Galdrabrennur nútímans Kristján Ingimarsson skrifar 11. október 2023 14:00 Á miðöldum voru stundaðar galdrabrennur og galdraofsóknir hér á landi og höfðu þær þá verið stundaðar í Evrópu um nokkurt skeið. Galdrabrennurnar byggðust á tortryggni, illu umtali og fáfræði. Í Evrópu var alþekkt að kaþólska kirkjan vildi berjast gegn villutrúarmönnum sem talið var að þjónaði djöflinum. Hér á landi var þetta meira tengt við galdra og sem dæmi má nefna að ef manneskja veiktist skepna drapst eða annað í þeim dúr, þá fór fólk að trúa því að þetta hefði verið gert með göldrum. Smátt og smátt magnaðist hið illa umtal þar til þeir sem voru taldir sökudólgar voru brenndir á báli við fögnuð almúgans. Horfandi á íslenskt þjóðfélag í dag þá veltir maður því fyrir sér hvort svo mikið hafi breyst. Öðru hvoru heyrir maður af eineltismálum þar sem ákveðinn hópur veitist að einstaklingi með ofbeldi, sem oft á tíðum sprettur af tortryggni, illu umtali og fáfræði með skelfilegum afleiðingum. Getur verið að þessu megi líkja við nútíma galdrabrennu? Með tilkomu samfélagsmiðla og stundum hjálp fjölmiðla er það alþekkt að almenningur dæmi einstaklinga seka fyrir meint brot þar sem almannadómurinn byggist á tortryggni, illu umtali og fáfræði og hefur í för með sér skelfilegar afleiðingar. Getur verið að þessu megi líkja við nútíma galdrabrennu? Nú svo gerist það að fólk kemur saman á Austurvelli og mótmælir hinu og þessu og krefst ýmissa hluta. Til dæmis kom fólk saman um liðna helgi til að mótmæla laxeldi. Þetta minnir líka á galdrabrennur miðalda þar sem trú fólks og viðhorf byggjast á tortryggni, illu umtali og fáfræði. Fólk hefur kerfisbundið verið matað á röngum upplýsingum og ef sama lygin er sögð nógu oft fer fólk að trúa henni. Skiptir þá engu hvað vísindin segja, hvað þá raunveruleikinn. Því er haldið fram að laxeldinu fylgi mengun. Staðreyndin er sú að eldinu er stjórnað eftir ákveðnu kerfi og reglum þannig að ekki hljótist af mengun. Sem dæmi má nefna að í Berufirði hefur verið stundað eldi frá 2002 og þar eins og annarsstaðar er fjörðurinn vaktaður en aldrei hefur þessi meinta mengun fundist. Fáir virðast hafa áhuga á að kynna sér þetta eða trúa þessu enda er auðveldara að trúa því sem einhver kjaftaskúmur segir á Facebook. Því er haldið fram að eldislax útrými villtum stofnum. Hvergi í heiminum hefur eldislax útrýmt villtum stofnum og að mati færustu vísindamanna á þessu sviði þarf ágengni að vera að minnsta kosti 4% á hverju ári áratugum saman til þess að erfðablöndun nái að skerða hæfni stofns árinnar. Náttúruvalið er miskunnarlaust en hagstætt villtum stofnum. Einhverra hluta vegna trúir fólk samt frekar orðrómi en staðreyndum. Því er haldið fram að farið sé illa með eldislaxinn í kvíunum. Heldur fólk í alvöru að eldisbændur hugsi illa um fiskana sína? Það fólk hefur líklega ekki komið á fiskeldisstöð. Þegar sýndar eru myndir af eldislaxi eru jafnan valdar myndir af fáum einstaklingum sem hafa skaddast á meðan milljónir fallegra hraustra laxa synda um í vellystingum í kvíunum. Hafið þið heyrt talað um neikvæða rörsýn? Þetta er dæmi um slíkt. Neikvæð rörsýn: Þegar einblínt er á eitt neikvætt smáatriði eða eina hlið á máli þangað til það byrgir sýn á heildarmyndina. Mörg fleiri dæmi er hægt að nefna og hægt væri að kafa dýpra í þessi mál en líklega er það ekki til mikils, fólk trúir einfaldlega því sem það vill trúa án þess að vilja kynna sér málin of mikið. Eigum við að sætta okkur við að galdrabrennur af þessu tagi séu stundaðar hér á landi ennþá? Hvort sem um er að ræða fórnarlömb eineltis, fórnarlömb múgæsings eða hundruðir fjölskyldna um allt land sem hefur afkomu sína af laxeldi sem eru fórnarlömbin á meðan fólkið með kyndlana á Austurvelli sem alið hefur verið á fordómum er tilbúið að kveikja í og fagna. Höfundur er framleiðslu- og gæðastjóri hjá Búlandstindi ehf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Múlaþing Fiskeldi Sjókvíaeldi Mest lesið Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun Loftslagsverkfallið krefst aðgerða strax! Tinna Hallgrímsdóttir Skoðun Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Sjá meira
Á miðöldum voru stundaðar galdrabrennur og galdraofsóknir hér á landi og höfðu þær þá verið stundaðar í Evrópu um nokkurt skeið. Galdrabrennurnar byggðust á tortryggni, illu umtali og fáfræði. Í Evrópu var alþekkt að kaþólska kirkjan vildi berjast gegn villutrúarmönnum sem talið var að þjónaði djöflinum. Hér á landi var þetta meira tengt við galdra og sem dæmi má nefna að ef manneskja veiktist skepna drapst eða annað í þeim dúr, þá fór fólk að trúa því að þetta hefði verið gert með göldrum. Smátt og smátt magnaðist hið illa umtal þar til þeir sem voru taldir sökudólgar voru brenndir á báli við fögnuð almúgans. Horfandi á íslenskt þjóðfélag í dag þá veltir maður því fyrir sér hvort svo mikið hafi breyst. Öðru hvoru heyrir maður af eineltismálum þar sem ákveðinn hópur veitist að einstaklingi með ofbeldi, sem oft á tíðum sprettur af tortryggni, illu umtali og fáfræði með skelfilegum afleiðingum. Getur verið að þessu megi líkja við nútíma galdrabrennu? Með tilkomu samfélagsmiðla og stundum hjálp fjölmiðla er það alþekkt að almenningur dæmi einstaklinga seka fyrir meint brot þar sem almannadómurinn byggist á tortryggni, illu umtali og fáfræði og hefur í för með sér skelfilegar afleiðingar. Getur verið að þessu megi líkja við nútíma galdrabrennu? Nú svo gerist það að fólk kemur saman á Austurvelli og mótmælir hinu og þessu og krefst ýmissa hluta. Til dæmis kom fólk saman um liðna helgi til að mótmæla laxeldi. Þetta minnir líka á galdrabrennur miðalda þar sem trú fólks og viðhorf byggjast á tortryggni, illu umtali og fáfræði. Fólk hefur kerfisbundið verið matað á röngum upplýsingum og ef sama lygin er sögð nógu oft fer fólk að trúa henni. Skiptir þá engu hvað vísindin segja, hvað þá raunveruleikinn. Því er haldið fram að laxeldinu fylgi mengun. Staðreyndin er sú að eldinu er stjórnað eftir ákveðnu kerfi og reglum þannig að ekki hljótist af mengun. Sem dæmi má nefna að í Berufirði hefur verið stundað eldi frá 2002 og þar eins og annarsstaðar er fjörðurinn vaktaður en aldrei hefur þessi meinta mengun fundist. Fáir virðast hafa áhuga á að kynna sér þetta eða trúa þessu enda er auðveldara að trúa því sem einhver kjaftaskúmur segir á Facebook. Því er haldið fram að eldislax útrými villtum stofnum. Hvergi í heiminum hefur eldislax útrýmt villtum stofnum og að mati færustu vísindamanna á þessu sviði þarf ágengni að vera að minnsta kosti 4% á hverju ári áratugum saman til þess að erfðablöndun nái að skerða hæfni stofns árinnar. Náttúruvalið er miskunnarlaust en hagstætt villtum stofnum. Einhverra hluta vegna trúir fólk samt frekar orðrómi en staðreyndum. Því er haldið fram að farið sé illa með eldislaxinn í kvíunum. Heldur fólk í alvöru að eldisbændur hugsi illa um fiskana sína? Það fólk hefur líklega ekki komið á fiskeldisstöð. Þegar sýndar eru myndir af eldislaxi eru jafnan valdar myndir af fáum einstaklingum sem hafa skaddast á meðan milljónir fallegra hraustra laxa synda um í vellystingum í kvíunum. Hafið þið heyrt talað um neikvæða rörsýn? Þetta er dæmi um slíkt. Neikvæð rörsýn: Þegar einblínt er á eitt neikvætt smáatriði eða eina hlið á máli þangað til það byrgir sýn á heildarmyndina. Mörg fleiri dæmi er hægt að nefna og hægt væri að kafa dýpra í þessi mál en líklega er það ekki til mikils, fólk trúir einfaldlega því sem það vill trúa án þess að vilja kynna sér málin of mikið. Eigum við að sætta okkur við að galdrabrennur af þessu tagi séu stundaðar hér á landi ennþá? Hvort sem um er að ræða fórnarlömb eineltis, fórnarlömb múgæsings eða hundruðir fjölskyldna um allt land sem hefur afkomu sína af laxeldi sem eru fórnarlömbin á meðan fólkið með kyndlana á Austurvelli sem alið hefur verið á fordómum er tilbúið að kveikja í og fagna. Höfundur er framleiðslu- og gæðastjóri hjá Búlandstindi ehf.
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun