Vígslubiskupsembættið sé tilgangslaust prjál Kristinn Haukur Guðnason skrifar 8. júní 2023 21:09 Guðmundur djákni segir góða menn ekki geta bjargað vígslubiskupsembættinu frá tilgangsleysi þess. Kosning um vígslubiskup í Skálholti er hafin og eru þrír í framboði. Innan kirkjunnar er hins vegar umræða um hver tilgangurinn sé með embættinu og vilja sumir leggja það niður. Einn af þeim sem gagnrýna tilvist vígslubiskupsembættisins er Guðmundur Brynjólfsson, djákni og rithöfundur, sem skrifar beinskeytta grein í Kirkjublaðið. Segir hann embættin skorta bæði tilgang og guðfræðilegan rökstuðning. Segir hann að haustið 2022 hafi kirkjuþing samþykkt starfsreglur fyrir vígslubiskupa og þar sé fátt um fína guðfræðilega drætti. „Mest er það almennt fjas, um sjálfsögð málefni og flest veigalítil, sem maður hefur sterklega á tilfinningunni að öll mæti leysa með miklum ágætum án þess að utan um þau væru tvö vígslubiskupsembætti – með tilheyrandi kostnaði og tildri,“ segir Guðmundur. „Það er jafnvel svo að sú hugsun sæki að manni að utan á þessi embætti sé, í starfsreglunum, verið að raða verkefnum, svona eftir á, til þess að reyna nú að láta líta út fyrir að ekki séu þessi háu embætti til einskis.“ Blásið út Vígslubiskupsembættin urðu til í upphafi tuttugustu aldar, tengd við hina fornu biskupsstóla í Skálholti í Biskupstungum og á Hólum í Hjaltadal. Þó að þeir hafi framan af ekki setið á þeim og eru í dag enn þá ekki sóknarprestar á viðkomandi stöðum. Er um nokkurs konar næstráðendur innan Þjóðkirkjunnar að ræða, á eftir biskupi, sem eiga að sinna verkefnum í hans fjarveru. Líkt og biskupar eru vígslubiskupar kjörnir. Í seinni tíð hefur verksvið vígslubiskupa verið aukið, ekki öllum að skapi, og embættið gert að fullu starfi sem það var ekki áður. Meðal annars hafa þeir tilsjónarhlutverk með kristnihaldi í sínum umdæmum sínum og að stefnumörkun kirkjunnar sé framfylgt. Vísítera þeir prestaköll og söfnuði og aðgæta með helgihaldi, boðun, sálgæslu og safnaðarstarfi. Þá veita þeir úrlausn í málum sem prófastar vísa til þeirra. Tímaskekkja og andleg fátækt Guðmundur segir í grein sinni að ýmsir andans menn, sæmilegir prestar og jafn vel ágætir hafi gegnt embættum vígslubiskupa í gegnum tíðina. Guðfræðilegur styrkur þeirra hafi hins vegar ekki dugað til að móta vígslubiskupsembættið. „Auðvitað kemur ýmislegt til, hvað það varðar, en það verður ekki tíundað hér, en megin skýringin er auðvitað sú að tilgangsleysi embættanna og hátimbrað núllið í veru þeirra, tímaskekkjan og andlega fátæktin sem þau afhjúpa í dag er svo himinhrópandi að velmeinandi menn og gáfaðir gátu ekki nema rétt svo haldið sjó af viti rétt á meðan þeir sátu í embættum,“ segir Guðmundur. „Og frekja að ætlast til þess að þeir gætu mótað þau til langframa, ekki frekar en að menn geti með besta atlæti og iðkun breytt smalahundi í reiðhest.“ Skilgetið afkvæmi þjóðernishyggju Annar sem hefur lagt orð í belg er Haraldur Hreinsson, lektor við guðfræðideild Háskóla Íslands. Hann skrifaði einnig grein í Kirkjublaðið þar sem tilgangur vígslubiskupsembættis er dreginn í efa. Bendir hann á tengsl embættanna við þjóðernishyggju. Í upphafi síðustu aldar hafi fólki þótt það ómögulegt að þurfa að kalla til danskan biskup til að vígja þann íslenska. Haraldur bendir á sterk tengsl vígslubiskupsembættisins við þjóðernishyggju sem vegi ekki jafn þungt í dag.Keflavíkurkirkja „Vígslubiskupsembættið er þannig skilgetið afkvæmi þjóðernishyggjunnar sem var ráðandi afl í íslensku samfélagi og menningu á síðustu öld. Hún lifir enn ágætu lífi á landinu í mildri útgáfu ólíkt mörgum öðrum löndum Evrópu þar sem henni var úthýst í kjölfar síðari heimsstyrjaldar og þeirra hörmunga sem hún olli út um alla álfu,“ segir Haraldur. „Embættið er afsprengi þeirrar hugmyndar að til sé íslensk kristni sem standa þurfi vörð um með þjóðlegri vígsluröð, að kristin trúarbrögð og íslenskt þjóðerni standi hvort öðru nærri, svo nærri að biskupsvígsla framkvæmd af íslenskum biskupi sé einhvern veginn öðruvísi en vígsla sem er framkvæmd af dönskum biskupi.“ Nú sé hins vegar tíminn annar og hin þjóðlegu rök vegi ekki jafn þungt og áður. Enn fremur segir hann: „Vígslubiskupsembættið er eitt af þessum skrítnu fyrirbærum sem virðast stundum dottin niður af himni en það er þegar öllu er á botninn hvolft barn síns tíma. Það er til orðið í tilteknum sögulegum kringumstæðum og ef horft er til þeirra þjóðernislegu ástæðna sem lágu stofnun þess til grundvallar, þá virðast forsendur fyrir tilvist þess brostnar.“ Spennandi kosning Kosning vígslubiskups í Skálholtsumdæmi hófst að hádegi í gær, fimmtudaginn 7. júní, og lýkur að hádegi mánudaginn 12. júní. Sitjandi vígslubiskup, séra Kristján Björnsson, er í framboði ásamt séra Örnu Grétarsdóttur sóknarpresti á Reynivöllum í Kjós og séra Degi Fannari Magnússyni, sóknarpresti í Skálholti. Athygli vakti að Kristján hlaut aðeins 18 tilnefningar til embættisins í ár en bæði Arna og og Dagur 19. Dagur hefur sagst vilja sameina vígslubiskupsembættið og sóknarprestsembættið í Skálholti. Þjóðkirkjan Trúmál Stjórnsýsla Mest lesið Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ Innlent „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Innlent Biðst afsökunar en segist hvorki þuklari, flassari né dónakarl Erlent Hvalfjarðargöng opin á ný Innlent „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Innlent Reyndist fjölmennt matarboð „þar sem gleðin var við völd“ Innlent Komst ekki heim frá Íran fyrr en mánuði eftir árásirnar Innlent „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Innlent Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér Innlent Skógasafn vill Gunnfaxa en beðið svara eigenda Innlent Fleiri fréttir Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Áhugi ungra stráka á Druslugöngunni kom skemmtilega á óvart Mögulegir Evróputollar á íslenskar vörur, lundastofn í rénun og Druslugangan Komst ekki heim frá Íran fyrr en mánuði eftir árásirnar Segir eðlilegast að strandveiðiheimildir verði fyrir utan alla potta Reyndist fjölmennt matarboð „þar sem gleðin var við völd“ Skógasafn vill Gunnfaxa en beðið svara eigenda Áfram gýs úr einum gíg „Það nægir ekki ESB að rústa eigin iðnaðarframleiðslu“ Vill bjóða borgarstjóra í vöfflukaffi eftir deilurnar Ósammála Náttúrufræðistofnun og segja veiðar á lunda forsvaranlegar Eldri borgarar í Vogum leiddu knattspyrnumenn inn á völlinn ESB leggur til tolla á Ísland: „Þetta er bara tillaga sem er á borðinu“ Uppsagnir sjómanna í Grindavík: „Hvenær er nóg, nóg?“ Vilja innlima Vesturbakkann og deilu um göngustíg lýkur með vöfflum Handtekinn vegna ólöglegs vopnaburðar Bilun í flugstjórn olli um tveggja tíma seinkun Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Minni helst á þjóðarmorð Serba á múslimum í Bosníu Hneig niður vegna flogakasts Sjá meira
Einn af þeim sem gagnrýna tilvist vígslubiskupsembættisins er Guðmundur Brynjólfsson, djákni og rithöfundur, sem skrifar beinskeytta grein í Kirkjublaðið. Segir hann embættin skorta bæði tilgang og guðfræðilegan rökstuðning. Segir hann að haustið 2022 hafi kirkjuþing samþykkt starfsreglur fyrir vígslubiskupa og þar sé fátt um fína guðfræðilega drætti. „Mest er það almennt fjas, um sjálfsögð málefni og flest veigalítil, sem maður hefur sterklega á tilfinningunni að öll mæti leysa með miklum ágætum án þess að utan um þau væru tvö vígslubiskupsembætti – með tilheyrandi kostnaði og tildri,“ segir Guðmundur. „Það er jafnvel svo að sú hugsun sæki að manni að utan á þessi embætti sé, í starfsreglunum, verið að raða verkefnum, svona eftir á, til þess að reyna nú að láta líta út fyrir að ekki séu þessi háu embætti til einskis.“ Blásið út Vígslubiskupsembættin urðu til í upphafi tuttugustu aldar, tengd við hina fornu biskupsstóla í Skálholti í Biskupstungum og á Hólum í Hjaltadal. Þó að þeir hafi framan af ekki setið á þeim og eru í dag enn þá ekki sóknarprestar á viðkomandi stöðum. Er um nokkurs konar næstráðendur innan Þjóðkirkjunnar að ræða, á eftir biskupi, sem eiga að sinna verkefnum í hans fjarveru. Líkt og biskupar eru vígslubiskupar kjörnir. Í seinni tíð hefur verksvið vígslubiskupa verið aukið, ekki öllum að skapi, og embættið gert að fullu starfi sem það var ekki áður. Meðal annars hafa þeir tilsjónarhlutverk með kristnihaldi í sínum umdæmum sínum og að stefnumörkun kirkjunnar sé framfylgt. Vísítera þeir prestaköll og söfnuði og aðgæta með helgihaldi, boðun, sálgæslu og safnaðarstarfi. Þá veita þeir úrlausn í málum sem prófastar vísa til þeirra. Tímaskekkja og andleg fátækt Guðmundur segir í grein sinni að ýmsir andans menn, sæmilegir prestar og jafn vel ágætir hafi gegnt embættum vígslubiskupa í gegnum tíðina. Guðfræðilegur styrkur þeirra hafi hins vegar ekki dugað til að móta vígslubiskupsembættið. „Auðvitað kemur ýmislegt til, hvað það varðar, en það verður ekki tíundað hér, en megin skýringin er auðvitað sú að tilgangsleysi embættanna og hátimbrað núllið í veru þeirra, tímaskekkjan og andlega fátæktin sem þau afhjúpa í dag er svo himinhrópandi að velmeinandi menn og gáfaðir gátu ekki nema rétt svo haldið sjó af viti rétt á meðan þeir sátu í embættum,“ segir Guðmundur. „Og frekja að ætlast til þess að þeir gætu mótað þau til langframa, ekki frekar en að menn geti með besta atlæti og iðkun breytt smalahundi í reiðhest.“ Skilgetið afkvæmi þjóðernishyggju Annar sem hefur lagt orð í belg er Haraldur Hreinsson, lektor við guðfræðideild Háskóla Íslands. Hann skrifaði einnig grein í Kirkjublaðið þar sem tilgangur vígslubiskupsembættis er dreginn í efa. Bendir hann á tengsl embættanna við þjóðernishyggju. Í upphafi síðustu aldar hafi fólki þótt það ómögulegt að þurfa að kalla til danskan biskup til að vígja þann íslenska. Haraldur bendir á sterk tengsl vígslubiskupsembættisins við þjóðernishyggju sem vegi ekki jafn þungt í dag.Keflavíkurkirkja „Vígslubiskupsembættið er þannig skilgetið afkvæmi þjóðernishyggjunnar sem var ráðandi afl í íslensku samfélagi og menningu á síðustu öld. Hún lifir enn ágætu lífi á landinu í mildri útgáfu ólíkt mörgum öðrum löndum Evrópu þar sem henni var úthýst í kjölfar síðari heimsstyrjaldar og þeirra hörmunga sem hún olli út um alla álfu,“ segir Haraldur. „Embættið er afsprengi þeirrar hugmyndar að til sé íslensk kristni sem standa þurfi vörð um með þjóðlegri vígsluröð, að kristin trúarbrögð og íslenskt þjóðerni standi hvort öðru nærri, svo nærri að biskupsvígsla framkvæmd af íslenskum biskupi sé einhvern veginn öðruvísi en vígsla sem er framkvæmd af dönskum biskupi.“ Nú sé hins vegar tíminn annar og hin þjóðlegu rök vegi ekki jafn þungt og áður. Enn fremur segir hann: „Vígslubiskupsembættið er eitt af þessum skrítnu fyrirbærum sem virðast stundum dottin niður af himni en það er þegar öllu er á botninn hvolft barn síns tíma. Það er til orðið í tilteknum sögulegum kringumstæðum og ef horft er til þeirra þjóðernislegu ástæðna sem lágu stofnun þess til grundvallar, þá virðast forsendur fyrir tilvist þess brostnar.“ Spennandi kosning Kosning vígslubiskups í Skálholtsumdæmi hófst að hádegi í gær, fimmtudaginn 7. júní, og lýkur að hádegi mánudaginn 12. júní. Sitjandi vígslubiskup, séra Kristján Björnsson, er í framboði ásamt séra Örnu Grétarsdóttur sóknarpresti á Reynivöllum í Kjós og séra Degi Fannari Magnússyni, sóknarpresti í Skálholti. Athygli vakti að Kristján hlaut aðeins 18 tilnefningar til embættisins í ár en bæði Arna og og Dagur 19. Dagur hefur sagst vilja sameina vígslubiskupsembættið og sóknarprestsembættið í Skálholti.
Þjóðkirkjan Trúmál Stjórnsýsla Mest lesið Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ Innlent „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Innlent Biðst afsökunar en segist hvorki þuklari, flassari né dónakarl Erlent Hvalfjarðargöng opin á ný Innlent „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Innlent Reyndist fjölmennt matarboð „þar sem gleðin var við völd“ Innlent Komst ekki heim frá Íran fyrr en mánuði eftir árásirnar Innlent „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Innlent Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér Innlent Skógasafn vill Gunnfaxa en beðið svara eigenda Innlent Fleiri fréttir Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Áhugi ungra stráka á Druslugöngunni kom skemmtilega á óvart Mögulegir Evróputollar á íslenskar vörur, lundastofn í rénun og Druslugangan Komst ekki heim frá Íran fyrr en mánuði eftir árásirnar Segir eðlilegast að strandveiðiheimildir verði fyrir utan alla potta Reyndist fjölmennt matarboð „þar sem gleðin var við völd“ Skógasafn vill Gunnfaxa en beðið svara eigenda Áfram gýs úr einum gíg „Það nægir ekki ESB að rústa eigin iðnaðarframleiðslu“ Vill bjóða borgarstjóra í vöfflukaffi eftir deilurnar Ósammála Náttúrufræðistofnun og segja veiðar á lunda forsvaranlegar Eldri borgarar í Vogum leiddu knattspyrnumenn inn á völlinn ESB leggur til tolla á Ísland: „Þetta er bara tillaga sem er á borðinu“ Uppsagnir sjómanna í Grindavík: „Hvenær er nóg, nóg?“ Vilja innlima Vesturbakkann og deilu um göngustíg lýkur með vöfflum Handtekinn vegna ólöglegs vopnaburðar Bilun í flugstjórn olli um tveggja tíma seinkun Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Minni helst á þjóðarmorð Serba á múslimum í Bosníu Hneig niður vegna flogakasts Sjá meira