Faraldur ofbeldis og áreitni Ragnar Þór Ingólfsson skrifar 17. nóvember 2023 08:30 Það er þyngra en tárum taki að skoða niðurstöður úr nýlegri könnun sem VR lét gera meðal félagsfólks. Þar sögðust 54% svarenda hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi. Verst er staðan hjá konum á aldrinum 25-34 ára þar sem 67% segjast hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi. Sömuleiðis er ástandið marktækt verra hjá félagsfólki af erlendum uppruna þar sem 60% segjast hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi. Þetta er ekki ástand sem VR mun sætta sig við. Það rétt að rifja hér upp að félagsfólk VR varð að mæta til vinnu á tímum heimsfaraldurs. Þar sá það til þess að öll hefðum við gott aðgengi að lífsnauðsynjum á borð við matvæli og lyf. Það er sjálfsögð og eðlileg krafa að upplifa öryggi og virðingu í starfi, en við höfum vaxandi áhyggjur af því áreitni og ofbeldi sem viðgengst. Afleiðingarnar af áreitni og ofbeldi eru skelfilegar og því miður berast til okkar mál þar sem fólk glímir við bæði andlega og líkamlega áverka vegna áreitni og ofbeldis sem það hefur orðið við störf sín. Vanlíðan, þunglyndi og svefnleysi eru vel þekktar afleiðingar þess að verða fyrir áreitni og sífellt stærri hópur fólks þarf að leita sér aðstoðar. En á sama tíma hljótum við að vera sammála um að eftirfarandi hegðun á ekkert erindi inn á vinnustaði og enginn á að þurfa að þola slíkt. Að upplifa það að einhver öskri á þig og geri lítið úr þér. Að þér sé ógnað í starfi og þurfir að þola fordóma. Að verða fyrir kynferðislegum athugasemdum og áreitni. Að vera hótað lífláti eða verða fyrir líkamsárás á vinnustaðnum. Í þessu, líkt og á mörgum fleiri sviðum, skipta forvarnir miklu máli. Að huga að sjálfsögðum öryggisatriðum til þess að tryggja öryggi starfsfólks. Að allt starfsfólk viti hvert það getur leitað ef það verður fyrir áreitni eða ofbeldi. Að búið sé að móta viðbrögð við atvikum þar sem starfsfólk verður fyrir áreitni og ofbeldi. Það kemur skýrt fram í könnun VR að þar sem atvinnurekendur hafa látið hjá líða að sinna skyldum sínum þegar kemur að forvörnum verður starfsfólk frekar fyrir áreitni og ofbeldi. Og samkvæmt könnun VR er starfsfólk meira en tvöfalt líklegra til þess að hafa orðið vitni að áreitni eða ofbeldi á þeim vinnustöðum þar sem ekki er fyrirliggjandi áhættumat eða viðbragðsáætlun. Krafa VR er alveg skýr í þessu efni. Tryggja verður öryggi launafólks við vinnu sína. Það er rétt að halda því til haga að margir atvinnurekendur standa sig vel og sömuleiðis er alvarlegt ofbeldi sjaldgæft hér á landi. Erlendis berast reglulega til okkar fréttir af því að starfsfólk í verslun og þjónustu hafi orðið fyrir alvarlegu ofbeldi og jafnvel látið lífið við störf sín. Þessi faraldur ofbeldis og áreitni ágerðist við heimsfaraldur Covid og aðgerðum tengdar honum. Hörmuleg dæmi um ofbeldi og svívirðingar sem starfsfólk í verslun hefur þurft að þola hafa birst í fréttum víðsvegar um heim. Alþjóðleg samtök verslunarfólks hafa gert 17. nóvember að alþjóðlegum degi þar sem skorað er á viðskiptavini, atvinnurekendur og stjórnvöld taka höndum saman um aðgerðir til þess að útrýma áreitni og ofbeldi gagnvart starfsfólki í verslun og þjónustu. Við og alþjóðahreyfing verslunarfólks töldum að mikilvægum áfanga í baráttunni gegn ofbeldi hefði verið náð þegar Alþjóðavinnumálastofnunin (ILO) samþykkti sáttmála C190, sem er fyrsti alþjóðlegi sáttmálinn sem tekur á ofbeldi og áreitni á vinnumarkaði og í atvinnulífinu. Þessi sáttmáli var samþykktur á 100 ára afmælisþingi ILO í júní 2019 og tók gildi 25. júní sama ár. Með henni fylgdu tilmæli nr. 206 sem leiðbeina eiga þeim ríkjum sem fullgilda samþykktina um hvernig henni skuli hrint í framkvæmd. Það er því dapurleg staðreynd að íslensk stjórnvöld hafa látið hjá líða að lögfesta C190, þrátt fyrir að hafa árið 2019 skrifað undir samþykktina og þar með undirgengist þá skyldu að lögfesta sáttmálann. Það er skýlaus krafa VR að stjórnvöld standi við skuldbindingar sínar í þessu efni og lögfesti C190, enda full ástæða til. Sá galli er á gildandi lögum að í þeim er ekki gert ráð fyrir að launafólk geti orðið fyrir áreitni eða ofbeldi frá viðskiptavinum og það nýtur því takmarkaðra réttinda í slíkum tilfellum. Um fjórðungur gerenda í könnun VR eru þeir sem þolendur skilgreina sem viðskiptavini eða þriðja aðila. Á þessu tekur C190 og það er því mat VR að hér sé um að ræða gríðarlega mikilvægt mál fyrir félagsfólk VR. VR skorar á atvinnurekendur og stjórnvöld að taka höndum saman með sér um eftirfarandi markmið: Að ofbeldi og áreitni sé aldrei leyfilegt. Að komið sé í veg fyrir kynbundið áreitni og ofbeldi. Að tryggt sé að forvarnir á borð við áhættumat og aðgerðaráætlun sé til staðar á öllum vinnustöðum. Að C190 samþykkt Alþjóðavinnumálastofnunarinnar verði lögfest. Nú fer í hönd sá tími þegar mest mæðir á þeim sem starfa í verslun og þjónustu. Viðmót okkar allra skiptir því máli. Tökum þolinmæðina með okkur í verslunarferðina og sýnum því fólki sem starfar í verslun og þjónustu kurteisi og virðingu. Ekkert okkar á að þurfa þola ofbeldi í starfi og öll eigum við rétt á að okkur sé sýnd virðing. Höfum þá gullnu reglu í huga að koma fram við aðra eins og við myndum vilja að komið sé fram við okkur. Höfundur er formaður VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ragnar Þór Ingólfsson Vinnumarkaður Stéttarfélög Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Það er þyngra en tárum taki að skoða niðurstöður úr nýlegri könnun sem VR lét gera meðal félagsfólks. Þar sögðust 54% svarenda hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi. Verst er staðan hjá konum á aldrinum 25-34 ára þar sem 67% segjast hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi. Sömuleiðis er ástandið marktækt verra hjá félagsfólki af erlendum uppruna þar sem 60% segjast hafa orðið fyrir áreitni eða ofbeldi í starfi. Þetta er ekki ástand sem VR mun sætta sig við. Það rétt að rifja hér upp að félagsfólk VR varð að mæta til vinnu á tímum heimsfaraldurs. Þar sá það til þess að öll hefðum við gott aðgengi að lífsnauðsynjum á borð við matvæli og lyf. Það er sjálfsögð og eðlileg krafa að upplifa öryggi og virðingu í starfi, en við höfum vaxandi áhyggjur af því áreitni og ofbeldi sem viðgengst. Afleiðingarnar af áreitni og ofbeldi eru skelfilegar og því miður berast til okkar mál þar sem fólk glímir við bæði andlega og líkamlega áverka vegna áreitni og ofbeldis sem það hefur orðið við störf sín. Vanlíðan, þunglyndi og svefnleysi eru vel þekktar afleiðingar þess að verða fyrir áreitni og sífellt stærri hópur fólks þarf að leita sér aðstoðar. En á sama tíma hljótum við að vera sammála um að eftirfarandi hegðun á ekkert erindi inn á vinnustaði og enginn á að þurfa að þola slíkt. Að upplifa það að einhver öskri á þig og geri lítið úr þér. Að þér sé ógnað í starfi og þurfir að þola fordóma. Að verða fyrir kynferðislegum athugasemdum og áreitni. Að vera hótað lífláti eða verða fyrir líkamsárás á vinnustaðnum. Í þessu, líkt og á mörgum fleiri sviðum, skipta forvarnir miklu máli. Að huga að sjálfsögðum öryggisatriðum til þess að tryggja öryggi starfsfólks. Að allt starfsfólk viti hvert það getur leitað ef það verður fyrir áreitni eða ofbeldi. Að búið sé að móta viðbrögð við atvikum þar sem starfsfólk verður fyrir áreitni og ofbeldi. Það kemur skýrt fram í könnun VR að þar sem atvinnurekendur hafa látið hjá líða að sinna skyldum sínum þegar kemur að forvörnum verður starfsfólk frekar fyrir áreitni og ofbeldi. Og samkvæmt könnun VR er starfsfólk meira en tvöfalt líklegra til þess að hafa orðið vitni að áreitni eða ofbeldi á þeim vinnustöðum þar sem ekki er fyrirliggjandi áhættumat eða viðbragðsáætlun. Krafa VR er alveg skýr í þessu efni. Tryggja verður öryggi launafólks við vinnu sína. Það er rétt að halda því til haga að margir atvinnurekendur standa sig vel og sömuleiðis er alvarlegt ofbeldi sjaldgæft hér á landi. Erlendis berast reglulega til okkar fréttir af því að starfsfólk í verslun og þjónustu hafi orðið fyrir alvarlegu ofbeldi og jafnvel látið lífið við störf sín. Þessi faraldur ofbeldis og áreitni ágerðist við heimsfaraldur Covid og aðgerðum tengdar honum. Hörmuleg dæmi um ofbeldi og svívirðingar sem starfsfólk í verslun hefur þurft að þola hafa birst í fréttum víðsvegar um heim. Alþjóðleg samtök verslunarfólks hafa gert 17. nóvember að alþjóðlegum degi þar sem skorað er á viðskiptavini, atvinnurekendur og stjórnvöld taka höndum saman um aðgerðir til þess að útrýma áreitni og ofbeldi gagnvart starfsfólki í verslun og þjónustu. Við og alþjóðahreyfing verslunarfólks töldum að mikilvægum áfanga í baráttunni gegn ofbeldi hefði verið náð þegar Alþjóðavinnumálastofnunin (ILO) samþykkti sáttmála C190, sem er fyrsti alþjóðlegi sáttmálinn sem tekur á ofbeldi og áreitni á vinnumarkaði og í atvinnulífinu. Þessi sáttmáli var samþykktur á 100 ára afmælisþingi ILO í júní 2019 og tók gildi 25. júní sama ár. Með henni fylgdu tilmæli nr. 206 sem leiðbeina eiga þeim ríkjum sem fullgilda samþykktina um hvernig henni skuli hrint í framkvæmd. Það er því dapurleg staðreynd að íslensk stjórnvöld hafa látið hjá líða að lögfesta C190, þrátt fyrir að hafa árið 2019 skrifað undir samþykktina og þar með undirgengist þá skyldu að lögfesta sáttmálann. Það er skýlaus krafa VR að stjórnvöld standi við skuldbindingar sínar í þessu efni og lögfesti C190, enda full ástæða til. Sá galli er á gildandi lögum að í þeim er ekki gert ráð fyrir að launafólk geti orðið fyrir áreitni eða ofbeldi frá viðskiptavinum og það nýtur því takmarkaðra réttinda í slíkum tilfellum. Um fjórðungur gerenda í könnun VR eru þeir sem þolendur skilgreina sem viðskiptavini eða þriðja aðila. Á þessu tekur C190 og það er því mat VR að hér sé um að ræða gríðarlega mikilvægt mál fyrir félagsfólk VR. VR skorar á atvinnurekendur og stjórnvöld að taka höndum saman með sér um eftirfarandi markmið: Að ofbeldi og áreitni sé aldrei leyfilegt. Að komið sé í veg fyrir kynbundið áreitni og ofbeldi. Að tryggt sé að forvarnir á borð við áhættumat og aðgerðaráætlun sé til staðar á öllum vinnustöðum. Að C190 samþykkt Alþjóðavinnumálastofnunarinnar verði lögfest. Nú fer í hönd sá tími þegar mest mæðir á þeim sem starfa í verslun og þjónustu. Viðmót okkar allra skiptir því máli. Tökum þolinmæðina með okkur í verslunarferðina og sýnum því fólki sem starfar í verslun og þjónustu kurteisi og virðingu. Ekkert okkar á að þurfa þola ofbeldi í starfi og öll eigum við rétt á að okkur sé sýnd virðing. Höfum þá gullnu reglu í huga að koma fram við aðra eins og við myndum vilja að komið sé fram við okkur. Höfundur er formaður VR.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun