Segðu þina skoðun Grímur Atlason skrifar 9. október 2023 08:01 Í dag, 9. október, fagna Landssamtökin Geðhjálp 44 ára afmæli sínu. Þau voru stofnuð af tveimur aðstandendum ungra manna sem voru greindir með alvarlegan geðsjúkdóm. Á þeim tíma voru geðrænar áskoranir mikið feimnismál og réttindi sjúklinga og aðstandenda takmörkuð. Það var því ærið verk að vinna. Þó mikið hafi áunnist eru fordómar gagnvart einstaklingum með geðrænar áskoranir enn fyrir hendi. Hlutverk samtakanna hefur allan þennan tíma verið að standa vörð um og rækta geðheilsu Íslendinga. Verkefnin hafa verið fjölmörg og ýmsir sigrar unnist en það er langt í land. Í stefnu Geðhjálpar 2022 til 2024 eru hornsteinarnir þrír: Snjallar aðferðir: Við ætlum að þróa snjallar aðferðir sem styðja við þjónustu, fræðslu og hagsmunagæslu í samráði við notendur og aðstandendur. Öflug geðrækt: Við erum þjónandi í geðheilbrigðismálum Íslendinga og stöndum að gerð geðræktarefnis fyrir alla aldurshópa, notendur og aðstandendur. Mannréttindi tryggð: Við stöndum vörð um réttindi notenda og beitum okkur í þágu þeirra og aðstandenda. Í októbermánuði standa samtökin fyrir vitundarvakningu um geðheilbrigðismál. Markmið átaksins er að skapa vettvang fyrir fólk til að segja sína skoðun á því hvað það telur mikilvægast til að bæta geðheilsu og geðheilbrigðismál á Íslandi. Tekin voru viðtöl við þrjá einstaklinga með mismunandi reynslu af geðheilbrigðiskerfinu: notanda, aðstandanda og starfsmann. Þessi viðtöl má finna á síðunni gedheilbrigdi.is og visir.is. Með þessum viðtölum gefst fólki kostur á að hlusta á reynslu og sjónarmið þessara einstaklinga og hefja umræður um þessi mál sem hafa því miður verið aftarlega í forgangsröðinni þegar kemur að heilbrigðis- og lýðheilsumálum. Við hvetjum alla til að taka þátt og segja sína skoðun með því að fara á geðheilbrigdi.is en þar má koma á framfæri hvað beri að setja í forgang í geðheilbrigðismálum á Íslandi. Þau atriði sem samtökin hafa sett á oddinn og almenningur getur valið úr eru ekki tæmandi og hægt að koma með nýjar ábendingar en Geðhjálp hefur sett eftirfarandi atriði í forgang á gedheilbrigdi.is: Útiloka nauðung og þvingun við meðferð Samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks er hvers kyns nauðung og þvingun óheimil. Ísland hefur enn ekki lögfest þennan samning. Ítrekað hefur verið bent á að nauðung og þvingun í meðferð einstaklinga með geðrænar áskoranir standist ekki lög. Þetta hefur Umboðsmaður Alþingis staðfest með OPCAT eftirlit sínu en því sinna óháðir aðilar og heimsækja þeir staði sem hýsa einstaklinga sem eru sviptir frelsi sínu. Endurskoða hugmyndafræði og innihald meðferðar sem fer fram á geðdeildum Hugmyndafræði og innihald meðferðar þarfnast endurskoðunar. Ísland á að skipa sér í framvarðarsveit í geðheilbrigðismálum í heiminum og vera opið fyrir nýjungum við meðferð sem eru fjölmargar í löndunum í kringum okkur, má þar nefna lyfjalausar deildir, opna samræðu (Open dialogue), skjólhús o.fl. Gera geðrækt hluta af aðalnámskrá grunnskóla Það er ein besta fjárfesting hvers samfélags að kenna börnum frá unga aldri um verndandi þætti geðheilbrigðis og hvernig hægt er að nýta þá í daglegu lífi. Mikilvægt er að geðrækt verði kennd á menntavísindasviði til að styðja við getu kennara við að miðla þessari fræðslu. Viðurkennum mikilvægi jafningja í störfum innan heilbrigðis og félagslega kerfisins Fólk með persónulega reynslu af geðrænum áskorunum (jafningjar) ætti að starfa innan allra þeirra úrræða sem bjóða upp á meðferð eða félagslega aðstoð fyrir einstaklinga með geðrænar áskoranir. Reynslan hefur sýnt að jafningjar eru lykilstarfsmenn og traust skapast á milli notenda og þeirra. Það er mikilvægt að viðurkenna menntun jafningja, sem nú þegar er byrjað að kenna hér á landi, og meta störf þeirra til launa út frá henni. Hefja niðurgreiðslu viðtalsmeðferða Að framfylgja samþykkt Alþingis um niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu að viðbættum öðrum gagnreyndum aðferðum. Samþykktin er enn óútfærð að mestu hvað varðar fjármögnun og brýnt er að skýra framkvæmdina. Styðjum aðstandendur, bæði börn og fullorðna Geðrænar áskoranir einstaklings hafa áhrif á fjölskyldu og vini. Stuðningur við aðstandendur er því miður af mjög skornum skammti. Þessu þarf að breyta ekki síst þegar börn eiga í hlut enda sýna rannsóknir að geðrænar áskoranir foreldra geta haft margvísleg áhrif á líf og heilsu aðstandenda út lífið. Efla heilsugæsluna sem fyrsta viðkomustað og gera þjónustuna þverfaglegri Heilsugæslan á að vera fyrsti viðkomustaður í flestum tilfellum. Geðheilsuteymi heilsugæslunnar geta verið ákveðin fyrirmynd að þjónustu þar sem sjónarmið notenda hafa aukið vægi. Innan heilsugæslunnar ættu að starfa félagsráðgjafar, notendafulltrúar, iðjuþjálfar, þroskaþjálfar o.fl. stéttir við hlið lækna, hjúkrunarfræðinga og sálfræðinga. Byggja nýjar geðdeildir á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri Það á að heyra til undantekninga í framtíðinni að þurfa að leggjast inn á geðdeild en sé þess þörf verði þjónustan nútímaleg, þjónandi og framsækin. Húsnæði geðsviða LSH og SAK eru óhentug og löngu úr sér gengin. Mikilvægt er að ráðast í úrbætur jafnhliða því sem hugmyndafræði er endurskoðuð. Stórauka stuðning og fræðslu fyrir foreldra Liður í því að huga að áhrifaþáttum geðheilbrigðis er að styðja foreldra í uppalenda hlutverki sínu. Að auka mæðraeftirlit, foreldrafræðslu og ungbarnaeftirlit með það fyrir augum að fræða foreldra um mikilvægi tengslamyndunar fyrstu 1.000 dagana í tilveru hvers barns. Á leikskóla- og grunnskóla aldri þarf einnig að styðja við foreldra og draga þannig úr árekstrum og erfiðleikum síðar meir í lífi barnsins. Skima fyrir áföllum hjá börnum á hverju skólastigi Ísland sker sig úr hvað varðar lyfjanotkun og greiningar á geðrænum áskorunum barna. Það er ekki endilega verið að gefa því gaum hvað hefur gengið á í lífi barnsins, heldur verið að meðhöndla einkenni sem geta átt rætur að rekja til utanaðkomandi áfalla og erfiðleika í lífi barnsins . Með því að fylgjast með börnum markvisst og skima fyrir einkennum áfalla er hægt að koma í veg fyrir erfiðleika síðar á lífsleiðinni. Að lokum þakka Landssamtökin Geðhjálp almenningi fyrir velvilja og stuðning í gegnum árin en samtökin hafa frá upphafi verið að langmestu leyti rekin með sjálfsaflarfé. Höfundur er framkvæmdastjóri Landssamtakanna Geðhjálpar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Grímur Atlason Geðheilbrigði Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Sjá meira
Í dag, 9. október, fagna Landssamtökin Geðhjálp 44 ára afmæli sínu. Þau voru stofnuð af tveimur aðstandendum ungra manna sem voru greindir með alvarlegan geðsjúkdóm. Á þeim tíma voru geðrænar áskoranir mikið feimnismál og réttindi sjúklinga og aðstandenda takmörkuð. Það var því ærið verk að vinna. Þó mikið hafi áunnist eru fordómar gagnvart einstaklingum með geðrænar áskoranir enn fyrir hendi. Hlutverk samtakanna hefur allan þennan tíma verið að standa vörð um og rækta geðheilsu Íslendinga. Verkefnin hafa verið fjölmörg og ýmsir sigrar unnist en það er langt í land. Í stefnu Geðhjálpar 2022 til 2024 eru hornsteinarnir þrír: Snjallar aðferðir: Við ætlum að þróa snjallar aðferðir sem styðja við þjónustu, fræðslu og hagsmunagæslu í samráði við notendur og aðstandendur. Öflug geðrækt: Við erum þjónandi í geðheilbrigðismálum Íslendinga og stöndum að gerð geðræktarefnis fyrir alla aldurshópa, notendur og aðstandendur. Mannréttindi tryggð: Við stöndum vörð um réttindi notenda og beitum okkur í þágu þeirra og aðstandenda. Í októbermánuði standa samtökin fyrir vitundarvakningu um geðheilbrigðismál. Markmið átaksins er að skapa vettvang fyrir fólk til að segja sína skoðun á því hvað það telur mikilvægast til að bæta geðheilsu og geðheilbrigðismál á Íslandi. Tekin voru viðtöl við þrjá einstaklinga með mismunandi reynslu af geðheilbrigðiskerfinu: notanda, aðstandanda og starfsmann. Þessi viðtöl má finna á síðunni gedheilbrigdi.is og visir.is. Með þessum viðtölum gefst fólki kostur á að hlusta á reynslu og sjónarmið þessara einstaklinga og hefja umræður um þessi mál sem hafa því miður verið aftarlega í forgangsröðinni þegar kemur að heilbrigðis- og lýðheilsumálum. Við hvetjum alla til að taka þátt og segja sína skoðun með því að fara á geðheilbrigdi.is en þar má koma á framfæri hvað beri að setja í forgang í geðheilbrigðismálum á Íslandi. Þau atriði sem samtökin hafa sett á oddinn og almenningur getur valið úr eru ekki tæmandi og hægt að koma með nýjar ábendingar en Geðhjálp hefur sett eftirfarandi atriði í forgang á gedheilbrigdi.is: Útiloka nauðung og þvingun við meðferð Samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks er hvers kyns nauðung og þvingun óheimil. Ísland hefur enn ekki lögfest þennan samning. Ítrekað hefur verið bent á að nauðung og þvingun í meðferð einstaklinga með geðrænar áskoranir standist ekki lög. Þetta hefur Umboðsmaður Alþingis staðfest með OPCAT eftirlit sínu en því sinna óháðir aðilar og heimsækja þeir staði sem hýsa einstaklinga sem eru sviptir frelsi sínu. Endurskoða hugmyndafræði og innihald meðferðar sem fer fram á geðdeildum Hugmyndafræði og innihald meðferðar þarfnast endurskoðunar. Ísland á að skipa sér í framvarðarsveit í geðheilbrigðismálum í heiminum og vera opið fyrir nýjungum við meðferð sem eru fjölmargar í löndunum í kringum okkur, má þar nefna lyfjalausar deildir, opna samræðu (Open dialogue), skjólhús o.fl. Gera geðrækt hluta af aðalnámskrá grunnskóla Það er ein besta fjárfesting hvers samfélags að kenna börnum frá unga aldri um verndandi þætti geðheilbrigðis og hvernig hægt er að nýta þá í daglegu lífi. Mikilvægt er að geðrækt verði kennd á menntavísindasviði til að styðja við getu kennara við að miðla þessari fræðslu. Viðurkennum mikilvægi jafningja í störfum innan heilbrigðis og félagslega kerfisins Fólk með persónulega reynslu af geðrænum áskorunum (jafningjar) ætti að starfa innan allra þeirra úrræða sem bjóða upp á meðferð eða félagslega aðstoð fyrir einstaklinga með geðrænar áskoranir. Reynslan hefur sýnt að jafningjar eru lykilstarfsmenn og traust skapast á milli notenda og þeirra. Það er mikilvægt að viðurkenna menntun jafningja, sem nú þegar er byrjað að kenna hér á landi, og meta störf þeirra til launa út frá henni. Hefja niðurgreiðslu viðtalsmeðferða Að framfylgja samþykkt Alþingis um niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu að viðbættum öðrum gagnreyndum aðferðum. Samþykktin er enn óútfærð að mestu hvað varðar fjármögnun og brýnt er að skýra framkvæmdina. Styðjum aðstandendur, bæði börn og fullorðna Geðrænar áskoranir einstaklings hafa áhrif á fjölskyldu og vini. Stuðningur við aðstandendur er því miður af mjög skornum skammti. Þessu þarf að breyta ekki síst þegar börn eiga í hlut enda sýna rannsóknir að geðrænar áskoranir foreldra geta haft margvísleg áhrif á líf og heilsu aðstandenda út lífið. Efla heilsugæsluna sem fyrsta viðkomustað og gera þjónustuna þverfaglegri Heilsugæslan á að vera fyrsti viðkomustaður í flestum tilfellum. Geðheilsuteymi heilsugæslunnar geta verið ákveðin fyrirmynd að þjónustu þar sem sjónarmið notenda hafa aukið vægi. Innan heilsugæslunnar ættu að starfa félagsráðgjafar, notendafulltrúar, iðjuþjálfar, þroskaþjálfar o.fl. stéttir við hlið lækna, hjúkrunarfræðinga og sálfræðinga. Byggja nýjar geðdeildir á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri Það á að heyra til undantekninga í framtíðinni að þurfa að leggjast inn á geðdeild en sé þess þörf verði þjónustan nútímaleg, þjónandi og framsækin. Húsnæði geðsviða LSH og SAK eru óhentug og löngu úr sér gengin. Mikilvægt er að ráðast í úrbætur jafnhliða því sem hugmyndafræði er endurskoðuð. Stórauka stuðning og fræðslu fyrir foreldra Liður í því að huga að áhrifaþáttum geðheilbrigðis er að styðja foreldra í uppalenda hlutverki sínu. Að auka mæðraeftirlit, foreldrafræðslu og ungbarnaeftirlit með það fyrir augum að fræða foreldra um mikilvægi tengslamyndunar fyrstu 1.000 dagana í tilveru hvers barns. Á leikskóla- og grunnskóla aldri þarf einnig að styðja við foreldra og draga þannig úr árekstrum og erfiðleikum síðar meir í lífi barnsins. Skima fyrir áföllum hjá börnum á hverju skólastigi Ísland sker sig úr hvað varðar lyfjanotkun og greiningar á geðrænum áskorunum barna. Það er ekki endilega verið að gefa því gaum hvað hefur gengið á í lífi barnsins, heldur verið að meðhöndla einkenni sem geta átt rætur að rekja til utanaðkomandi áfalla og erfiðleika í lífi barnsins . Með því að fylgjast með börnum markvisst og skima fyrir einkennum áfalla er hægt að koma í veg fyrir erfiðleika síðar á lífsleiðinni. Að lokum þakka Landssamtökin Geðhjálp almenningi fyrir velvilja og stuðning í gegnum árin en samtökin hafa frá upphafi verið að langmestu leyti rekin með sjálfsaflarfé. Höfundur er framkvæmdastjóri Landssamtakanna Geðhjálpar.
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar