Evran eins og við þekkjum hana er búin að vera Björn Berg Gunnarsson skrifar 14. janúar 2022 08:01 Eftir tvo áratugi er þetta komið gott. Evran, sem frá árinu 2002 hefur sameinað stóran hluta Evrópu og auðveldað milliríkjaviðskipti, þykir víst ekki nógu fín lengur. Angela Merkel sagði á sínum tíma að ef tilraunin með hina sameiginlegu mynt mistakist fari Evrópa sömu leið. Ég efast þó um að hún hafi átt við útlit evruseðlanna sjálfra. Evran er á leið í andlitslyftingu. Christine Lagarde, bankastjóri Evrópska seðlabankans (ECB), segir „tímabært að endurskoða útlit seðlanna svo þeir höfði betur til Evrópubúa á öllum aldri og uppruna.“ Lykilorðið að þessu sinni er samráð og maður lifandi, hvílíkt og annað eins samráð. Heljarinnar ráðgjafarnefnd sérfræðinga frá öllum Evrulöndunum er ætlað að leggja til hugmyndir að nýjum myndheimi. Tillögurnar verða síðan bornar undir almenning á Evrusvæðinu og í kjölfarið skal haldin hönnunarsamkeppni. Aftur verður biðlað til almennings um að segja skoðun sína á tillögum hinna ýmsu hönnuða áður en Lagarde og félagar í seðlabankanum taka lokaákvörðun um hina nýju evruseðla. Ekki vantar heldur metnaðinn. Fabio Panetta, stjórnarmaður í ECB, segir markmiðið að þegar nýju seðlarnir verða settir í umferð árið 2024 geti Evrópubúar samsvarað sig þeim og verið stoltir af notkun þeirra. Hann biður ekki um lítið. En hvaða kostir ætli séu í boði? Mögulegt útlit seðlanna Seðlarnir eru í dag, líkt og þeir íslensku, úr bómull. Þegar minniháttar breytingar voru gerðar á þeim fyrir tæpum áratug var rætt um þann möguleika að prenta þá á plast, en það þótti ekki tímabært. Í dag hafa fjölmörg lönd þó leitað í plastið, svo sem Ástralía, sem fyrst tók í notkun slíka seðla árið 1988, Bretland, Nígería, Kanada og Víetnam. Plastið endist lengur, þarf því sjaldnar að endurnýja, er ódýrara og erfiðara að falsa. Slíkir seðlar innihalda þó flestir eilítið magn dýrafitu og teljast því ekki vegan. Líklegt má því telja að bómullarseðlar verði fyrir valinu nema hægt verði að bjóða upp á vegan plastseðla. Hvað mögulegan myndheim varðar þykir núverandi áhersla á glugga, dyragættir og brýr víst of gamaldags. Auðvitað er innantómt þvaður að tala um að íbúar álfunnar verði stoltir af seðlunum en það er þó markmiðið og verður fróðlegt að sjá hvað ráðgjafarhópurinn, sem samanstendur af lista- og vísindafólki úr ýmsum áttum, leggur til. Ég tel þó útilokað að önnur eins atburðarrás og tengdist brúnum á bakhliðum gömlu seðlanna endurtaki sig, sem er synd í sjálfu sér. Um ævintýri austurríska hönnuðarins Robert Kalina og snilldarhugmynd Hollendingsins Robin Stam má lesa í eldri grein hér. Hönnun nýrra peningaseðla er afar spennandi verkefni og tilefni til að hugsa um hlutverk peninga og það sem sameinar íbúa viðkomandi myntsvæðis. Þó stöðugt dragi úr notkun seðla og mynta erum við ekki enn komin á þann stað að útgáfu þeirra verði hætt, einkum þar sem traust á aðra valkosti reiðufjár skortir nokkuð. Það kemur þó að því á endanum. Peningaseðlum er almennt ætlað að koma tilteknum hughrifum til skila. Með útgáfu seðla hafa harðstjórar og aðrir þjóðarleiðtogar í gegnum tíðina sem dæmi getað troðið sér í vasa allra íbúa landsins svo enginn vafi sé á hver ræður. Þegar einræðisherranum Mobutu Sese Seko var bolað frá völdum í því sem þá var kallað Zaire var seðlunum sem gefnir voru út í stjórnartíð hans þó enn haldið í umferð, enda afar kostnaðarsamt að skipta þeim öllum út þrátt fyrir að andlit hans prýddi þá enn. Lausnin var að kappinn var einfaldlega klipptur af seðlunum og þar við sat. Seðlar með gati voru því í umferð í 11. stærsta landi heims. Oft vísa myndskreytingar seðla til sögunnar og er ætlað að ýta undir þjóðerniskennd. Hér á Íslandi hafa lærdómsrit og list verið í forgrunni, í Norður-Kóreu heilagleiki Kim Il Sung, Norðmenn vísa í hafið á öllum nýju seðlunum sínum og Japanir í merkisfólk úr sögu landsins. Týnist Ísland aftur? Fyrir ECB liggur ærið verkefni. Evrópusambandið var stofnað með það í huga að sameina aðildarlöndin í stað áherslu á þjóðerniseinkenni hvers og eins en nýju seðlarnir ættu þó að geta kveikt þó ekki sé nema umræðu um eðli samevrópsks menningararfs. Þess vegna er hönnun nýrra Evruseðla svo áhugaverð. Næstu tvö árin verður eflaust rifist og kvartað en árið 2024 fáum við nýja seðla í hendurnar. Ég, fyrir mitt leyti, verð spenntur að sjá þá þó ég geri mér hóflegar væntingar, enda hætt við að lægsti samnefnari verði ansi lágur þegar svo margir koma að ákvörðuninni. En verður Ísland á seðlunum? Þegar uppkast seðlanna var kynnt seðlabankastjórum Evrópu fyrir fyrstu prentun 2002 var eyjuna okkar hvergi að finna. Þáverandi bankastjóri sænska seðlabankans rak þó augun í það reginhneyksli og lét lagfæra seðlana. Við skulum vona að arftaki hans verði einnig á vaktinni að þessu sinni. Höfundur er deildarstjóri Greiningar og fræðslu Íslandsbanka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Berg Gunnarsson Evrópusambandið Tengdar fréttir Hvar eru brýrnar á evruseðlunum? Þegar peningaseðlarnir hverfa munu fá okkar væntanlega sakna þeirra vegna fagurfræðilegra sjónarmiða. Í þau örfáu skipti sem ég dreg fram brakandi Brynjólf Sveinsson gef ég mér sjaldan tíma til að virða seðilinn sérstaklega fyrir mér og hugsa um í hvað í ósköpunum maðurinn er klæddur. 27. febrúar 2021 09:01 Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Eftir tvo áratugi er þetta komið gott. Evran, sem frá árinu 2002 hefur sameinað stóran hluta Evrópu og auðveldað milliríkjaviðskipti, þykir víst ekki nógu fín lengur. Angela Merkel sagði á sínum tíma að ef tilraunin með hina sameiginlegu mynt mistakist fari Evrópa sömu leið. Ég efast þó um að hún hafi átt við útlit evruseðlanna sjálfra. Evran er á leið í andlitslyftingu. Christine Lagarde, bankastjóri Evrópska seðlabankans (ECB), segir „tímabært að endurskoða útlit seðlanna svo þeir höfði betur til Evrópubúa á öllum aldri og uppruna.“ Lykilorðið að þessu sinni er samráð og maður lifandi, hvílíkt og annað eins samráð. Heljarinnar ráðgjafarnefnd sérfræðinga frá öllum Evrulöndunum er ætlað að leggja til hugmyndir að nýjum myndheimi. Tillögurnar verða síðan bornar undir almenning á Evrusvæðinu og í kjölfarið skal haldin hönnunarsamkeppni. Aftur verður biðlað til almennings um að segja skoðun sína á tillögum hinna ýmsu hönnuða áður en Lagarde og félagar í seðlabankanum taka lokaákvörðun um hina nýju evruseðla. Ekki vantar heldur metnaðinn. Fabio Panetta, stjórnarmaður í ECB, segir markmiðið að þegar nýju seðlarnir verða settir í umferð árið 2024 geti Evrópubúar samsvarað sig þeim og verið stoltir af notkun þeirra. Hann biður ekki um lítið. En hvaða kostir ætli séu í boði? Mögulegt útlit seðlanna Seðlarnir eru í dag, líkt og þeir íslensku, úr bómull. Þegar minniháttar breytingar voru gerðar á þeim fyrir tæpum áratug var rætt um þann möguleika að prenta þá á plast, en það þótti ekki tímabært. Í dag hafa fjölmörg lönd þó leitað í plastið, svo sem Ástralía, sem fyrst tók í notkun slíka seðla árið 1988, Bretland, Nígería, Kanada og Víetnam. Plastið endist lengur, þarf því sjaldnar að endurnýja, er ódýrara og erfiðara að falsa. Slíkir seðlar innihalda þó flestir eilítið magn dýrafitu og teljast því ekki vegan. Líklegt má því telja að bómullarseðlar verði fyrir valinu nema hægt verði að bjóða upp á vegan plastseðla. Hvað mögulegan myndheim varðar þykir núverandi áhersla á glugga, dyragættir og brýr víst of gamaldags. Auðvitað er innantómt þvaður að tala um að íbúar álfunnar verði stoltir af seðlunum en það er þó markmiðið og verður fróðlegt að sjá hvað ráðgjafarhópurinn, sem samanstendur af lista- og vísindafólki úr ýmsum áttum, leggur til. Ég tel þó útilokað að önnur eins atburðarrás og tengdist brúnum á bakhliðum gömlu seðlanna endurtaki sig, sem er synd í sjálfu sér. Um ævintýri austurríska hönnuðarins Robert Kalina og snilldarhugmynd Hollendingsins Robin Stam má lesa í eldri grein hér. Hönnun nýrra peningaseðla er afar spennandi verkefni og tilefni til að hugsa um hlutverk peninga og það sem sameinar íbúa viðkomandi myntsvæðis. Þó stöðugt dragi úr notkun seðla og mynta erum við ekki enn komin á þann stað að útgáfu þeirra verði hætt, einkum þar sem traust á aðra valkosti reiðufjár skortir nokkuð. Það kemur þó að því á endanum. Peningaseðlum er almennt ætlað að koma tilteknum hughrifum til skila. Með útgáfu seðla hafa harðstjórar og aðrir þjóðarleiðtogar í gegnum tíðina sem dæmi getað troðið sér í vasa allra íbúa landsins svo enginn vafi sé á hver ræður. Þegar einræðisherranum Mobutu Sese Seko var bolað frá völdum í því sem þá var kallað Zaire var seðlunum sem gefnir voru út í stjórnartíð hans þó enn haldið í umferð, enda afar kostnaðarsamt að skipta þeim öllum út þrátt fyrir að andlit hans prýddi þá enn. Lausnin var að kappinn var einfaldlega klipptur af seðlunum og þar við sat. Seðlar með gati voru því í umferð í 11. stærsta landi heims. Oft vísa myndskreytingar seðla til sögunnar og er ætlað að ýta undir þjóðerniskennd. Hér á Íslandi hafa lærdómsrit og list verið í forgrunni, í Norður-Kóreu heilagleiki Kim Il Sung, Norðmenn vísa í hafið á öllum nýju seðlunum sínum og Japanir í merkisfólk úr sögu landsins. Týnist Ísland aftur? Fyrir ECB liggur ærið verkefni. Evrópusambandið var stofnað með það í huga að sameina aðildarlöndin í stað áherslu á þjóðerniseinkenni hvers og eins en nýju seðlarnir ættu þó að geta kveikt þó ekki sé nema umræðu um eðli samevrópsks menningararfs. Þess vegna er hönnun nýrra Evruseðla svo áhugaverð. Næstu tvö árin verður eflaust rifist og kvartað en árið 2024 fáum við nýja seðla í hendurnar. Ég, fyrir mitt leyti, verð spenntur að sjá þá þó ég geri mér hóflegar væntingar, enda hætt við að lægsti samnefnari verði ansi lágur þegar svo margir koma að ákvörðuninni. En verður Ísland á seðlunum? Þegar uppkast seðlanna var kynnt seðlabankastjórum Evrópu fyrir fyrstu prentun 2002 var eyjuna okkar hvergi að finna. Þáverandi bankastjóri sænska seðlabankans rak þó augun í það reginhneyksli og lét lagfæra seðlana. Við skulum vona að arftaki hans verði einnig á vaktinni að þessu sinni. Höfundur er deildarstjóri Greiningar og fræðslu Íslandsbanka.
Hvar eru brýrnar á evruseðlunum? Þegar peningaseðlarnir hverfa munu fá okkar væntanlega sakna þeirra vegna fagurfræðilegra sjónarmiða. Í þau örfáu skipti sem ég dreg fram brakandi Brynjólf Sveinsson gef ég mér sjaldan tíma til að virða seðilinn sérstaklega fyrir mér og hugsa um í hvað í ósköpunum maðurinn er klæddur. 27. febrúar 2021 09:01
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar