Byggjum orkuöryggi á staðreyndum Hörður Arnarson skrifar 3. janúar 2024 07:30 Sterkar vísbendingar eru um að orkuöryggi almenna markaðarins verði ógnað á árunum 2024-2026. Því upplýsti Landsvirkjun stjórnvöld um stöðuna síðastliðið haust og kallaði eftir því að þau létu greina hana. Íslendingum er að fjölga og það er hagvöxtur í landinu. Orkuþörfin á almenna markaðnum vex því um 2-3% á ári. Nú bregður hins vegar svo við að pantanir á orku í byrjun árs 2024 eru tífalt meiri, eða sem nemur 25% vexti. Landsvirkjun hefur undanfarinn áratug bent stjórnvöldum á að tryggja þurfi orkuöryggi almenna markaðarins. Hann situr ekki við sama borð og stórnotendur sem tryggt hafa sér raforku með langtímasamningum. Með lögum nr. 71/2021 um breytingu á raforkulögum nr. 65/2003 var bætt við ákvæðum um raforkuöryggi, sem síðar yrði útfært í reglugerð. Í gangi er vönduð vinna af hálfu stjórnvalda við útfærslu á reglugerðinni með aðkomu erlendra ráðgjafa og víðtæks samráðs við hagsmunaaðila. Minna framboð? Við höfum bent stjórnvöldum á mikilvægi þess að átta sig á því hvort raforkuframleiðendur væru að draga úr framboði af raforku til almenna markaðarins. Ef svo væri þyrftu stjórnvöld að skoða að heimila Landsvirkjun að forgangsraða raforkusölu til að draga úr líkum á leka á milli markaða. Þegar rætt er um leka á milli markaða er átt við að orka sem hefur til þessa verið fyrir almenna markaðinn muni mögulega ekki vera í boði á næsta ári því hún hafi verið seld annað. Þá er ekki eingöngu verið að tala um hvert orkan sem hin fyrirtækin kaupa af Landsvirkjun, fer, heldur líka hvernig aðrir raforkuframleiðendur þjónusta markaðinn. Eru þeir mögulega að draga úr framboði? Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun á árinu 2024 forgangsraða almenna markaðnum eins og við höfum gert frá stofnun fyrirtækisins. Við erum reiðubúin að afhenda sama magn og árið 2023 og til viðbótar stóran hluta af þeim vænta vexti sem verður á markaðnum. Ef aðrir orkuframleiðendur eru tilbúnir að sinna almenna markaðnum á sama hátt, þá er orkuöryggið tryggt. Engin lagaskylda að forgangsraða almenningi Í yfirlýsingum stjórnenda HS Orku og ON um lagafrumvarp sem ætlað er að tryggja hag heimilanna fjalla þeir hvergi um hvort fyrirtækin hafi verið að draga úr framboði fyrir almenna markaðinn eða hyggist gera það, eingöngu að sú orka sem þau munu kaupa af Landsvirkjun muni öll fara inn á almenna markaðinn! Það er þó mikilvægt að hafa það í huga að það er enn ekkert í lögum sem skyldar orkuframleiðendur til að forgangsraða almenna markaðnum. Það geta verið ýmsar viðskiptalegar ástæður fyrir því að fyrirtækin ákveði að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Markaðshlutdeild fyrirtækisins í smásölu raforku hafi minnkað. Ný sölufyrirtæki sem ekki hafa eigin raforkuvinnslu, hafa stóraukið markaðshlutdeild sína með því að bjóða 25-30% lægra verð. Samdráttur í raforkuframleiðslu hjá fyrirtækinu. T.d. vegna ofnýtingar á auðlind eða skorts á viðhaldi. Stórnotendur bjóða þeim hærra verð. Í fullseldu raforkukerfi eins og nú er skapast hins vegar vandamál ef aðilar af þessum ástæðum eða öðrum ákveða að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Upphaflega frumvarpinu sem atvinnuveganefnd fjallaði um fyrir jól er ætlað að skapa möguleika til að takast á við þá stöðu ef hún kæmi upp. Hlutdeild LV á almenna markaðnum Hlutdeild Landsvirkjunar á almenna markaðnum stjórnast alfarið af öðrum orkufyrirtækjum enda erum við ekki með eigið sölufyrirtæki eins og allir hinir orkuframleiðendurnir. Við seljum eftir verðskrá sem er birt öllum viðskiptavinum. HS Orka og ON forgangsraða sinni eigin orkuvinnslu og kaupa það sem upp á vantar af Landsvirkjun. Ef þau vilja selja til annarra sölufyrirtækja er þeim í lófa lagið að bjóða hagstæðara verð en Landsvirkjun og auka þannig markaðshlutdeild sína. Samkeppnisstaða Landsvirkjunar á almenna markaðnum styrkist ekki verði lögin að veruleika eins og framkvæmdastjóri ON hefur ranglega fullyrt. Við höfum enga beina hagsmuni af því að frumvarpið eins og það var upphaflega verði samþykkt - en styðjum það eindregið vegna almannahagsmuna. Landsvirkjun getur eins og áður staðið við allar skuldbindingar sínar um afhendingu forgangsorku og stutt áfram við almenna markaðinn, hvort sem lögin verða sett eða ekki. Fyrirtækið er mjög varkárt í sínum samningum og selur aldrei meira en hægt er að standa við með góðu móti, líka í slæmum vatnsárum eins og núna. Hverjir græða á frumvarpinu og hverjir tapa? Undanfarin ár hefur Landsvirkjun séð almenna markaðnum fyrir um helmingi orkunnar og fyrirsjáanlegt er að sú hlutdeild vaxi hratt. Gallinn er sá að það er ekki hægt að selja orku sem er ekki til. Ef aðrir draga sig hratt út af almenna markaðnum er útilokað að Landsvirkjun geti bætt það upp jafnóðum. Orka er ekki hilluvara sem hægt er að sækja á lagerinn. Ef lög sem heimila forgangsröðun orku í þágu heimilanna verða ekki að veruleika og ef sú staða kæmi upp að eftirspurn væri meiri en Landsvirkjun gæti mætt vegna þess að önnur orkufyrirtæki hafa dregið úr sínu framboði, þá myndi fyrirtækið óska eftir tilboðum í þá raforku sem væri í boði og selja hæstbjóðanda, í samræmi við samkeppnislög. Ljóst er að þá munu ekki öll sölufyrirtæki með takmarkaða eigin framleiðslu fá næga orku – og verð til almennings mun hækka. Þeir sem bæta stöðu sína verði lögin sett eru fyrst og fremst heimilin og fyrirtæki í landinu önnur en nýir stórnotendur. Einnig sölufyrirtækin sem hafa takmarkaða eigin framleiðslu en þau hafa verið að stórauka markaðshlutdeild sína á síðustu árum. Þetta eru fyrirtæki eins og Straumlind, Atlantsorka, Orkusalan, N1 og fleiri slík á smásölumarkaði, sem selja beint til almennings. Staða núverandi stórnotenda breytist ekki með lögunum enda er hún tryggð með langtímasamningum. Byggjum á staðreyndum Með fyrirhuguðum lögum er hins vegar þrengt að sölufyrirtækjum sem mögulega semja við stórnotendur án þess að auka orkuframleiðslu sína. Þau geta ekki gengið að því vísu að auka orkukaup sín frá Landsvirkjun. Þau þyrftu þá líklega að beita skerðingarákvæðum í samningum sínum við stórnotendur þangað til þau hefðu aukið sína orkuvinnslu eða sagt upp samningum við þá notendur. Mikilvægt er að Orkustofnun gefist ráðrúm til að greina framboð og eftirspurn á almenna markaðnum þannig að það dragi úr þeirri upplýsingaóreiðu sem hefur því miður einkennt umræðuna síðustu vikurnar. Ef við byggjum hana á staðreyndum og gögnum, með almannahagsmuni í fyrirrúmi, verður vonandi hægt að ná lendingu sem flestir geta unað við og almenningur þarf þá ekki að hafa áhyggjur af því að fá ekki orku – eða þurfa að greiða margfalt verð fyrir hana eins og dæmin sanna víða erlendis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hörður Arnarson Landsvirkjun Orkumál Orkuskipti Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vitund, virðing og von: Jafningjastuðningur í brennidepli Nína Eck skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson skrifar Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir skrifar Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson skrifar Skoðun Eplin í andlitshæð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Bataskólinn – fyrir þig? Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Samstarf um loftslagsmál og grænar lausnir Sigurður Hannesson,Nótt Thorberg skrifar Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Grunnstoðir sveitarfélagsins efldar til muna Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Laugarnestangi - til allrar framtíðar Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur um atburðina á Gaza Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Öryggi geðheilbrigðis Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Mjóddin og pólitík pírata Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Okkar eigin Don Kíkóti Kjartan Jónsson skrifar Skoðun Sýnum í verki að okkur er ekki sama Anna Sigga Jökuls Ragnheiðardóttir skrifar Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Drúsar og hörmungarnar í Suwayda Armando Garcia skrifar Skoðun Hjarta samfélagsins í Þorlákshöfn slær við höfnina Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Marserum fyrir jafnrétti í íþróttum Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Persónudýrkun vinstrisins Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar Sjá meira
Sterkar vísbendingar eru um að orkuöryggi almenna markaðarins verði ógnað á árunum 2024-2026. Því upplýsti Landsvirkjun stjórnvöld um stöðuna síðastliðið haust og kallaði eftir því að þau létu greina hana. Íslendingum er að fjölga og það er hagvöxtur í landinu. Orkuþörfin á almenna markaðnum vex því um 2-3% á ári. Nú bregður hins vegar svo við að pantanir á orku í byrjun árs 2024 eru tífalt meiri, eða sem nemur 25% vexti. Landsvirkjun hefur undanfarinn áratug bent stjórnvöldum á að tryggja þurfi orkuöryggi almenna markaðarins. Hann situr ekki við sama borð og stórnotendur sem tryggt hafa sér raforku með langtímasamningum. Með lögum nr. 71/2021 um breytingu á raforkulögum nr. 65/2003 var bætt við ákvæðum um raforkuöryggi, sem síðar yrði útfært í reglugerð. Í gangi er vönduð vinna af hálfu stjórnvalda við útfærslu á reglugerðinni með aðkomu erlendra ráðgjafa og víðtæks samráðs við hagsmunaaðila. Minna framboð? Við höfum bent stjórnvöldum á mikilvægi þess að átta sig á því hvort raforkuframleiðendur væru að draga úr framboði af raforku til almenna markaðarins. Ef svo væri þyrftu stjórnvöld að skoða að heimila Landsvirkjun að forgangsraða raforkusölu til að draga úr líkum á leka á milli markaða. Þegar rætt er um leka á milli markaða er átt við að orka sem hefur til þessa verið fyrir almenna markaðinn muni mögulega ekki vera í boði á næsta ári því hún hafi verið seld annað. Þá er ekki eingöngu verið að tala um hvert orkan sem hin fyrirtækin kaupa af Landsvirkjun, fer, heldur líka hvernig aðrir raforkuframleiðendur þjónusta markaðinn. Eru þeir mögulega að draga úr framboði? Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun á árinu 2024 forgangsraða almenna markaðnum eins og við höfum gert frá stofnun fyrirtækisins. Við erum reiðubúin að afhenda sama magn og árið 2023 og til viðbótar stóran hluta af þeim vænta vexti sem verður á markaðnum. Ef aðrir orkuframleiðendur eru tilbúnir að sinna almenna markaðnum á sama hátt, þá er orkuöryggið tryggt. Engin lagaskylda að forgangsraða almenningi Í yfirlýsingum stjórnenda HS Orku og ON um lagafrumvarp sem ætlað er að tryggja hag heimilanna fjalla þeir hvergi um hvort fyrirtækin hafi verið að draga úr framboði fyrir almenna markaðinn eða hyggist gera það, eingöngu að sú orka sem þau munu kaupa af Landsvirkjun muni öll fara inn á almenna markaðinn! Það er þó mikilvægt að hafa það í huga að það er enn ekkert í lögum sem skyldar orkuframleiðendur til að forgangsraða almenna markaðnum. Það geta verið ýmsar viðskiptalegar ástæður fyrir því að fyrirtækin ákveði að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Markaðshlutdeild fyrirtækisins í smásölu raforku hafi minnkað. Ný sölufyrirtæki sem ekki hafa eigin raforkuvinnslu, hafa stóraukið markaðshlutdeild sína með því að bjóða 25-30% lægra verð. Samdráttur í raforkuframleiðslu hjá fyrirtækinu. T.d. vegna ofnýtingar á auðlind eða skorts á viðhaldi. Stórnotendur bjóða þeim hærra verð. Í fullseldu raforkukerfi eins og nú er skapast hins vegar vandamál ef aðilar af þessum ástæðum eða öðrum ákveða að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Upphaflega frumvarpinu sem atvinnuveganefnd fjallaði um fyrir jól er ætlað að skapa möguleika til að takast á við þá stöðu ef hún kæmi upp. Hlutdeild LV á almenna markaðnum Hlutdeild Landsvirkjunar á almenna markaðnum stjórnast alfarið af öðrum orkufyrirtækjum enda erum við ekki með eigið sölufyrirtæki eins og allir hinir orkuframleiðendurnir. Við seljum eftir verðskrá sem er birt öllum viðskiptavinum. HS Orka og ON forgangsraða sinni eigin orkuvinnslu og kaupa það sem upp á vantar af Landsvirkjun. Ef þau vilja selja til annarra sölufyrirtækja er þeim í lófa lagið að bjóða hagstæðara verð en Landsvirkjun og auka þannig markaðshlutdeild sína. Samkeppnisstaða Landsvirkjunar á almenna markaðnum styrkist ekki verði lögin að veruleika eins og framkvæmdastjóri ON hefur ranglega fullyrt. Við höfum enga beina hagsmuni af því að frumvarpið eins og það var upphaflega verði samþykkt - en styðjum það eindregið vegna almannahagsmuna. Landsvirkjun getur eins og áður staðið við allar skuldbindingar sínar um afhendingu forgangsorku og stutt áfram við almenna markaðinn, hvort sem lögin verða sett eða ekki. Fyrirtækið er mjög varkárt í sínum samningum og selur aldrei meira en hægt er að standa við með góðu móti, líka í slæmum vatnsárum eins og núna. Hverjir græða á frumvarpinu og hverjir tapa? Undanfarin ár hefur Landsvirkjun séð almenna markaðnum fyrir um helmingi orkunnar og fyrirsjáanlegt er að sú hlutdeild vaxi hratt. Gallinn er sá að það er ekki hægt að selja orku sem er ekki til. Ef aðrir draga sig hratt út af almenna markaðnum er útilokað að Landsvirkjun geti bætt það upp jafnóðum. Orka er ekki hilluvara sem hægt er að sækja á lagerinn. Ef lög sem heimila forgangsröðun orku í þágu heimilanna verða ekki að veruleika og ef sú staða kæmi upp að eftirspurn væri meiri en Landsvirkjun gæti mætt vegna þess að önnur orkufyrirtæki hafa dregið úr sínu framboði, þá myndi fyrirtækið óska eftir tilboðum í þá raforku sem væri í boði og selja hæstbjóðanda, í samræmi við samkeppnislög. Ljóst er að þá munu ekki öll sölufyrirtæki með takmarkaða eigin framleiðslu fá næga orku – og verð til almennings mun hækka. Þeir sem bæta stöðu sína verði lögin sett eru fyrst og fremst heimilin og fyrirtæki í landinu önnur en nýir stórnotendur. Einnig sölufyrirtækin sem hafa takmarkaða eigin framleiðslu en þau hafa verið að stórauka markaðshlutdeild sína á síðustu árum. Þetta eru fyrirtæki eins og Straumlind, Atlantsorka, Orkusalan, N1 og fleiri slík á smásölumarkaði, sem selja beint til almennings. Staða núverandi stórnotenda breytist ekki með lögunum enda er hún tryggð með langtímasamningum. Byggjum á staðreyndum Með fyrirhuguðum lögum er hins vegar þrengt að sölufyrirtækjum sem mögulega semja við stórnotendur án þess að auka orkuframleiðslu sína. Þau geta ekki gengið að því vísu að auka orkukaup sín frá Landsvirkjun. Þau þyrftu þá líklega að beita skerðingarákvæðum í samningum sínum við stórnotendur þangað til þau hefðu aukið sína orkuvinnslu eða sagt upp samningum við þá notendur. Mikilvægt er að Orkustofnun gefist ráðrúm til að greina framboð og eftirspurn á almenna markaðnum þannig að það dragi úr þeirri upplýsingaóreiðu sem hefur því miður einkennt umræðuna síðustu vikurnar. Ef við byggjum hana á staðreyndum og gögnum, með almannahagsmuni í fyrirrúmi, verður vonandi hægt að ná lendingu sem flestir geta unað við og almenningur þarf þá ekki að hafa áhyggjur af því að fá ekki orku – eða þurfa að greiða margfalt verð fyrir hana eins og dæmin sanna víða erlendis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar.
Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun
Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar
Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar
Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun