Kjarasamningar og þjóðarsátt Arnþór Sigurðsson skrifar 3. janúar 2024 21:00 Þær kjaraviðræður sem nú eru í gangi á milli þorra aðildarfélaga ASÍ og Samtaka Atvinnulífsins eru afskaplega mikilvægar og skiptir miklu máli að vel takist til. Bæði er verðbólga allt of há og jafnframt er vaxtastig í landinu algjörlega óviðunandi. Takist samningsaðilum að gera langtíma samninga verður ríkisvaldið að koma að koma að samningsborðinu. Verðbólguspár hafa í langan tíma verið neikvæðar en þó með þeim hætti að á endanum á verðbólgan að síga niður. Það hefur hinsvegar ekki gerst og hefur verðbólgan verið þrálát og spár ekki gengið eftir. Hluti af verðbólguvandanum er þáttur húsnæðisverðs í vísitölu neysluverðs. Það hefur ekki farið framhjá þeim sem hafa fjárfest í húsnæði eða hafa haft hug á því að fjárfesta í húsnæði, að íbúðaverð, afborganir af lánum og höfuðstóll lána hækka stöðugt. Vísitölur fylgja með sem valda hækkun verðbólgu. Til þess að slá á verðhækkanir á húsnæði, eða eftirspurn eftir lánum til húsnæðiskaupa, hefur Seðlabanki Íslands tekið á það ráð að hækka vexti. Það veldur síðan aftur hækkun byggingarkosnaðar, hækkun á íbúðaverði og kemur jafnframt í bakið á þeim sem hafa nú þegar tekið húsnæðislán. Það veldur síðan hækkun á vísitölum og hækkun á verðbólgu. Þessi spírall hefur gengið í allt of marga hringi. Samsetning á vísitölum eru hinsvegar mannanna verk en ekki náttúrulögmál. Það hefur verið skortur á húsnæði og það mun áfram verða skortur á húsnæði við óbreytt ástand. Fyrirséð er að húsnæðisliðurinn mun drífa áfram verðbólguna að hluta ef ekkert breytist. Verkalýðshreyfingin verður nú að gera þá kröfu á ríkisvaldið að húsnæðisliðurinn verð afnumin úr vísitölumælingum, í það minnsta þar til að hægt er að tala um húsnæðismarkað. Það er með öllu óeðlilegt að viðvarandi skortur á framboði á húsnæði sé þess valdandi að drífa áfram verðbólgu. Lántakendur og reyndar allt þjóðfélagið líða fyrir augljósa skekkju á vísitölum. Það er engum til góðs að viðhalda vitleysu af þessu tagi en öllum til hagsbóta að leiðrétta vitleysuna og fella út húsnæðisliðinn út úr vísitölum. Lausn á húsnæðisskorti verður líka að vera partur af kjarasamningunum. Sú stefna að láta byggingarfélögin ein um að byggja húsnæði hefur skapað þennan vanda sem upp er og hefur verið vandamál um áratuga skeið. Byggingarfélögin hafa enga samfélagslega ábyrgð eða skyldur gagnvart samfélaginu. Þar af leiðandi haga þeir sinni starfsemi eins og best verður á kosið fyrir eigin hag. Að viðhalda skorti á húsnæði hámarkar arðsemina Byggingafélaganna. Það er hinsvegar svo að við búum í samfélagi og ríkisvaldið ber ábyrgð. Ríkja þarf eining og samstaða um ákveðna málaflokka. Húsnæðismál eru einn af þessum stóru málaflokkum sem verða að vera í betri farvegi. Að eignast húsnæði eða búa í húsnæði á sanngjörnum kjörum er farsælast fyrir alla, efnaminna fólk, millistétt, og þá efnameiri. Ríkisstjórnin hefur hingað til skorast undan því verkefni að skapa meira jafnvægi í þessum málaflokki. Hún ein getur leyst þennan vanda. Þrátt fyrir góð fyrirheit í Lífskjarasamningunum þá voru flestar hugmyndir um lausnir í þessum málaflokki slegnar út af borðinu. Fyrirheit ríkisstjórnarinnar voru stór við gerð Lífskjarasamningana en útkoman var lítil og mögur. Það má ekki gerast aftur. Gallinn við stjórnmálin er skammsýni.Það hefur þó gerst til stjórnmálamenn hafa fundið til ábyrgðar, hugsuðu stærra og lengra fram í tímann. Má þar nefna uppbyggingu verkamannabústaða og Breiðholtsins. Nú verður ríkisstjórnin að taka boltann og leggja áform um stórfellda uppbyggingu á húsnæði, bæði fyrir eignaminna fólk og svokallaða millistétt. Nóg er til af fjármagninu, það liggur í lífeyrissjóðakerfi landsmanna og bíður eftir því að það sé ávaxtað með lágmarks ávöxtunarkröfu, fjárfesting í húsnæði og þátttaka í uppbyggingu á húsnæði mun skila þeim arði sem um er beðið. Það þarf ríkisvaldið til þess að vera í forystu í þessum málum. Að öllum líkindum þarf að breyta lögum um lífeyrissjóðina og það þarf að gera stóra samninga við sveitarfélögin. Það þarf jafnframt að veita/lána fjármunum til þeirra aðila sem taka þátt í uppbyggingunni. Sveitarfélögin, Byggingarfélög ASÍ, óhagnaðardrifin leigufélög og þau fjölmörgu byggingarfélög um land allt þurfa að svara kallinu. Uppbyggingin þarf að vera blönduð, bæði þarf að byggja húsnæði fyrir almennan leigumarkað, leiguhúsnæði fyrir efnaminna fólk og húsnæði sem færi í almenna sölu. Jafnfram þarf að byggja á landsbyggðinni eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á þann hátt væri mögulegt að byggja fyrir alla hópa, og slá á þá verðbólu sem er á íbúðarhúsnæði í dag. Af því að orðið þjóðarsátt hefur verið nefnt í kringum núverandi kjarasamninga þá er óhætt að segja að það er stórt orð. Það má vel vera að það sé hægt að kalla samninga þjóðarsáttarsamninga en þeir verða þá að snúast um meira en að setja plástur á núverandi vanda eða eingöngu að viðhalda kaupmætti. Ef nota á svo stórt orð sem þjóðarsátt er þarf sáttin að snúa að helsta vandanum sem blasir við og veldur miklum kjaraskerðingum, hækkun verðbólgu, hækkun vaxta, verðlags á matvöru og helstu nauðsynjum. Samningur um frystingu á hækkunum er ágætur en varasöm aðgerð þar sem hækkanir geta skollið á síðar. Samningur um að kveða niður alvarlegasta skortinn og lækka dýrasta þáttinn í rekstri heimilanna má með sanni kalla þjóðarsátt. Það er mín áskorun að við tökum höndum saman og gerum þjóðarsátt í þessum kjarasamningum um húsnæðismál og bætum lífskjörin í landinu til frambúðar. Höfundur er félagi í VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Þær kjaraviðræður sem nú eru í gangi á milli þorra aðildarfélaga ASÍ og Samtaka Atvinnulífsins eru afskaplega mikilvægar og skiptir miklu máli að vel takist til. Bæði er verðbólga allt of há og jafnframt er vaxtastig í landinu algjörlega óviðunandi. Takist samningsaðilum að gera langtíma samninga verður ríkisvaldið að koma að koma að samningsborðinu. Verðbólguspár hafa í langan tíma verið neikvæðar en þó með þeim hætti að á endanum á verðbólgan að síga niður. Það hefur hinsvegar ekki gerst og hefur verðbólgan verið þrálát og spár ekki gengið eftir. Hluti af verðbólguvandanum er þáttur húsnæðisverðs í vísitölu neysluverðs. Það hefur ekki farið framhjá þeim sem hafa fjárfest í húsnæði eða hafa haft hug á því að fjárfesta í húsnæði, að íbúðaverð, afborganir af lánum og höfuðstóll lána hækka stöðugt. Vísitölur fylgja með sem valda hækkun verðbólgu. Til þess að slá á verðhækkanir á húsnæði, eða eftirspurn eftir lánum til húsnæðiskaupa, hefur Seðlabanki Íslands tekið á það ráð að hækka vexti. Það veldur síðan aftur hækkun byggingarkosnaðar, hækkun á íbúðaverði og kemur jafnframt í bakið á þeim sem hafa nú þegar tekið húsnæðislán. Það veldur síðan hækkun á vísitölum og hækkun á verðbólgu. Þessi spírall hefur gengið í allt of marga hringi. Samsetning á vísitölum eru hinsvegar mannanna verk en ekki náttúrulögmál. Það hefur verið skortur á húsnæði og það mun áfram verða skortur á húsnæði við óbreytt ástand. Fyrirséð er að húsnæðisliðurinn mun drífa áfram verðbólguna að hluta ef ekkert breytist. Verkalýðshreyfingin verður nú að gera þá kröfu á ríkisvaldið að húsnæðisliðurinn verð afnumin úr vísitölumælingum, í það minnsta þar til að hægt er að tala um húsnæðismarkað. Það er með öllu óeðlilegt að viðvarandi skortur á framboði á húsnæði sé þess valdandi að drífa áfram verðbólgu. Lántakendur og reyndar allt þjóðfélagið líða fyrir augljósa skekkju á vísitölum. Það er engum til góðs að viðhalda vitleysu af þessu tagi en öllum til hagsbóta að leiðrétta vitleysuna og fella út húsnæðisliðinn út úr vísitölum. Lausn á húsnæðisskorti verður líka að vera partur af kjarasamningunum. Sú stefna að láta byggingarfélögin ein um að byggja húsnæði hefur skapað þennan vanda sem upp er og hefur verið vandamál um áratuga skeið. Byggingarfélögin hafa enga samfélagslega ábyrgð eða skyldur gagnvart samfélaginu. Þar af leiðandi haga þeir sinni starfsemi eins og best verður á kosið fyrir eigin hag. Að viðhalda skorti á húsnæði hámarkar arðsemina Byggingafélaganna. Það er hinsvegar svo að við búum í samfélagi og ríkisvaldið ber ábyrgð. Ríkja þarf eining og samstaða um ákveðna málaflokka. Húsnæðismál eru einn af þessum stóru málaflokkum sem verða að vera í betri farvegi. Að eignast húsnæði eða búa í húsnæði á sanngjörnum kjörum er farsælast fyrir alla, efnaminna fólk, millistétt, og þá efnameiri. Ríkisstjórnin hefur hingað til skorast undan því verkefni að skapa meira jafnvægi í þessum málaflokki. Hún ein getur leyst þennan vanda. Þrátt fyrir góð fyrirheit í Lífskjarasamningunum þá voru flestar hugmyndir um lausnir í þessum málaflokki slegnar út af borðinu. Fyrirheit ríkisstjórnarinnar voru stór við gerð Lífskjarasamningana en útkoman var lítil og mögur. Það má ekki gerast aftur. Gallinn við stjórnmálin er skammsýni.Það hefur þó gerst til stjórnmálamenn hafa fundið til ábyrgðar, hugsuðu stærra og lengra fram í tímann. Má þar nefna uppbyggingu verkamannabústaða og Breiðholtsins. Nú verður ríkisstjórnin að taka boltann og leggja áform um stórfellda uppbyggingu á húsnæði, bæði fyrir eignaminna fólk og svokallaða millistétt. Nóg er til af fjármagninu, það liggur í lífeyrissjóðakerfi landsmanna og bíður eftir því að það sé ávaxtað með lágmarks ávöxtunarkröfu, fjárfesting í húsnæði og þátttaka í uppbyggingu á húsnæði mun skila þeim arði sem um er beðið. Það þarf ríkisvaldið til þess að vera í forystu í þessum málum. Að öllum líkindum þarf að breyta lögum um lífeyrissjóðina og það þarf að gera stóra samninga við sveitarfélögin. Það þarf jafnframt að veita/lána fjármunum til þeirra aðila sem taka þátt í uppbyggingunni. Sveitarfélögin, Byggingarfélög ASÍ, óhagnaðardrifin leigufélög og þau fjölmörgu byggingarfélög um land allt þurfa að svara kallinu. Uppbyggingin þarf að vera blönduð, bæði þarf að byggja húsnæði fyrir almennan leigumarkað, leiguhúsnæði fyrir efnaminna fólk og húsnæði sem færi í almenna sölu. Jafnfram þarf að byggja á landsbyggðinni eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á þann hátt væri mögulegt að byggja fyrir alla hópa, og slá á þá verðbólu sem er á íbúðarhúsnæði í dag. Af því að orðið þjóðarsátt hefur verið nefnt í kringum núverandi kjarasamninga þá er óhætt að segja að það er stórt orð. Það má vel vera að það sé hægt að kalla samninga þjóðarsáttarsamninga en þeir verða þá að snúast um meira en að setja plástur á núverandi vanda eða eingöngu að viðhalda kaupmætti. Ef nota á svo stórt orð sem þjóðarsátt er þarf sáttin að snúa að helsta vandanum sem blasir við og veldur miklum kjaraskerðingum, hækkun verðbólgu, hækkun vaxta, verðlags á matvöru og helstu nauðsynjum. Samningur um frystingu á hækkunum er ágætur en varasöm aðgerð þar sem hækkanir geta skollið á síðar. Samningur um að kveða niður alvarlegasta skortinn og lækka dýrasta þáttinn í rekstri heimilanna má með sanni kalla þjóðarsátt. Það er mín áskorun að við tökum höndum saman og gerum þjóðarsátt í þessum kjarasamningum um húsnæðismál og bætum lífskjörin í landinu til frambúðar. Höfundur er félagi í VR.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun