Aðdróttanir og dylgjur — auglýst eftir kjaftasögum Eva Hauksdóttir skrifar 5. febrúar 2022 08:30 Ærumeiðandi aðdróttanir, í skilningi laga, fela í sér staðhæfingar eða dylgjur um lögbrot eða siðferðislega ámælisverða hegðun. Fyrir þá sem í hefndarskyni eða af illgirni vilja leggja mannorð annarra í rúst, án þess að fara með málið í gegnum réttarkerfið, eru dylgjur sérlega hentug aðferð. Þeir sem dylgjurnar beinast gegn eiga venjulega erfitt með að bera af sér sakir. Ýmist getur gerandinn neitað því að ávirðingunum sé beint gegn þeim sem tekur þær til sín eða neitað því að þær feli í sér ásökun um þá háttsemi sem lesandinn skilur þó að verið er að ýja að. Dylgjur setja gerandann þannig í mun minni hættu á lögsókn en fullyrðingar. Fyrir nokkrum árum skrifaði ég pistil þar sem ég gaf tvenns konar mismunandi „ófrægingartips", byggð á þeim aðferðum sem urðu áberandi í #beauty_tips herferðinni (sem var eitt afsprengi #metoo hreyfingarinnar). Í þeim pistli nefndi ég ekki þann möguleika að auglýsa eftir kjaftasögum. Sú aðferð er skilvirk og áhrifarík, ekki síst vegna þess að latir blaðamenn geta auðveldlega fjöldaframleitt smellvænlegar fréttir sem þeir þurfa ekki að taka neina ábyrgð á, bara með því að endurbirta dylgjurnar með nafni höfundar. Það framlag Eddu Falak til meintrar réttindabaráttu kvenna að auglýsa eftir sögum af kynferðisbrotum er reyndar ekki alveg nýtt af nálinni. Þessu heillaráði var t.d. beitt í #metoo hópi sviðslistakvenna árið 2017. Stjórnandi hópsins gaf vísbendingar um það hvaða mann stæði til að taka niður næst og bauðst til að koma á samtali milli þeirra kvenna sem hefðu eitthvað upp á viðkomandi að klaga. Þeim tilmælum var þó beint til mögulegra þolenda. Ég minnist þess ekki að hafa áður séð auglýst eftir bara einhverjum upplýsingum frá bara hverjum sem er, í þessum tilgangi. Edda toppar svo listina með því að slá úr og í. Fyrst staðfestir hún að auglýsingin beinist ekki gegn Kára Stefánssyni en segir næsta dag að sú yfirlýsing sé marklaus. Í framhaldinu sýnir hún svo fulllkomið skilningsleysi á aðstöðu saklausra sem grunur beinist að. Fólk sem skilur ekki að uppátæki þess geta haft óverðskuldaðar afleiðingar ætti kannski að finna sér eitthvað þarfara að dunda við en að hanna nýtt réttarkerfi. Nú er engin þörf á að kenna Eddu Falak trix til að koma aðdróttunum á framfæri án þess að þurfa að bera ábyrgð á því, þar er hún öllum hnútum kunnug. En fyrir verr sjóaða netníðinga sem vilja nýta sér hundslega þjónkun löggjafa og dómstóla við mannorðsmorð undir merkjum #metoo hreyfingarinnar og álíka herferða, endurbirti ég hér með hluta úr pistli sem ég skrifaði fyrir Kvennablaðið sumarið 2015, undir fyrirsögninni Ófrægingartips. Nefndu nöfn og lýstu atburði en ekki kalla það glæp Segðu frá óþægilegri reynslu, óvönduðum vinnubrögðum eða lélegri framkomu, sem er þó ekki kynferðisbrot. Segðu t.d. frá því að kvensjúkdómalæknir hafi farið með andlitið óþægilega nálægt dýrðinni á þér. Þegar þú segir frá slíkri upplifun í hópi mörg hundruð kvenna sem eru brotnar vegna kynferðisofbeldis eða kynferðislegs yfirgangs, og tuttugu og eitthvað þúsund annarra sem liggja á hleri, eðlilega gagnteknar af viðbjóði, leggja þúsundir þeirra þá merkingu í atburðinn að þarna hafi kynferðisbrot átt sér stað. Maðurinn hafi ekki aðeins verið ófaglegur, heldur hafi hann misnotað aðstöðu sína í kynferðislegum tilgangi. Orðin dónakall og kynferðisafbrot öðlast nýja merkingu. Þessa aðferð má útfæra á ýmsa vegu. Nafngreindu þekktan mann og lýstu því hvernig hann klóraði sér í pungnum í strætó. Nafngreindu mann sem fer í sundlaugina á sama tíma og þú og segðu að þú hafir margsinnis séð hann fara í heita pottinn um leið og nokkrar 12 ára stelpur. Þú ert ekki að lýsa neinu ólöglegu og þar með ekki að bera neitt á hann sem í lögum er skilgreint sem kynferðisglæpur. Þar með er ekki hægt að lögsækja þig fyrir ærumeiðingar en fólk mun túlka atvikið sem þú lýsir sem kynferðislega áreitni. Maðurinn stimplaður og þú stikkfrí. Snilld. Láttu áheyrendum eftir að draga ályktanir Vísbendingaaðferðin er einnig snjallræði til að koma upp um þrjótinn án þess að eiga málsókn á hættu. T.d. má droppa upplýsingum um atvinnu, búsetu eða aðrar aðstæður nauðgarans og láta áheyrandanum eftir að draga ályktanir. Tónlistarmaður sem fyrir nokkrum árum flutti jólalag, er hæfilega ljóst til að beina grun að þröngum hópi manna en þú ert samt ekki að birta persónuupplýsingar. Á sama hátt má koma upp um nauðgara með því að segja að hann sé sjómaður sem gerir út frá Grundarfirði, afreksmaður í íþróttum eða áberandi vegna starfa innan kristilegra samtaka. Í þessum tilvikum ertu að lýsa glæp, en þar sem þú ásakar engan sérstakan er ekki hægt að flokka orð þín sem ærumeiðingar. Þeir sem draga rétta ályktun vita hvern þú átt við. Eini gallinn er sá að sumir draga rangar ályktanir og allir sem lýsingin gæti átt við standa álíka berskjaldaðir og áverkalaust nauðgunarfórnarlamb. Ábyrgðin er þó ekki þess sem talar, heldur þess sem túlkar. Glæsilegt. Þetta eru tvær pottþéttar aðferðir og ef einhver gúterar þær ekki, þá er viðkomandi að beita þig #þöggun, tala óvarlega um viðkvæm mál, sýna samúð með gerandanum og gera lítið úr glæpnum og úr þér sem manneskju og konu. Komdu þá með lausn! Ástæðan fyrir því að við höfum réttarkerfi er sú að það er skárra en að hver og einn hafi sín eigin lög og felli sjálfur dóma. Það gefur augaleið að réttarkerfið ræður ekki við stóran hluta kynferðisbrota. Ég hef fengið athugasemdir eins og „hvað viltu þá gera?“ eða „komdu þá með lausn“ þegar ég held því fram að þrátt fyrir ófullkomleik réttarkerfisins sé lausnin ekki sú að taka menn af lífi á netinu eða að grasrótarhreyfingar og vinahópar stofni sína eigin dómstóla. Ég get því miður ekki bent þolendum kynferðisofbeldis á neina skárri leið en þá að leggja fram kæru. Úrræðaleysi mitt sannar þó ekki að þær aðferðir sem beitt er til að knýja fram réttlæti utan réttarkerfisins séu viðunanlegar. Ég kann heldur ekki að lækna geðveiki en veit samt að það gerir aðeins illt verra að særa út illa anda og taka sjúklingnum blóð. Hugsanlega gæti sáttameðferð gagnast í einhverjum kynferðisbrotamálum en uppgjörið þyrfti þá að vera í höndum fagfólks en ekki vina og vandamanna og því síður fjölmiðla. Það er a.m.k. ekki lausn að búa til fleiri vandamál sem réttarkerfið ræður ekki við. Nei, ég vil ekki skerða tjáningarfrelsið. Ég mæli ekki með því að þolendum kynferðisofbeldis verði bannað að droppa vísbendingum eða að þeim sem misbýður framkoma einhvers verði bannað að nafngreina hann. En þið sem farið þessar leiðir; gömul áföll og sterkar skoðanir gefa ykkur ekki tilkall til meiri tillitssemi en þið sýnið öðrum, svo reiknið með því að þessar aðferðir verði gagnrýndar. Höfundur er lögmaður Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein MeToo Eva Hauksdóttir Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Ærumeiðandi aðdróttanir, í skilningi laga, fela í sér staðhæfingar eða dylgjur um lögbrot eða siðferðislega ámælisverða hegðun. Fyrir þá sem í hefndarskyni eða af illgirni vilja leggja mannorð annarra í rúst, án þess að fara með málið í gegnum réttarkerfið, eru dylgjur sérlega hentug aðferð. Þeir sem dylgjurnar beinast gegn eiga venjulega erfitt með að bera af sér sakir. Ýmist getur gerandinn neitað því að ávirðingunum sé beint gegn þeim sem tekur þær til sín eða neitað því að þær feli í sér ásökun um þá háttsemi sem lesandinn skilur þó að verið er að ýja að. Dylgjur setja gerandann þannig í mun minni hættu á lögsókn en fullyrðingar. Fyrir nokkrum árum skrifaði ég pistil þar sem ég gaf tvenns konar mismunandi „ófrægingartips", byggð á þeim aðferðum sem urðu áberandi í #beauty_tips herferðinni (sem var eitt afsprengi #metoo hreyfingarinnar). Í þeim pistli nefndi ég ekki þann möguleika að auglýsa eftir kjaftasögum. Sú aðferð er skilvirk og áhrifarík, ekki síst vegna þess að latir blaðamenn geta auðveldlega fjöldaframleitt smellvænlegar fréttir sem þeir þurfa ekki að taka neina ábyrgð á, bara með því að endurbirta dylgjurnar með nafni höfundar. Það framlag Eddu Falak til meintrar réttindabaráttu kvenna að auglýsa eftir sögum af kynferðisbrotum er reyndar ekki alveg nýtt af nálinni. Þessu heillaráði var t.d. beitt í #metoo hópi sviðslistakvenna árið 2017. Stjórnandi hópsins gaf vísbendingar um það hvaða mann stæði til að taka niður næst og bauðst til að koma á samtali milli þeirra kvenna sem hefðu eitthvað upp á viðkomandi að klaga. Þeim tilmælum var þó beint til mögulegra þolenda. Ég minnist þess ekki að hafa áður séð auglýst eftir bara einhverjum upplýsingum frá bara hverjum sem er, í þessum tilgangi. Edda toppar svo listina með því að slá úr og í. Fyrst staðfestir hún að auglýsingin beinist ekki gegn Kára Stefánssyni en segir næsta dag að sú yfirlýsing sé marklaus. Í framhaldinu sýnir hún svo fulllkomið skilningsleysi á aðstöðu saklausra sem grunur beinist að. Fólk sem skilur ekki að uppátæki þess geta haft óverðskuldaðar afleiðingar ætti kannski að finna sér eitthvað þarfara að dunda við en að hanna nýtt réttarkerfi. Nú er engin þörf á að kenna Eddu Falak trix til að koma aðdróttunum á framfæri án þess að þurfa að bera ábyrgð á því, þar er hún öllum hnútum kunnug. En fyrir verr sjóaða netníðinga sem vilja nýta sér hundslega þjónkun löggjafa og dómstóla við mannorðsmorð undir merkjum #metoo hreyfingarinnar og álíka herferða, endurbirti ég hér með hluta úr pistli sem ég skrifaði fyrir Kvennablaðið sumarið 2015, undir fyrirsögninni Ófrægingartips. Nefndu nöfn og lýstu atburði en ekki kalla það glæp Segðu frá óþægilegri reynslu, óvönduðum vinnubrögðum eða lélegri framkomu, sem er þó ekki kynferðisbrot. Segðu t.d. frá því að kvensjúkdómalæknir hafi farið með andlitið óþægilega nálægt dýrðinni á þér. Þegar þú segir frá slíkri upplifun í hópi mörg hundruð kvenna sem eru brotnar vegna kynferðisofbeldis eða kynferðislegs yfirgangs, og tuttugu og eitthvað þúsund annarra sem liggja á hleri, eðlilega gagnteknar af viðbjóði, leggja þúsundir þeirra þá merkingu í atburðinn að þarna hafi kynferðisbrot átt sér stað. Maðurinn hafi ekki aðeins verið ófaglegur, heldur hafi hann misnotað aðstöðu sína í kynferðislegum tilgangi. Orðin dónakall og kynferðisafbrot öðlast nýja merkingu. Þessa aðferð má útfæra á ýmsa vegu. Nafngreindu þekktan mann og lýstu því hvernig hann klóraði sér í pungnum í strætó. Nafngreindu mann sem fer í sundlaugina á sama tíma og þú og segðu að þú hafir margsinnis séð hann fara í heita pottinn um leið og nokkrar 12 ára stelpur. Þú ert ekki að lýsa neinu ólöglegu og þar með ekki að bera neitt á hann sem í lögum er skilgreint sem kynferðisglæpur. Þar með er ekki hægt að lögsækja þig fyrir ærumeiðingar en fólk mun túlka atvikið sem þú lýsir sem kynferðislega áreitni. Maðurinn stimplaður og þú stikkfrí. Snilld. Láttu áheyrendum eftir að draga ályktanir Vísbendingaaðferðin er einnig snjallræði til að koma upp um þrjótinn án þess að eiga málsókn á hættu. T.d. má droppa upplýsingum um atvinnu, búsetu eða aðrar aðstæður nauðgarans og láta áheyrandanum eftir að draga ályktanir. Tónlistarmaður sem fyrir nokkrum árum flutti jólalag, er hæfilega ljóst til að beina grun að þröngum hópi manna en þú ert samt ekki að birta persónuupplýsingar. Á sama hátt má koma upp um nauðgara með því að segja að hann sé sjómaður sem gerir út frá Grundarfirði, afreksmaður í íþróttum eða áberandi vegna starfa innan kristilegra samtaka. Í þessum tilvikum ertu að lýsa glæp, en þar sem þú ásakar engan sérstakan er ekki hægt að flokka orð þín sem ærumeiðingar. Þeir sem draga rétta ályktun vita hvern þú átt við. Eini gallinn er sá að sumir draga rangar ályktanir og allir sem lýsingin gæti átt við standa álíka berskjaldaðir og áverkalaust nauðgunarfórnarlamb. Ábyrgðin er þó ekki þess sem talar, heldur þess sem túlkar. Glæsilegt. Þetta eru tvær pottþéttar aðferðir og ef einhver gúterar þær ekki, þá er viðkomandi að beita þig #þöggun, tala óvarlega um viðkvæm mál, sýna samúð með gerandanum og gera lítið úr glæpnum og úr þér sem manneskju og konu. Komdu þá með lausn! Ástæðan fyrir því að við höfum réttarkerfi er sú að það er skárra en að hver og einn hafi sín eigin lög og felli sjálfur dóma. Það gefur augaleið að réttarkerfið ræður ekki við stóran hluta kynferðisbrota. Ég hef fengið athugasemdir eins og „hvað viltu þá gera?“ eða „komdu þá með lausn“ þegar ég held því fram að þrátt fyrir ófullkomleik réttarkerfisins sé lausnin ekki sú að taka menn af lífi á netinu eða að grasrótarhreyfingar og vinahópar stofni sína eigin dómstóla. Ég get því miður ekki bent þolendum kynferðisofbeldis á neina skárri leið en þá að leggja fram kæru. Úrræðaleysi mitt sannar þó ekki að þær aðferðir sem beitt er til að knýja fram réttlæti utan réttarkerfisins séu viðunanlegar. Ég kann heldur ekki að lækna geðveiki en veit samt að það gerir aðeins illt verra að særa út illa anda og taka sjúklingnum blóð. Hugsanlega gæti sáttameðferð gagnast í einhverjum kynferðisbrotamálum en uppgjörið þyrfti þá að vera í höndum fagfólks en ekki vina og vandamanna og því síður fjölmiðla. Það er a.m.k. ekki lausn að búa til fleiri vandamál sem réttarkerfið ræður ekki við. Nei, ég vil ekki skerða tjáningarfrelsið. Ég mæli ekki með því að þolendum kynferðisofbeldis verði bannað að droppa vísbendingum eða að þeim sem misbýður framkoma einhvers verði bannað að nafngreina hann. En þið sem farið þessar leiðir; gömul áföll og sterkar skoðanir gefa ykkur ekki tilkall til meiri tillitssemi en þið sýnið öðrum, svo reiknið með því að þessar aðferðir verði gagnrýndar. Höfundur er lögmaður
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar