„Við megum ekki nota tungumálið til að mismuna fólki“ Árni Sæberg skrifar 1. júní 2022 12:17 Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor emeritus í íslenskri málfræði, segir mikilvægt að skrifleg ökupróf séu á skiljanlegri íslensku. vísir/vilhelm Prófessor emeritus í íslensku fagnar því að til standi að breyta orðalagi bóklegra ökuprófa en það hefur verið gagnrýnt harðlega undanfarið, meðal annars af ökukennurum sem segja vísvitandi villt um fyrir próftökum með flóknu orðalagi og gamaldags setningagerð. Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor emeritus í íslenskri málfræði við Háskóla Íslands, sendi Samgöngustofu erindi á dögunum og skoraði á stofnunina að taka ábendingar um málfar skriflegra ökuprófa alvarlega og endurskoða prófin frá grunni með það að markmiði að hafa þau á eðlilegu daglegu máli eins og lög mæla fyrir um. Í erindinu vísar Eiríkur í grein Stundarinnar þar sem rætt er við ökukennara til tuga ára sem segir umgjörð um ökupróf vera „valdníðslu gegn próftaka.“ Að hans mati er beinlínis verið að villa vísvitandi um fyrir fólki þegar kemur að ökuprófum og gera því erfitt fyrir, án þess að það þjóni þeim tilgangi að fá betri ökumenn út á göturnar, að því er segir í umfjöllun Stundarinnar sem lesa má hér. Lofa bót og betrun Í svari Samgöngustofu við erindi Eiríks segir að endurskoðun á skriflegum bílprófum standi nú yfir enda eigi prófin einfaldlega að kanna þekkingu nemenda á umferðarreglum og ábyrgð ökumanna og því mikilvægt að orðalag spurninganna þvælist ekki fyrir. Eiríkur segir í samtali við Vísi að Samgöngustofa eigi hrós skilið fyrir skjót viðbrögð og ítarlegt og málefnalegt svar, og að jafnframt sé ástæða til að fagna þeirri endurskoðun prófanna sem þar er lýst. Eiríkur sendi álíka erindi fyrir þremur árum síðan. Þá fékk hann þau svör að prófin hefðu verið borin undir sérfræðinga hjá Háskóla Íslands en miðað við þær sögur sem hann hefur heyrt síðan virðist það hafa breytt litlu til betri vegar. Svo virðist sem sérfræðingar innan háskólans hafi metið það sem svo að prófin væru á réttri íslensku og því ekkert sett út á orðalag þeirra. „Þó eitthvað sé rétt íslenska getur það verið mjög tyrfið þrátt fyrir það. Þó það sé hárrétt getur það verið torskilið,“ segir Eiríkur. Eiríkur nefnir til dæmis mann sem sagði honum sögu af dóttur sinni sem hann hafði aðstoðað við lærdóm fyrir bóklega hluta bílprófsins. Sá sagði dóttur sína hafa fengið villu fyrir spurningu sem hún vissi mætavel svarið við. Spurningin hafi einfaldlega verið orðuð þannig að hún skildi hana ekki. Þetta segir Eiríkur vera óboðlegt. „Við megum ekki nota tungumálið til að mismuna fólki af ómálefnalegum ástæðum. Það er illa gert bæði gagnvart málnotendum og tungumálinu,“ segir hann. Þá gagnrýnir Eiríkur að ekkert námsefni sé til fyrir skrifleg ökupróf á erlendum tungumálum en próftakar hafa rétt á því að taka ökupróf á móðurmáli sínu. „Segjum að þú hafir pólsku að móðurmáli og getir tekið prófið á pólsku, þá er lítið gagn af því ef allt námsefnið sem þú þarft að lesa fyrir prófið er bara til á íslensku,“ segir hann. Lesskilningur hafi ekkert með ökufærni að gera Eiríkur segir að auðvitað séu ákveðin svið þar sem nauðsynlegt er að hafa góðan skilning á tungumálinu og geta rýnt í flókinn texta. Því sé í ýmsum tilvikum réttlætanlegt að hafa prófspurningar í flóknari kantinum. „En þarna er um að ræða bílpróf sem venjulegt fólk tekur og það á ekkert að vera að meta hæfni fólks í tungumálinu, það á ekkert að meta lesskilning, það er bara allt annað mál. Auðvitað er vont ef lesskilningi fer hrakandi en það kemur hæfni fólks til að keyra bíl ekkert við,“ segir hann. Eiríkur hefur fjallað ítarlega um málið á Facebookhópnum Málspjallið, sem hann stofnaði. Lesa má hugleiðingar Eiríks hér. Íslenska á tækniöld Íslensk fræði Mest lesið Konan í Bríetartúni komin á götuna Innlent „Hún gat ekki gefið neinar skýringar á þessu, hvorki mér né lögreglunni“ Innlent Hasar við Bríetartún 20: Verið að bera konuna út Innlent Óboðlegt að vera „friðardúfur“ í kosningabaráttu og horfa síðan þögul á „hryllingsmynd í beinni“ Innlent „Þetta er salami-leiðin“ Innlent „Því miður er þetta þrautalending“ Innlent „Ástandið er að versna“ Erlent Lítur það grafalvarlegum augum ef ráðherra fari ekki að lögum Innlent Fækkar herforingjum um fimmtung Erlent Reikningum Flokks fólksins lokað um stund Innlent Fleiri fréttir Núverandi fyrirkomulag „virðist hylma yfir ábyrgð og gagnsæi“ Ítarleg skýrsla á borði ráðherra Inga skipar konu í stað karls í stjórn HMS Óboðlegt að vera „friðardúfur“ í kosningabaráttu og horfa síðan þögul á „hryllingsmynd í beinni“ Líkur á nýju gosi munu aukast þegar líða fer á haustið „Því miður er þetta þrautalending“ Reikningum Flokks fólksins lokað um stund „Hún gat ekki gefið neinar skýringar á þessu, hvorki mér né lögreglunni“ Konan í Bríetartúni komin á götuna Hækkandi matarverð hringir bjöllum hjá ráðherra Viðvörunarbjöllur óma vegna verðhækkana Lítur það grafalvarlegum augum ef ráðherra fari ekki að lögum Treystir Ingu til að leggja mat á hæfi stjórnarmanna og að lögum sé fylgt Konungshjónin tóku á móti Höllu og Birni Hasar við Bríetartún 20: Verið að bera konuna út „Þetta er salami-leiðin“ Gunnlaugur Claessen er látinn Bætir í vind og úrkomu í kvöld Byssum stolið úr bílskúr í Kópavogi Ekki standi til að sækja strandveiðiheimildir í aflamarkskerfið Ný stjórn Ungra umhverfissinna kjörin Skjálfti 4,8 að stærð í Bárðarbungu Konan „terroríseri“ alla í hryllingshúsinu Mannréttindastofnun Íslands tekin til starfa Segist „eiginlega sammála“ ákvörðun Amgen Vaknaði eldsnemma til að hefja veiðar þrátt fyrir slæma veðurspá „Engin örugg skref, bara eitt illa unnið pennastrik“ Kári Stefánsson í beinni, „hryllingshús“ og trillukarlar Gekk inn á lögreglustöðina í annarlegu ástandi og var snarlega handtekinn Kári segist hafa verið rekinn vegna lygasögu Sjá meira
Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor emeritus í íslenskri málfræði við Háskóla Íslands, sendi Samgöngustofu erindi á dögunum og skoraði á stofnunina að taka ábendingar um málfar skriflegra ökuprófa alvarlega og endurskoða prófin frá grunni með það að markmiði að hafa þau á eðlilegu daglegu máli eins og lög mæla fyrir um. Í erindinu vísar Eiríkur í grein Stundarinnar þar sem rætt er við ökukennara til tuga ára sem segir umgjörð um ökupróf vera „valdníðslu gegn próftaka.“ Að hans mati er beinlínis verið að villa vísvitandi um fyrir fólki þegar kemur að ökuprófum og gera því erfitt fyrir, án þess að það þjóni þeim tilgangi að fá betri ökumenn út á göturnar, að því er segir í umfjöllun Stundarinnar sem lesa má hér. Lofa bót og betrun Í svari Samgöngustofu við erindi Eiríks segir að endurskoðun á skriflegum bílprófum standi nú yfir enda eigi prófin einfaldlega að kanna þekkingu nemenda á umferðarreglum og ábyrgð ökumanna og því mikilvægt að orðalag spurninganna þvælist ekki fyrir. Eiríkur segir í samtali við Vísi að Samgöngustofa eigi hrós skilið fyrir skjót viðbrögð og ítarlegt og málefnalegt svar, og að jafnframt sé ástæða til að fagna þeirri endurskoðun prófanna sem þar er lýst. Eiríkur sendi álíka erindi fyrir þremur árum síðan. Þá fékk hann þau svör að prófin hefðu verið borin undir sérfræðinga hjá Háskóla Íslands en miðað við þær sögur sem hann hefur heyrt síðan virðist það hafa breytt litlu til betri vegar. Svo virðist sem sérfræðingar innan háskólans hafi metið það sem svo að prófin væru á réttri íslensku og því ekkert sett út á orðalag þeirra. „Þó eitthvað sé rétt íslenska getur það verið mjög tyrfið þrátt fyrir það. Þó það sé hárrétt getur það verið torskilið,“ segir Eiríkur. Eiríkur nefnir til dæmis mann sem sagði honum sögu af dóttur sinni sem hann hafði aðstoðað við lærdóm fyrir bóklega hluta bílprófsins. Sá sagði dóttur sína hafa fengið villu fyrir spurningu sem hún vissi mætavel svarið við. Spurningin hafi einfaldlega verið orðuð þannig að hún skildi hana ekki. Þetta segir Eiríkur vera óboðlegt. „Við megum ekki nota tungumálið til að mismuna fólki af ómálefnalegum ástæðum. Það er illa gert bæði gagnvart málnotendum og tungumálinu,“ segir hann. Þá gagnrýnir Eiríkur að ekkert námsefni sé til fyrir skrifleg ökupróf á erlendum tungumálum en próftakar hafa rétt á því að taka ökupróf á móðurmáli sínu. „Segjum að þú hafir pólsku að móðurmáli og getir tekið prófið á pólsku, þá er lítið gagn af því ef allt námsefnið sem þú þarft að lesa fyrir prófið er bara til á íslensku,“ segir hann. Lesskilningur hafi ekkert með ökufærni að gera Eiríkur segir að auðvitað séu ákveðin svið þar sem nauðsynlegt er að hafa góðan skilning á tungumálinu og geta rýnt í flókinn texta. Því sé í ýmsum tilvikum réttlætanlegt að hafa prófspurningar í flóknari kantinum. „En þarna er um að ræða bílpróf sem venjulegt fólk tekur og það á ekkert að vera að meta hæfni fólks í tungumálinu, það á ekkert að meta lesskilning, það er bara allt annað mál. Auðvitað er vont ef lesskilningi fer hrakandi en það kemur hæfni fólks til að keyra bíl ekkert við,“ segir hann. Eiríkur hefur fjallað ítarlega um málið á Facebookhópnum Málspjallið, sem hann stofnaði. Lesa má hugleiðingar Eiríks hér.
Íslenska á tækniöld Íslensk fræði Mest lesið Konan í Bríetartúni komin á götuna Innlent „Hún gat ekki gefið neinar skýringar á þessu, hvorki mér né lögreglunni“ Innlent Hasar við Bríetartún 20: Verið að bera konuna út Innlent Óboðlegt að vera „friðardúfur“ í kosningabaráttu og horfa síðan þögul á „hryllingsmynd í beinni“ Innlent „Þetta er salami-leiðin“ Innlent „Því miður er þetta þrautalending“ Innlent „Ástandið er að versna“ Erlent Lítur það grafalvarlegum augum ef ráðherra fari ekki að lögum Innlent Fækkar herforingjum um fimmtung Erlent Reikningum Flokks fólksins lokað um stund Innlent Fleiri fréttir Núverandi fyrirkomulag „virðist hylma yfir ábyrgð og gagnsæi“ Ítarleg skýrsla á borði ráðherra Inga skipar konu í stað karls í stjórn HMS Óboðlegt að vera „friðardúfur“ í kosningabaráttu og horfa síðan þögul á „hryllingsmynd í beinni“ Líkur á nýju gosi munu aukast þegar líða fer á haustið „Því miður er þetta þrautalending“ Reikningum Flokks fólksins lokað um stund „Hún gat ekki gefið neinar skýringar á þessu, hvorki mér né lögreglunni“ Konan í Bríetartúni komin á götuna Hækkandi matarverð hringir bjöllum hjá ráðherra Viðvörunarbjöllur óma vegna verðhækkana Lítur það grafalvarlegum augum ef ráðherra fari ekki að lögum Treystir Ingu til að leggja mat á hæfi stjórnarmanna og að lögum sé fylgt Konungshjónin tóku á móti Höllu og Birni Hasar við Bríetartún 20: Verið að bera konuna út „Þetta er salami-leiðin“ Gunnlaugur Claessen er látinn Bætir í vind og úrkomu í kvöld Byssum stolið úr bílskúr í Kópavogi Ekki standi til að sækja strandveiðiheimildir í aflamarkskerfið Ný stjórn Ungra umhverfissinna kjörin Skjálfti 4,8 að stærð í Bárðarbungu Konan „terroríseri“ alla í hryllingshúsinu Mannréttindastofnun Íslands tekin til starfa Segist „eiginlega sammála“ ákvörðun Amgen Vaknaði eldsnemma til að hefja veiðar þrátt fyrir slæma veðurspá „Engin örugg skref, bara eitt illa unnið pennastrik“ Kári Stefánsson í beinni, „hryllingshús“ og trillukarlar Gekk inn á lögreglustöðina í annarlegu ástandi og var snarlega handtekinn Kári segist hafa verið rekinn vegna lygasögu Sjá meira
Óboðlegt að vera „friðardúfur“ í kosningabaráttu og horfa síðan þögul á „hryllingsmynd í beinni“ Innlent
Óboðlegt að vera „friðardúfur“ í kosningabaráttu og horfa síðan þögul á „hryllingsmynd í beinni“ Innlent