Kennarar kveikja í nemendum Guðjón Hreinn Hauksson skrifar 23. janúar 2023 11:31 Umræða um meinta pólitíska innrætingu í framhaldsskólum hefur fengið mikið rými í fjölmiðlum undanfarið og hafa ýmsir fengið að dylgja linnulítið um misnotkun kennara á aðstöðu sinni gagnvart nemendum. Gjarnan er stuðst við tvær samhengislausar glærur tveggja kennara og sögusagnir úr eigin bergmálsklefum um að kennarar telji sig hafa ótakmarkað frelsi til að innprenta nemendum hinar og þessar ranghugmyndir, til að mynda um loftslagsmál, málefni kynjanna og stjórnmál. Ítrekað er talað um að foreldrar hafi sífellt meiri áhyggjur af því sem kennt er í skólum og nota menn alltaf tækifærið til þess að hvetja foreldra til þess að lesa yfir kennslubækurnar og hafa eftirlit með því hvað sé verið að uppfræða börnin um. Í hverju viðtalinu á fætur öðru eru kennarar sakaðir um „ógeðfelldan áróður“, „falskennslu“ og „óhugnanlega afbökun“. Gjarnan er í þessum málflutningi dregin upp stórkostlega bjöguð mynd af hlutverki kennara og sambandi þeirra við nemendur. Litið er svo á að kennarar, eða „uppfræðarar“ eins og þeir eru gjarnan kallaðir, hafi eitthvert alvald yfir nemendum sem séu ómótuð og móttækileg ílát fræðslunnar sem hellt er ofan í þau í kennslustundum. Nemendur geti á engan hátt gert greinarmun á uppfræðaranum og áróðursmeistaranum sem sé í lófa lagið að innræta nemendum sínar eigin pólitísku skoðanir sem dulbúinn „lið í kennslu um staðreyndir“. Það getur vel verið að þetta sé enn ein skammdegisumræðan sem gufar upp með hækkandi sól en nú er einfaldlega ekki hægt að sitja lengur undir þessari aðför að starfsheiðri kennarastéttarinnar og markvissum tilraunum til þess að draga út trausti almennings til kennara og skólastarfs almennt. Ítrekað er að því ýjað að það sé jafnvel nauðsynlegt að rannsaka allt kennsluefni, áminna verði kennara sem verða uppvísir að vafasamri framsetningu efnis, foreldrar skuli aldeilis fylgjast vel með og auk þess er þess vænst að kennarar landsins hugsi nú sín mál og vandi sig betur. Þessi sýn á skólastarf gæti ekki verið fjær raunveruleikanum. Kennarar eru fagmenn fram í fingurgóma þótt þeir geri að sjálfsögðu mistök eins og aðrir. Gerðar eru ríkar hæfnikröfur til kennara í lögum og reglugerðum og bæði fer fram innra og ytra eftirlit með því starfi sem á sér stað í kennslu. Kennarar vinna eftir siðareglum, sem síðast voru uppfærðar á KÍ-þingi nú í nóvember, og uppfæra eigin þekkingu og færni með markvissum hætti. Kennsla er stöðugt samtal við nemendur með það að markmiði m.a. að „efla siðferðisvitund, ábyrgðarkennd, víðsýni, frumkvæði, sjálfstraust og umburðarlyndi nemenda, þjálfa þá í öguðum og sjálfstæðum vinnubrögðum, jafnrétti og gagnrýninni hugsun, kenna þeim að njóta menningarlegra verðmæta og hvetja til þekkingarleitar“, eins og segir í Aðalnámskrá framhaldsskóla. Við upphaf hverrar annar fá kennarar nýjan nemendahóp og er verkefnið fyrst og fremst að kveikja neista í hugum nemenda. Það er gjarnan gert með því að tengja námsefnið við reynsluheim nemenda en einnig að fá nemendur til að hugsa um efnið frá ýmsum hliðum. Markmiðið er að ná nemendum á þann stað að þeir treysti sér til þess að spyrja spurninga, rökræða, æfa sig á hugmyndum, styðja þær og hafna. Þá er lykilatriði að skólastofan sé öruggur vettvangur á þann hátt að öllum leyfist að mistakast, setja fram ögrandi sjónarmið, tjá sig af tilfinningahita, reiðast, orða hugsanir en sé um leið skylt að hlusta með eyrum og augum á aðra, sættast, virða sjónarmið, endurskoða eigin afstöðu eða halda henni betur fram. Það er mikil list að byggja nemendahópinn sinn þannig upp að þetta gangi upp. Til þess þarf tíma og takmarkalítið þolgæði kennara því stundum er eins og allt vinni gegn manni. En þegar kennarar finna að þeim er treyst geta þeir allt. Ef eitthvað einkennir kennarastéttina í heild er það hollustan við nemendur og að helga sig því verkefni að kveikja í nemendum. Kennslan í gegnum kórónufaraldurinn allan sannaði þetta rækilega. Þá lagði allt samfélagið traust sitt á kennara og skólasamfélagið sem stóð svo sannarlega undir því. Það er því sorglegt í meira lagi að fólk, sem sækist eftir pólitískum áhrifum, skuli nú fara fram með alvarlegum ásökunum gegn kennarastéttinni og vinna markvisst að því að grafa undan trausti samfélagsins til hennar. Ég vona að félagsgreinakennarar í landinu fari almennt vel yfir hugtökin popúlisma og lýðskrum með nemendum. Það er einmitt líklegt að nemendur rækjust á nýleg dæmi um slíkt við fyrstu leit. Nemendur eru nefnilega mjög glúrnir og láta illa blekkjast af áróðursmeisturum. Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Framhaldsskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Skoðun Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Umræða um meinta pólitíska innrætingu í framhaldsskólum hefur fengið mikið rými í fjölmiðlum undanfarið og hafa ýmsir fengið að dylgja linnulítið um misnotkun kennara á aðstöðu sinni gagnvart nemendum. Gjarnan er stuðst við tvær samhengislausar glærur tveggja kennara og sögusagnir úr eigin bergmálsklefum um að kennarar telji sig hafa ótakmarkað frelsi til að innprenta nemendum hinar og þessar ranghugmyndir, til að mynda um loftslagsmál, málefni kynjanna og stjórnmál. Ítrekað er talað um að foreldrar hafi sífellt meiri áhyggjur af því sem kennt er í skólum og nota menn alltaf tækifærið til þess að hvetja foreldra til þess að lesa yfir kennslubækurnar og hafa eftirlit með því hvað sé verið að uppfræða börnin um. Í hverju viðtalinu á fætur öðru eru kennarar sakaðir um „ógeðfelldan áróður“, „falskennslu“ og „óhugnanlega afbökun“. Gjarnan er í þessum málflutningi dregin upp stórkostlega bjöguð mynd af hlutverki kennara og sambandi þeirra við nemendur. Litið er svo á að kennarar, eða „uppfræðarar“ eins og þeir eru gjarnan kallaðir, hafi eitthvert alvald yfir nemendum sem séu ómótuð og móttækileg ílát fræðslunnar sem hellt er ofan í þau í kennslustundum. Nemendur geti á engan hátt gert greinarmun á uppfræðaranum og áróðursmeistaranum sem sé í lófa lagið að innræta nemendum sínar eigin pólitísku skoðanir sem dulbúinn „lið í kennslu um staðreyndir“. Það getur vel verið að þetta sé enn ein skammdegisumræðan sem gufar upp með hækkandi sól en nú er einfaldlega ekki hægt að sitja lengur undir þessari aðför að starfsheiðri kennarastéttarinnar og markvissum tilraunum til þess að draga út trausti almennings til kennara og skólastarfs almennt. Ítrekað er að því ýjað að það sé jafnvel nauðsynlegt að rannsaka allt kennsluefni, áminna verði kennara sem verða uppvísir að vafasamri framsetningu efnis, foreldrar skuli aldeilis fylgjast vel með og auk þess er þess vænst að kennarar landsins hugsi nú sín mál og vandi sig betur. Þessi sýn á skólastarf gæti ekki verið fjær raunveruleikanum. Kennarar eru fagmenn fram í fingurgóma þótt þeir geri að sjálfsögðu mistök eins og aðrir. Gerðar eru ríkar hæfnikröfur til kennara í lögum og reglugerðum og bæði fer fram innra og ytra eftirlit með því starfi sem á sér stað í kennslu. Kennarar vinna eftir siðareglum, sem síðast voru uppfærðar á KÍ-þingi nú í nóvember, og uppfæra eigin þekkingu og færni með markvissum hætti. Kennsla er stöðugt samtal við nemendur með það að markmiði m.a. að „efla siðferðisvitund, ábyrgðarkennd, víðsýni, frumkvæði, sjálfstraust og umburðarlyndi nemenda, þjálfa þá í öguðum og sjálfstæðum vinnubrögðum, jafnrétti og gagnrýninni hugsun, kenna þeim að njóta menningarlegra verðmæta og hvetja til þekkingarleitar“, eins og segir í Aðalnámskrá framhaldsskóla. Við upphaf hverrar annar fá kennarar nýjan nemendahóp og er verkefnið fyrst og fremst að kveikja neista í hugum nemenda. Það er gjarnan gert með því að tengja námsefnið við reynsluheim nemenda en einnig að fá nemendur til að hugsa um efnið frá ýmsum hliðum. Markmiðið er að ná nemendum á þann stað að þeir treysti sér til þess að spyrja spurninga, rökræða, æfa sig á hugmyndum, styðja þær og hafna. Þá er lykilatriði að skólastofan sé öruggur vettvangur á þann hátt að öllum leyfist að mistakast, setja fram ögrandi sjónarmið, tjá sig af tilfinningahita, reiðast, orða hugsanir en sé um leið skylt að hlusta með eyrum og augum á aðra, sættast, virða sjónarmið, endurskoða eigin afstöðu eða halda henni betur fram. Það er mikil list að byggja nemendahópinn sinn þannig upp að þetta gangi upp. Til þess þarf tíma og takmarkalítið þolgæði kennara því stundum er eins og allt vinni gegn manni. En þegar kennarar finna að þeim er treyst geta þeir allt. Ef eitthvað einkennir kennarastéttina í heild er það hollustan við nemendur og að helga sig því verkefni að kveikja í nemendum. Kennslan í gegnum kórónufaraldurinn allan sannaði þetta rækilega. Þá lagði allt samfélagið traust sitt á kennara og skólasamfélagið sem stóð svo sannarlega undir því. Það er því sorglegt í meira lagi að fólk, sem sækist eftir pólitískum áhrifum, skuli nú fara fram með alvarlegum ásökunum gegn kennarastéttinni og vinna markvisst að því að grafa undan trausti samfélagsins til hennar. Ég vona að félagsgreinakennarar í landinu fari almennt vel yfir hugtökin popúlisma og lýðskrum með nemendum. Það er einmitt líklegt að nemendur rækjust á nýleg dæmi um slíkt við fyrstu leit. Nemendur eru nefnilega mjög glúrnir og láta illa blekkjast af áróðursmeisturum. Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara.
Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar
Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun