Skoðun

Bónus, við­bót eða um­fram­orka

Hörður Arnarson skrifar

Undanfarin misseri hefur verið rætt um skerðanlega orku og forgangsorku. Það er ákaflega flókið að reka lokað raforkukerfi 100% endurnýjanlegrar orku þar sem náttúruöflin ráða vinnslugetu hvers árs og ekki er hægt að bæta meiri orku inn á kerfið þegar eftirspurnin eykst. Við erum eina þjóðin í heimi sem rekur slíkt kerfi og ég er ítrekað spurður hvernig þetta sé eiginlega hægt.

Okkur hefur tekist vel upp á undanförnum áratugum. Orkuvinnslugetan er hins vegar mismikil á hverju ári. Við semjum um sölu á orku miðað við lökustu orkuvinnsluárin, því við getum ekki lofað fyrirfram að meiri orka verði til. Þessi orka er svokölluð forgangsorka, sú orka sem við getum alltaf staðið við að afhenda. Þetta hugtak, forgangsorka, er hvergi annars staðar til. Orkuvinnslufyrirtæki í öðrum löndum selja einfaldlega alla orku sem þau framleiða og ef skortur verður þá er gripið til varaafls, hvort sem það er gas- eða kolaorkuver, jafnvel kjarnorkuver.

Orkufyrirtæki þjóðarinnar leggur alla áherslu á ábyrgan rekstur og lofar ekki upp í ermina á sér. Um þetta snýst svonefnt orkuöryggi fyrst og fremst: að viðskiptavinir okkar, stórir og smáir, geti gengið að umsaminni forgangsorku vísri.

Oftast er afgangur

Flest ár getum við unnið meiri raforku en þarf til að standa undir skuldbindingum okkar um afhendingu öruggrar forgangsorku. Við viljum nýta þær auðlindir sem okkur er treyst fyrir sem allra best og þess vegna viljum við að sjálfsögðu koma allri raforku í verð. Við getum hins vegar ekki lofað að þessi umframorka verði alltaf tiltæk. Sum árin eru mjög góð vatnsár, önnur lakari. Við höfum alltaf staðið við afhendingu forgangsorkunnar og kappkostum að gera það áfram en þessi sveiflukennda aukaorka er líka verðmæti. Verðmæti sem við viljum ekki að renni einfaldlega framhjá raforkukerfinu okkar og þess vegna seljum við hana líka ef við getum, en ódýrari en forgangsorkuna.

Viðskiptavinir sem kaupa þessa orku vita að hverju þeir ganga, enda er þessi orka beinlínis kölluð „skerðanleg“ og samningar kveða skýrt á um að ef harðnar á dalnum þá munum við neyðast til að hætta afhendingu á þessari ódýru og óöruggu orku.

Stærstu viðskiptavinir okkar þurfa líka stundum að sæta skerðingu á raforku af því að í samningum þeirra er kveðið á um að t.d. 10-15% orkunnar séu skerðanleg í lélegum vatnsárum. Í vetur höfum við þurft að grípa til þess ráðs að skerða stóriðjusamninga á þennan hátt.

Sumir viðskiptavinir okkar reiða sig nær eingöngu á skerðanlegu raforkuna, t.d. fyrir fjarvarmaveitur á köldum svæðum. Þegar náttúruöflin leyfa þá fá þessir viðskiptavinir ódýrustu orkuna sem völ er á hverju sinni. Þegar lítið rennur í lónin er þessi orka hins vegar ekki í boði, eins og ávallt er skýrt í öllum samningum. Orkan er ódýr af því að hún er ekki örugg og þegar náttúran hagar málum svo að hún er ekki í boði þá getum við ekki afhent hana.

Styður við orkuskipti

Fiskimjölsverksmiðjur hafa staðið í mjög árangursríkum orkuskiptum, frá olíu til rafmagns. Þær hafa keypt ódýrustu orkuna, skerðanlegu raforkuna, til að hjálpa til við þessi dýru umskipti og tekist að gera það án aðkomu stjórnvalda. Þessar verksmiðjur eru í raun eins og tvinnbíll sem ekur um 90% tímans á raforku.

Skerðing á þessari skerðanlegu orku er ekki spurning um orkuöryggi, heldur algjörlega eðlileg aðgerð í lokuðu raforkukerfi. Orkuöryggi er eftir sem áður tryggt, þótt þeir aðilar sem kjósa að kaupa skerðanlega orku sæti því að afhending orku sé skert. Það er hins vegar mikilvægt að þeir sem kaupa skerðanlega orku geti og sætti sig við að taka á sig skerðingar þegar til þess kemur.

Því miður er oft látið eins og skerðanleg orka sé neikvæð á einhvern hátt. Kannski vekur nafnið þau hughrif. Réttara væri að kalla þetta bónusorku, viðbótarorku eða umframorku. Það er ekkert nema jákvætt um það að segja að hægt sé að selja þessa umframorku og margir sem hafa notið góðs af því að fá ódýrustu orkuna sem í boði er – þegar hún er í boði.

Þeir notendur sem þurfa að ganga að raforkunni sinni vísri allan ársins hring eiga ekki að kaupa skerðanlega orku. Ef þeim er um megn að kaupa örugga forgangsorku verða stjórnvöld að grípa inn í með einhverjum hætti því þótt Landsvirkjun sé í eigu þjóðarinnar lýtur fyrirtækið samkeppnislögum og má því ekki niðurgreiða orku til einstakra viðskiptavina.

Skerðingar ótengdar orkuskorti

Skerðingar eru ekki merki um orkuskort. Þær þýða bara að það varð ekki til mikil umframorka þetta árið. Það er alltaf staðið við gerða samninga um forgangsorku og svo reynt að selja það sem verður til umfram samningsgetu.

Það er hins vegar orkuskortur ef við lendum í þeirri stöðu að ekki sé hægt að afhenda umsamda forgangsorku eða ef ekki er hægt að verða við óskum um slíka samninga á smásölumarkaði. Þess vegna er mikilvægt að heimilin þurfi ekki að keppa um orkuna við stóriðjuna, heldur séu þessir tveir markaðir aðskildir eins og hefur verið frá stofnun Landsvirkjunar.

Betri vatnsár munu ekki bæta úr orkuskorti, því það er ekki hægt að semja um langtímasölu á þeirri umframorku sem þá verður til. Það er gott að geta gert verðmæti úr henni þegar þannig árar og nýta þannig auðlindina og fjárfestingarnar sem best - en hún verður aldrei undirstaða orkuöryggis.

Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar.




Skoðun

Skoðun

BRCA

Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar

Sjá meira


×