Gleymum ekki grundvallaratriðum Sigríður Mogensen skrifar 4. janúar 2024 10:00 Sterkur og fjölbreyttur útflutningur er undirstaða lífsgæða á Íslandi. Þetta virðist oft, og sífellt oftar, gleymast í samfélagsumræðunni. Í umræðu um orkumál er þetta sérstaklega áberandi. Þannig tala ýmis fyrir því að ekki þurfi að framleiða meiri raforku hér á landi því hægt sé að beina núverandi raforkuframleiðslu, sem drífur áfram stóran hluta útflutnings, í önnur verkefni. Það felur einfaldlega í sér afturför í lífskjörum landsmanna. Lífskjör á Íslandi eru framúrskarandi í öllum alþjóðlegum samanburði þó auðvitað sé alltaf hægt að gera betur á ýmsum sviðum samfélagsins. Þessi staða er ekki tilviljun heldur afrakstur áræðni og stórra ákvarðana sem hafa verið teknar hér á síðastliðnum áratugum. Vöxtur fjölbreyttra útflutningsgreina er forsenda áframhaldandi lífskjarasóknar og þess að hægt sé að reka öflug opinber kerfi, s.s. heilbrigðiskerfi, velferðarkerfi og fjárfesta í menntun þjóðarinnar, svo eitthvað sé nefnt. Útflutningur hefur orðið sífellt fjölbreyttari á síðustu árum og áratugum en gróflega má nú skipta útflutningstekjum Íslands í fjórar stoðir, sjávarútveg, ferðaþjónustu, orkusækinn iðnað og hugverkaiðnað. Innan raða Samtaka iðnaðarins eru tvær af þessum fjórum útflutningsstoðum, orkusækinn iðnaður, oft nefnt stóriðja, og hugverkaiðnaður. Saman skiluðu þessar tvær stoðir útflutnings 760 milljörðum í útflutningstekjur fyrir íslenskt þjóðarbú árið 2022. SI hafa talað ötult fyrir framförum og hvötum til nýsköpunar á Íslandi til þess að fjórða stoðin, hugverkaiðnaður, geti stækkað og dafnað til framtíðar, samfélaginu öllu til heilla. Það hefur gengið vel og eru vaxtarhorfur í hugverkaiðnaði góðar til næstu ára. Í umræðu um orkumál er það stundum nefnt að orkusækinn iðnaður taki til sín 80% raforkunnar sem framleidd er. Í þessu sambandi er rétt að minna á eftirfarandi. Uppbygging orkusækins iðnaðar á Íslandi hefur haft í för með sér innviðafjárfestingar sem samfélagið allt nýtur góðs af. Lágt og stöðugt raforkuverð til heimila á Íslandi á síðastliðnum áratugum er ekki síst þessari uppbyggingu að þakka þar sem stórar fjárfestingar hafa leitt til stærðarhagkvæmni við uppbyggingu í raforkukerfinu sem annars hefði ekki verið möguleg. Stærsti raforkuframleiðandi landsins, Landsvirkjun, hagnast nú um 20-25 milljarða á ári vegna langtímasamninga um sölu á raforku til stórnotenda og skilar sá arður sér beint og óbeint til almennings, m.a. í ríkissjóð, og þannig sameiginlega sjóði landsmanna. Arður raforkuframleiðslunnar rennur þannig til þjóðarinnar. Hagsmunir stóriðjunnar og heimila landsins, almennings, fara saman. Meira og minna öll atvinnustarfsemi byggir á orkunýtingu. Það er kannski helst í hugverkaiðnaði sem minni orku er þörf. Hinar þrjár undirstöður verðmætasköpunar á Íslandi byggja á orkunýtingu, stóriðja, sjávarútvegur og ferðaþjónusta. Orkuskipti snúast um að skipta út olíu fyrir græna orku. Langstærsti þáttur orkuskiptanna er á hafi og í lofti, þ.e.a.s. að knýja skip, stærri tæki og flugvélar með grænu eldsneyti í stað olíu. Það er því ekki hægt að tala þannig að aðeins ein atvinnugrein, stóriðja, sé orkufrek eða orkusækin. Um helmingur verðmætasköpunar á Íslandi byggir í dag á olíunotkun en Ísland flytur inn um milljón tonn af olíu á ári og fer sá innflutningur vaxandi, meðal annars vegna þeirrar staðreyndar að raforkuframleiðsla hefur ekki haldið í við þróun samfélagsins á síðastliðnum 10 til 15 árum. Þetta hefur leitt til skerðinga á raforku til fjölmargra fyrirtækja og að knýja þarf ýmsa atvinnustarfsemi með olíu í stað grænnar orku. Raunar er mun fljótlegra að fá leyfi til raforkuvinnslu sem knúin er með olíu heldur en grænni orku. Þá kemur þetta niður á nýrri atvinnuuppbyggingu um allt land. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra landsmanna að hér á landi dafni áfram öflugar og fjölbreyttar útflutningsgreinar. Umræða og tal um að færa raforku frá einni atvinnugrein til annarrar í þágu loftslagsmarkmiða er þannig ábyrgðarlaust með öllu. Leiðin til að viðhalda öflugum lífskjörum á Íslandi til framtíðar, á sama tíma og vægi grænnar orku sem kemur í stað olíu, er aukið, er að framleiða meiri græna raforku og styrkja flutnings- og dreifikerfi raforkunnar. Þetta leiðir einnig til aukins orkusjálfstæðis og orkuöryggis hér á landi. Aðrir kostir í stöðunni þýða annaðhvort afturför í lífskjörum eða að olíuinnflutningur mun halda áfram að aukast á næstu árum og áratugum. Hvorugt er gæfulegt fyrir framtíðarhagsmuni Íslands. Höfundur er sviðsstjóri iðnaðar- og hugverkasviðs Samtaka iðnaðarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Sigríður Mogensen Orkuskipti Mest lesið Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Græðgi Kolbrún Bergþórsdóttir Skoðun Núna er næst! Bjarney Bjarnadóttir,Jóhanna M. Þorvaldsdóttir Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Að gefnu tilefni Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Löng barátta XD fyrir jafnrétti og frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Sjá meira
Sterkur og fjölbreyttur útflutningur er undirstaða lífsgæða á Íslandi. Þetta virðist oft, og sífellt oftar, gleymast í samfélagsumræðunni. Í umræðu um orkumál er þetta sérstaklega áberandi. Þannig tala ýmis fyrir því að ekki þurfi að framleiða meiri raforku hér á landi því hægt sé að beina núverandi raforkuframleiðslu, sem drífur áfram stóran hluta útflutnings, í önnur verkefni. Það felur einfaldlega í sér afturför í lífskjörum landsmanna. Lífskjör á Íslandi eru framúrskarandi í öllum alþjóðlegum samanburði þó auðvitað sé alltaf hægt að gera betur á ýmsum sviðum samfélagsins. Þessi staða er ekki tilviljun heldur afrakstur áræðni og stórra ákvarðana sem hafa verið teknar hér á síðastliðnum áratugum. Vöxtur fjölbreyttra útflutningsgreina er forsenda áframhaldandi lífskjarasóknar og þess að hægt sé að reka öflug opinber kerfi, s.s. heilbrigðiskerfi, velferðarkerfi og fjárfesta í menntun þjóðarinnar, svo eitthvað sé nefnt. Útflutningur hefur orðið sífellt fjölbreyttari á síðustu árum og áratugum en gróflega má nú skipta útflutningstekjum Íslands í fjórar stoðir, sjávarútveg, ferðaþjónustu, orkusækinn iðnað og hugverkaiðnað. Innan raða Samtaka iðnaðarins eru tvær af þessum fjórum útflutningsstoðum, orkusækinn iðnaður, oft nefnt stóriðja, og hugverkaiðnaður. Saman skiluðu þessar tvær stoðir útflutnings 760 milljörðum í útflutningstekjur fyrir íslenskt þjóðarbú árið 2022. SI hafa talað ötult fyrir framförum og hvötum til nýsköpunar á Íslandi til þess að fjórða stoðin, hugverkaiðnaður, geti stækkað og dafnað til framtíðar, samfélaginu öllu til heilla. Það hefur gengið vel og eru vaxtarhorfur í hugverkaiðnaði góðar til næstu ára. Í umræðu um orkumál er það stundum nefnt að orkusækinn iðnaður taki til sín 80% raforkunnar sem framleidd er. Í þessu sambandi er rétt að minna á eftirfarandi. Uppbygging orkusækins iðnaðar á Íslandi hefur haft í för með sér innviðafjárfestingar sem samfélagið allt nýtur góðs af. Lágt og stöðugt raforkuverð til heimila á Íslandi á síðastliðnum áratugum er ekki síst þessari uppbyggingu að þakka þar sem stórar fjárfestingar hafa leitt til stærðarhagkvæmni við uppbyggingu í raforkukerfinu sem annars hefði ekki verið möguleg. Stærsti raforkuframleiðandi landsins, Landsvirkjun, hagnast nú um 20-25 milljarða á ári vegna langtímasamninga um sölu á raforku til stórnotenda og skilar sá arður sér beint og óbeint til almennings, m.a. í ríkissjóð, og þannig sameiginlega sjóði landsmanna. Arður raforkuframleiðslunnar rennur þannig til þjóðarinnar. Hagsmunir stóriðjunnar og heimila landsins, almennings, fara saman. Meira og minna öll atvinnustarfsemi byggir á orkunýtingu. Það er kannski helst í hugverkaiðnaði sem minni orku er þörf. Hinar þrjár undirstöður verðmætasköpunar á Íslandi byggja á orkunýtingu, stóriðja, sjávarútvegur og ferðaþjónusta. Orkuskipti snúast um að skipta út olíu fyrir græna orku. Langstærsti þáttur orkuskiptanna er á hafi og í lofti, þ.e.a.s. að knýja skip, stærri tæki og flugvélar með grænu eldsneyti í stað olíu. Það er því ekki hægt að tala þannig að aðeins ein atvinnugrein, stóriðja, sé orkufrek eða orkusækin. Um helmingur verðmætasköpunar á Íslandi byggir í dag á olíunotkun en Ísland flytur inn um milljón tonn af olíu á ári og fer sá innflutningur vaxandi, meðal annars vegna þeirrar staðreyndar að raforkuframleiðsla hefur ekki haldið í við þróun samfélagsins á síðastliðnum 10 til 15 árum. Þetta hefur leitt til skerðinga á raforku til fjölmargra fyrirtækja og að knýja þarf ýmsa atvinnustarfsemi með olíu í stað grænnar orku. Raunar er mun fljótlegra að fá leyfi til raforkuvinnslu sem knúin er með olíu heldur en grænni orku. Þá kemur þetta niður á nýrri atvinnuuppbyggingu um allt land. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra landsmanna að hér á landi dafni áfram öflugar og fjölbreyttar útflutningsgreinar. Umræða og tal um að færa raforku frá einni atvinnugrein til annarrar í þágu loftslagsmarkmiða er þannig ábyrgðarlaust með öllu. Leiðin til að viðhalda öflugum lífskjörum á Íslandi til framtíðar, á sama tíma og vægi grænnar orku sem kemur í stað olíu, er aukið, er að framleiða meiri græna raforku og styrkja flutnings- og dreifikerfi raforkunnar. Þetta leiðir einnig til aukins orkusjálfstæðis og orkuöryggis hér á landi. Aðrir kostir í stöðunni þýða annaðhvort afturför í lífskjörum eða að olíuinnflutningur mun halda áfram að aukast á næstu árum og áratugum. Hvorugt er gæfulegt fyrir framtíðarhagsmuni Íslands. Höfundur er sviðsstjóri iðnaðar- og hugverkasviðs Samtaka iðnaðarins.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun