasamband Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flosi Eiríksson Kjaramál Tengdar fréttir Flosi og Nóbelsverðlaunin í hagfræði Framkvæmdastjóri Starfsgreinasambandsins (SGS) skrifaði nýlega ágætis grein hér á Vísi og óskaði eftir vitrænni umræðu um hvernig mætti bæta hag landsmanna. Það er auðvelt að verða við þeirri bón. 27. október 2021 13:01 Mest lesið Magnús Karl er hæfastur rektorsframbjóðenda Ástráður Eysteinsson Skoðun Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir Skoðun Kjósum opnara grunnnám Toby Erik Wikström Skoðun Hver reif kjaft við hvern? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Betri starfsaðstæður og skilvirkari háskóli Silja Bára Ómarsdóttir Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir Skoðun Allt fyrir samansúrrað pólitískt og peningalegt vald? Arnar Þór Jónsson Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver reif kjaft við hvern? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kjósum opnara grunnnám Toby Erik Wikström skrifar Skoðun Magnús Karl er hæfastur rektorsframbjóðenda Ástráður Eysteinsson skrifar Skoðun Betri starfsaðstæður og skilvirkari háskóli Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir skrifar Skoðun Allt fyrir samansúrrað pólitískt og peningalegt vald? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Vopnakaup íslenska ráðamanna Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Samstaðan er óstöðvandi afl Helga Þórey Júlíudóttir skrifar Skoðun Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hegða sér eins og ofdekraðir unglingar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer skrifar Skoðun Við mótmælum nýbyggingum í Neðra Breiðholtinu Jökull Þór Sveinsson,Hlynur Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tryggjum framtíð endurnýjanlegrar orku á Íslandi Íris Lind Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Reynsla, framtíðarsýn og kjarkur Silju Báru Anna Helga Jónsdóttir,Sigurður Örn Stefánsson skrifar Skoðun Gunnar Smári hvað er hann? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Um Ingibjörgu Gunnarsdóttur – ferill að rektorskjöri Rúnar Unnþórsson,Þórhallur Ingi Halldórsson skrifar Skoðun Ísland er leiðandi ljós og hvatning til fjölmiðla Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Forvarnir á ferð Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Vertu meðbyr mannúðar Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Fegurð sem breytir skólum Einar Mikael Sverrisson skrifar Skoðun Það læra börnin sem fyrir þeim er haft Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke skrifar Skoðun Verður Frelsið fullveldinu að bráð? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mataræði í stóra samhengi lífsins Birna Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvað varð um loftslagsmálin? Kamma Thordarson skrifar Sjá meira
Í vinnumarkaðshagfræði var oft talað um að launastig aðlagist þannig að framboð og eftirspurn vinnuafls nái jafnvægi. Lægri laun hljóti því að ýta undir hærra atvinnustig. Nóbelsverðlaunin þetta árið voru veitt hagfræðingum sem rannsökuðu áhrif hækkunar lágmarkslauna á atvinnustig í Bandaríkjunum og sáu að hækkun lágmarkslauna fjölgaði störfum. Raunveruleikinn var nefnilega flóknari en í gömlum kennslubókum. Þetta endurspeglast líka í gömlum hugmyndum Samtaka Atvinnulífsins um að atvinnuleysistryggingar eigi að vera sem lélegastar til að hægt sé að svelta fólk til vinnu. Þar endurspeglar raunveruleikinn heldur ekki kenningarnar. Í raun er það að koma betur í ljós að góðar atvinnuleysistryggingar hvetja til betri ráðninga og atvinnuþátttöku. Þetta birtist skýrt í Bandaríkjunum þar sem gríðarlegur skortur er á vinnuafli sökum áratuga stöðnunar í launaþróun. Í svargrein sem Halldór Benjamín, framkvæmdastjóri SA, skrifaði hér á Vísi við stuttri grein sem ég skrifaði hér um Nóbelsverðlaun í hagfræði þetta árið telur hann að ég sé að draga of sterkar ályktanir af niðurstöðu Nóbelsnefndarinnar, og alls ekki megi draga þá ályktun að hækkun lágmarkslauna leiði ekki til atvinnuleysis og gagnrýnir síðan einstök atriði í rannsókninni og bendir á aðferðaleg atriði sem hann telur rýra gildi hennar. Minnir það um margt á Steingrím Hermannsson, fyrrverandi forsætisráðherra, sem sagði það í stjórnmálaumræðum þegar við Halldór vorum að alast upp að ,,venjuleg efnahagslögmál giltu ekki á Íslandi“. Þennan tón þekkjum við vel í þjóðfélagsumræðunni að við séum svo sérstök, á Íslandi eigi ekki almennar reglur við eða lögmál sem annars staðar eru viðteknar og viðurkenndar. Félagar Halldórs í Viðskiptaráði náðu fullkomlega utan um þennan hrokafulla þankagang þegar það gaf út yfirlýsingu korter í hrun að Íslendingar hefðu ekkert að sækja eða læra af hinum Norðurlöndunum! Samfélög sem venjulega raða sér í efstu sætin á margvíslegum listum þar sem metin eru gæði samfélaga. Aldrei svigrúm til launahækkana! SA hafa ekki í seinni tíð (og trúlega aldrei) talið að það væri innistæða fyrir launahækkun af neinu tagi. Það er ekki svigrúm í dag, var það ekki 2016 og heldur ekki 2013 þegar raunlaun hröpuðu í kjölfar óðaverðbólgu. Nú er það meira að segja þannig að í kjarasamningi milli SA og SGS eru lægstu taxtarnir svo skammarlega lágir að samið er um sérstaka uppbót til að allir nái lágmarkstekjum. Samt mátti alls ekki hækka lægstu taxtanna, eða fella þá brot – jú út af hverju, ,,hætta væri á að að myndi auka atvinnuleysi“ leiða til ,,fjöldaatvinnuleysis“ og fækka ,,fjölbreyttum byrjunarstörfum“ fyrir þá sem ,,vilja tækifæri til að vinna þó kaupgjaldið sé ekki hátt í fyrstu.“ Umrædd rannsókn sem Nóbelsverðlaunanefndin sá ástæðu til að verðlauna gengst á hólm við þessa gömlu frasa Halldórs og skoðanabræðra hans, þessa gömlu rómantík um ameríska drauminn – um félausa innflytjandann sem stígur á land í Manhattan, vinnur erfið og hættuleg láglaunastörf, er iðin og trúr og fær síðan tækifæri og kemst í álnir og eignast hús í úthverfinu og tvo bíla. Raunveruleiki þeirra sem eru á þessum lágu launum er ekki eins rómantískur, það er allt of líklegt að þau hreykist milli leiguíbúða, börnin þeirra fá ekki að njóta skipulegs tómstundastarfs, heilsan eru verri, eins og margar rannsóknir sína og þau lifa skemmur. Því var maður að vona að verðlaunin að þessu sinni yrði til þess að sumir myndu endurskoða viðteknar hugmyndir og velta fyrir sér í alvöru hvort þessi tugga um að það sé ríku samfélagi eins og hér á landi lífsnauðsýn að halda hluta af þjóðinni í fátækt á skítakaupi. Það virðist ekki hafa gerst hjá Halldóri, heldur metur hann svo að hann viti betur en Nóbelsnefndin, og geti metið hagfræðirannsóknir betur en einhverjir svíjar. Það er út af fyrir sig gleðiefni að sjá hógværð og minnimáttarkennd er ekki farin að plaga Halldór svo merkjanlegt sé. Verkefni okkar hinna er hins vegar að skoða hvernig nýta má rannsóknir í hagfræði og á öðrum sviðum til að skilja betur gangverk vinnumarkaðarins, skipta verðmætunum með réttláttari hætti, tryggja öllum örugga afkomu og hækka lágmarkslaunin. Höfundur er framkvæmdastjóri Starfsgreinasamband Íslands.
Flosi og Nóbelsverðlaunin í hagfræði Framkvæmdastjóri Starfsgreinasambandsins (SGS) skrifaði nýlega ágætis grein hér á Vísi og óskaði eftir vitrænni umræðu um hvernig mætti bæta hag landsmanna. Það er auðvelt að verða við þeirri bón. 27. október 2021 13:01
Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir Skoðun
Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir skrifar
Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir skrifar
Skoðun Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer skrifar
Skoðun Við mótmælum nýbyggingum í Neðra Breiðholtinu Jökull Þór Sveinsson,Hlynur Ingi Jóhannsson skrifar
Skoðun Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Reynsla, framtíðarsýn og kjarkur Silju Báru Anna Helga Jónsdóttir,Sigurður Örn Stefánsson skrifar
Skoðun Um Ingibjörgu Gunnarsdóttur – ferill að rektorskjöri Rúnar Unnþórsson,Þórhallur Ingi Halldórsson skrifar
Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke skrifar
Skoðun Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar
Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir Skoðun
Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir Skoðun