Gleymum ekki grundvallaratriðum Sigríður Mogensen skrifar 4. janúar 2024 10:00 Sterkur og fjölbreyttur útflutningur er undirstaða lífsgæða á Íslandi. Þetta virðist oft, og sífellt oftar, gleymast í samfélagsumræðunni. Í umræðu um orkumál er þetta sérstaklega áberandi. Þannig tala ýmis fyrir því að ekki þurfi að framleiða meiri raforku hér á landi því hægt sé að beina núverandi raforkuframleiðslu, sem drífur áfram stóran hluta útflutnings, í önnur verkefni. Það felur einfaldlega í sér afturför í lífskjörum landsmanna. Lífskjör á Íslandi eru framúrskarandi í öllum alþjóðlegum samanburði þó auðvitað sé alltaf hægt að gera betur á ýmsum sviðum samfélagsins. Þessi staða er ekki tilviljun heldur afrakstur áræðni og stórra ákvarðana sem hafa verið teknar hér á síðastliðnum áratugum. Vöxtur fjölbreyttra útflutningsgreina er forsenda áframhaldandi lífskjarasóknar og þess að hægt sé að reka öflug opinber kerfi, s.s. heilbrigðiskerfi, velferðarkerfi og fjárfesta í menntun þjóðarinnar, svo eitthvað sé nefnt. Útflutningur hefur orðið sífellt fjölbreyttari á síðustu árum og áratugum en gróflega má nú skipta útflutningstekjum Íslands í fjórar stoðir, sjávarútveg, ferðaþjónustu, orkusækinn iðnað og hugverkaiðnað. Innan raða Samtaka iðnaðarins eru tvær af þessum fjórum útflutningsstoðum, orkusækinn iðnaður, oft nefnt stóriðja, og hugverkaiðnaður. Saman skiluðu þessar tvær stoðir útflutnings 760 milljörðum í útflutningstekjur fyrir íslenskt þjóðarbú árið 2022. SI hafa talað ötult fyrir framförum og hvötum til nýsköpunar á Íslandi til þess að fjórða stoðin, hugverkaiðnaður, geti stækkað og dafnað til framtíðar, samfélaginu öllu til heilla. Það hefur gengið vel og eru vaxtarhorfur í hugverkaiðnaði góðar til næstu ára. Í umræðu um orkumál er það stundum nefnt að orkusækinn iðnaður taki til sín 80% raforkunnar sem framleidd er. Í þessu sambandi er rétt að minna á eftirfarandi. Uppbygging orkusækins iðnaðar á Íslandi hefur haft í för með sér innviðafjárfestingar sem samfélagið allt nýtur góðs af. Lágt og stöðugt raforkuverð til heimila á Íslandi á síðastliðnum áratugum er ekki síst þessari uppbyggingu að þakka þar sem stórar fjárfestingar hafa leitt til stærðarhagkvæmni við uppbyggingu í raforkukerfinu sem annars hefði ekki verið möguleg. Stærsti raforkuframleiðandi landsins, Landsvirkjun, hagnast nú um 20-25 milljarða á ári vegna langtímasamninga um sölu á raforku til stórnotenda og skilar sá arður sér beint og óbeint til almennings, m.a. í ríkissjóð, og þannig sameiginlega sjóði landsmanna. Arður raforkuframleiðslunnar rennur þannig til þjóðarinnar. Hagsmunir stóriðjunnar og heimila landsins, almennings, fara saman. Meira og minna öll atvinnustarfsemi byggir á orkunýtingu. Það er kannski helst í hugverkaiðnaði sem minni orku er þörf. Hinar þrjár undirstöður verðmætasköpunar á Íslandi byggja á orkunýtingu, stóriðja, sjávarútvegur og ferðaþjónusta. Orkuskipti snúast um að skipta út olíu fyrir græna orku. Langstærsti þáttur orkuskiptanna er á hafi og í lofti, þ.e.a.s. að knýja skip, stærri tæki og flugvélar með grænu eldsneyti í stað olíu. Það er því ekki hægt að tala þannig að aðeins ein atvinnugrein, stóriðja, sé orkufrek eða orkusækin. Um helmingur verðmætasköpunar á Íslandi byggir í dag á olíunotkun en Ísland flytur inn um milljón tonn af olíu á ári og fer sá innflutningur vaxandi, meðal annars vegna þeirrar staðreyndar að raforkuframleiðsla hefur ekki haldið í við þróun samfélagsins á síðastliðnum 10 til 15 árum. Þetta hefur leitt til skerðinga á raforku til fjölmargra fyrirtækja og að knýja þarf ýmsa atvinnustarfsemi með olíu í stað grænnar orku. Raunar er mun fljótlegra að fá leyfi til raforkuvinnslu sem knúin er með olíu heldur en grænni orku. Þá kemur þetta niður á nýrri atvinnuuppbyggingu um allt land. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra landsmanna að hér á landi dafni áfram öflugar og fjölbreyttar útflutningsgreinar. Umræða og tal um að færa raforku frá einni atvinnugrein til annarrar í þágu loftslagsmarkmiða er þannig ábyrgðarlaust með öllu. Leiðin til að viðhalda öflugum lífskjörum á Íslandi til framtíðar, á sama tíma og vægi grænnar orku sem kemur í stað olíu, er aukið, er að framleiða meiri græna raforku og styrkja flutnings- og dreifikerfi raforkunnar. Þetta leiðir einnig til aukins orkusjálfstæðis og orkuöryggis hér á landi. Aðrir kostir í stöðunni þýða annaðhvort afturför í lífskjörum eða að olíuinnflutningur mun halda áfram að aukast á næstu árum og áratugum. Hvorugt er gæfulegt fyrir framtíðarhagsmuni Íslands. Höfundur er sviðsstjóri iðnaðar- og hugverkasviðs Samtaka iðnaðarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Sigríður Mogensen Orkuskipti Mest lesið „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kærleikur í kaós Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins á meðal fólks Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Er sjávarútvegurinn bara aukaleikari? Kristófer Máni Sigursveinsson skrifar Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Kennarar – sanngjörn laun? Ólöf P. Úlfarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfsvígstíðni - Gerum betur Þórarinn Guðni Helgason skrifar Skoðun Kæru kennarar Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfbærni á dagskrá, takk! Hafdís Hanna Ægisdóttir,Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kynslóðasáttmálann má ekki rjúfa Finnbjörn A. Hermannsson,Eyjólfur Árni Rafnsson skrifar Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggjan tryggir lágt og stöðugt verð Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gerum betur – breytum þessu Arnar Páll Guðmundsson skrifar Skoðun Það eiga allir séns Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Andleg þrautseigja: Að vaxa í gegnum áskoranir Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Sköpun og paradísarmissir Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir skrifar Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Ákall um jákvæða hvata til grænna fjárfestinga Kristín Þöll Skagfjörð skrifar Skoðun Fatlað fólk á betra skilið Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Sjá meira
Sterkur og fjölbreyttur útflutningur er undirstaða lífsgæða á Íslandi. Þetta virðist oft, og sífellt oftar, gleymast í samfélagsumræðunni. Í umræðu um orkumál er þetta sérstaklega áberandi. Þannig tala ýmis fyrir því að ekki þurfi að framleiða meiri raforku hér á landi því hægt sé að beina núverandi raforkuframleiðslu, sem drífur áfram stóran hluta útflutnings, í önnur verkefni. Það felur einfaldlega í sér afturför í lífskjörum landsmanna. Lífskjör á Íslandi eru framúrskarandi í öllum alþjóðlegum samanburði þó auðvitað sé alltaf hægt að gera betur á ýmsum sviðum samfélagsins. Þessi staða er ekki tilviljun heldur afrakstur áræðni og stórra ákvarðana sem hafa verið teknar hér á síðastliðnum áratugum. Vöxtur fjölbreyttra útflutningsgreina er forsenda áframhaldandi lífskjarasóknar og þess að hægt sé að reka öflug opinber kerfi, s.s. heilbrigðiskerfi, velferðarkerfi og fjárfesta í menntun þjóðarinnar, svo eitthvað sé nefnt. Útflutningur hefur orðið sífellt fjölbreyttari á síðustu árum og áratugum en gróflega má nú skipta útflutningstekjum Íslands í fjórar stoðir, sjávarútveg, ferðaþjónustu, orkusækinn iðnað og hugverkaiðnað. Innan raða Samtaka iðnaðarins eru tvær af þessum fjórum útflutningsstoðum, orkusækinn iðnaður, oft nefnt stóriðja, og hugverkaiðnaður. Saman skiluðu þessar tvær stoðir útflutnings 760 milljörðum í útflutningstekjur fyrir íslenskt þjóðarbú árið 2022. SI hafa talað ötult fyrir framförum og hvötum til nýsköpunar á Íslandi til þess að fjórða stoðin, hugverkaiðnaður, geti stækkað og dafnað til framtíðar, samfélaginu öllu til heilla. Það hefur gengið vel og eru vaxtarhorfur í hugverkaiðnaði góðar til næstu ára. Í umræðu um orkumál er það stundum nefnt að orkusækinn iðnaður taki til sín 80% raforkunnar sem framleidd er. Í þessu sambandi er rétt að minna á eftirfarandi. Uppbygging orkusækins iðnaðar á Íslandi hefur haft í för með sér innviðafjárfestingar sem samfélagið allt nýtur góðs af. Lágt og stöðugt raforkuverð til heimila á Íslandi á síðastliðnum áratugum er ekki síst þessari uppbyggingu að þakka þar sem stórar fjárfestingar hafa leitt til stærðarhagkvæmni við uppbyggingu í raforkukerfinu sem annars hefði ekki verið möguleg. Stærsti raforkuframleiðandi landsins, Landsvirkjun, hagnast nú um 20-25 milljarða á ári vegna langtímasamninga um sölu á raforku til stórnotenda og skilar sá arður sér beint og óbeint til almennings, m.a. í ríkissjóð, og þannig sameiginlega sjóði landsmanna. Arður raforkuframleiðslunnar rennur þannig til þjóðarinnar. Hagsmunir stóriðjunnar og heimila landsins, almennings, fara saman. Meira og minna öll atvinnustarfsemi byggir á orkunýtingu. Það er kannski helst í hugverkaiðnaði sem minni orku er þörf. Hinar þrjár undirstöður verðmætasköpunar á Íslandi byggja á orkunýtingu, stóriðja, sjávarútvegur og ferðaþjónusta. Orkuskipti snúast um að skipta út olíu fyrir græna orku. Langstærsti þáttur orkuskiptanna er á hafi og í lofti, þ.e.a.s. að knýja skip, stærri tæki og flugvélar með grænu eldsneyti í stað olíu. Það er því ekki hægt að tala þannig að aðeins ein atvinnugrein, stóriðja, sé orkufrek eða orkusækin. Um helmingur verðmætasköpunar á Íslandi byggir í dag á olíunotkun en Ísland flytur inn um milljón tonn af olíu á ári og fer sá innflutningur vaxandi, meðal annars vegna þeirrar staðreyndar að raforkuframleiðsla hefur ekki haldið í við þróun samfélagsins á síðastliðnum 10 til 15 árum. Þetta hefur leitt til skerðinga á raforku til fjölmargra fyrirtækja og að knýja þarf ýmsa atvinnustarfsemi með olíu í stað grænnar orku. Raunar er mun fljótlegra að fá leyfi til raforkuvinnslu sem knúin er með olíu heldur en grænni orku. Þá kemur þetta niður á nýrri atvinnuuppbyggingu um allt land. Það eru sameiginlegir hagsmunir allra landsmanna að hér á landi dafni áfram öflugar og fjölbreyttar útflutningsgreinar. Umræða og tal um að færa raforku frá einni atvinnugrein til annarrar í þágu loftslagsmarkmiða er þannig ábyrgðarlaust með öllu. Leiðin til að viðhalda öflugum lífskjörum á Íslandi til framtíðar, á sama tíma og vægi grænnar orku sem kemur í stað olíu, er aukið, er að framleiða meiri græna raforku og styrkja flutnings- og dreifikerfi raforkunnar. Þetta leiðir einnig til aukins orkusjálfstæðis og orkuöryggis hér á landi. Aðrir kostir í stöðunni þýða annaðhvort afturför í lífskjörum eða að olíuinnflutningur mun halda áfram að aukast á næstu árum og áratugum. Hvorugt er gæfulegt fyrir framtíðarhagsmuni Íslands. Höfundur er sviðsstjóri iðnaðar- og hugverkasviðs Samtaka iðnaðarins.
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar
Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar
Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar
Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar
Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun