Hæstiréttur bannar síþrotamanni að stunda rekstur Árni Sæberg skrifar 27. mars 2024 13:58 Hæstiréttur féllst ekki á að óheimilt hafi verið að beita lögum sem sett voru eftir að atvik málsins áttu sér stað. Vísir/Vilhelm Hæstiréttur hefur staðfest þriggja ára atvinnurekstrarbann manns sem hefur verið í forsvari fyrir níu félög sem enduðu í gjaldþroti. Þrotabú einkahlutafélags sem maðurinn átti einn fór fram á bannið en lýstar kröfur í búið nema ríflega 300 milljónum króna. Maðurinn var úrskurðaður í þriggja ára atvinnurekstrarbann í héraði og fyrir Landsrétti. Bannið byggir á nýlegu ákvæði laga um gjaldþrotaskipti og fleira og því féllst Hæstiréttur á að taka mál mannsins fyrir. Í ákvörðun Hæstaréttar sagði að maðurinn hafi byggt á því í málskotsbeiðni sinni að málið varði mikilvæga háttsemi og hafi ríkt fordæmisgildi þar sem kæruefnið varði nýja löggjöf um atvinnurekstrarbann. Hann hafi vísað til þess annars vegar að mikilvægt væri að Hæstiréttur leysti úr því hvort hin nýju réttarúrræði teljist til refsikenndra viðurlaga og hins vegar að áríðandi væri að Hæstiréttur kvæði upp úr hvort og með hvaða hætti lög um breytingu á lögum um gjaldþrotaskipti og fleira, sem kennd eru við kennitöluflakk, gildi með afturvirkum hætti. Hvorki refsing né refsikennd viðurlög Í niðurstöðukafla Hæstaréttar segir að samkvæmt ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti og fleira sé atvinnubanni einvörðungu ætlað að vera tímabundið og vara mest í þrjú ár. Því sé ætlað með skjótvirkum hætti að vernda kröfuhafa og samfélagið í heild fyrir hættu á tapi sem getur hlotist vegna reksturs félags með takmarkaðri ábyrgð. Þá sé þeim einstaklingum sem sæta atvinnurekstrarbanni ekki óheimilt að stofna eða eiga hlut í slíku félagi meðan á banninu stendur, svo fremi þeir komi ekki að stjórnun þess. Jafnframt geti einstaklingur sem sætir banni eftir sem áður rekið félag með persónulegri og ótakmarkaðri ábyrgð. Með hliðsjón af svokölluðum Engel-viðmiðum um það hvenær maður er talinn borinn sökum um refsiverða háttsemi, sem Mannréttindadómstóll Evrópu hefur lagt til grundvallar í slíkum málum, og heildarmati á þeim í ljósi atvika málsins, feli atvinnurekstrarbann það sem manninum var gert að sæta með hinum kærða úrskurði hvorki í sér refsingu né refsikennd viðurlög. Af því leiði að ekki þurfi að leysa úr þeirri málsástæðu mannsins að um afturvirka refsingu hafi verið að ræða. Má beita úrræði sem varð til eftir gjaldþrot Í niðurstöðu Hæstaréttar segir að úr því leystu þurfi næst að taka til skoðunar þá málsástæðu mannsins að óheimilt sé að byggja ákvörðun um atvinnurekstrarbann samkvæmt ákvæðum breytingarlaganna á háttsemi sem átti sér stað fyrir gildistöku laganna. Bú félagsins sem um ræðir hafi verið tekið til gjaldþrotaskipta í nóvember árið 2022. Lög um breytingu á lögum um gjaldþrotaskipti og fleira, þar sem ákvæði um atvinnurekstrarbann var kynnt til sögunnar, hafi tekið gildi í byrjun janúar árið 2023. Sú meginregla gildi að almennt skuli lög ekki vera afturvirk. Sú regla sé þó ekki fortakslaus. Í þeim tilvikum þegar lög geyma nýmæli og reglur, þar sem engra slíkra naut við samkvæmt eldri löggjöf, skuli hinum nýju lögum beitt um öll lögskipti og réttindi manna sem undir hin nýju ákvæði falla þótt upphaf þeirra megi rekja til gildistíma eldri laga. Þessi regla eigi sér stoð í því að löggjafinn hafi svigrúm til þess að skipa málum og koma á umbótum sem æskilegar eru taldar. Ekki megi reisa löggjafanum of þröngar skorður við því að breyta lögum eftir þörfum hverju sinni þótt það kunni að valda óvissu um stöðu þeirra sem gert hafa áætlanir og ráðstafanir á grundvelli eldri laga. Ekki svo íþyngjandi Í dóminum segir að eins og fram komi í lögskýringargögnum með breytingarlögunum felist í atvinnurekstrarbanni ákveðnar skorður við atvinnufrelsi manna sem verndar njóti samkvæmt ákvæði stjórnarskrárinnar. Svo sem fram kemur í ákvæðinu geti almannahagsmunir krafist þess að slíkar skorður séu settar með lögum og löggjafinn hafi svigrúm til að skipa atvinnumálum eftir því hvernig aðstæður og þjóðfélagshættir eru á hverjum tíma. Þannig séu margvíslegar skorður settar möguleikum manna á að velja sér tiltekna atvinnu eða atvinnugrein og skilyrði sé að finna í lögum um hæfi manna til að stunda atvinnu eða fá opinbera skráningu á tiltekinni starfsemi. Við mat á því hvort unnt sé að beita hinni nýju löggjöf um háttsemi sem átti sér stað fyrir gildistöku laganna beri auk þess að líta til þess að ákvæði um atvinnubann séu ekki verulega íþyngjandi. Áhrif þeirra felist í því að missa í skamman tíma hæfi til að koma að stjórnun félags með takmarkaðri ábyrgð. Löggjafinn hafi talið að almannahagsmunir krefjist þess að fyrir það verði girt að þeir sem hafi valdið kröfuhöfum og samfélaginu öllu tjóni með skaðlegum og óverjandi viðskiptaháttum haldi áfram þeirri háttsemi. Við setningu laganna hafi samkvæmt þessu verið gætt að meðalhófi en jafnframt horft til þess að knýjandi nauðsyn beri til að sett sé löggjöf á þessu sviði sem á skjótvirkan hátt geti komið í veg fyrir tjón vegna skaðlegra viðskiptahátta. Ríkir þjóðfélagslegir hagsmunir búi að baki löggjöfinni og vernd þeirra hagsmuna verði ekki ljáð fullt inntak nema með löggjöf á þessu sviði sem einnig nær til háttsemi sem átti sér stað áður en lögin tóku gildi. Með vísan til yrði ekki fallist á að óheimilt hafi verið að líta til háttsemi mannsins fyrir gildistöku laganna við ákvörðun um að leggja á hann atvinnurekstrarbann í þrjú ár. Því var niðurstaða Landsréttar staðfest. Dóm Hæstaréttar má lesa í heild sinni hér. Dómsmál Gjaldþrot Mest lesið Fjórir látnir eftir skotárás á Manhattan Erlent Maxwell biðlar til Hæstaréttar Erlent Langtímarannsóknir skorti á áhrifum kreatíns Innlent Meintur þjófur leitaði til lögreglu vegna framkvæmdastjórans Innlent „Þetta er auðvitað stórhættulegt“ Innlent Fundaði með Guterres: Tveggja ríkja lausnin sé eina lausnin Innlent Íhuga að greiða sextíu milljarða til að friðþægja Trump Erlent Ungir menn staðnir að því að skjóta gelkúlum á vegfarendur Innlent Á annan tug í valnum eftir að Rússar sprengdu fangelsi í loft upp Erlent Mögulegur fyrirboði um goslok Innlent Fleiri fréttir Neyðarástand á Gasa og ágengir túristar angra kirkjugesti Dóttirin í Súlunesi ákærð Vonast til að spáin rætist ekki: Rigning og 22 metrar á sekúndu Rannsaka áhrif samfélagsmiðla á heilastarfsemi barna Meintur þjófur leitaði til lögreglu vegna framkvæmdastjórans Gat ekki sannað að verkstæðið tjónaði vélina Mögulegur fyrirboði um goslok Fundaði með Guterres: Tveggja ríkja lausnin sé eina lausnin Ungir menn staðnir að því að skjóta gelkúlum á vegfarendur Enn gýs úr einum megingíg og virknin nokkuð stöðug Langtímarannsóknir skorti á áhrifum kreatíns „Þetta er auðvitað stórhættulegt“ Styttist í háþróuð gervigreindarsvindl á íslensku Setja þurfi meiri þunga í hagsmunagæslu gagnvart ESB Neyðast til að endurbyggja grunnskólann vegna myglu Bílar fullir af bensínbrúsum séu úti um alla borg Áhyggjur af tollum ESB, olíuþjófur gómaður og fífldjarfir ferðamenn „Í minningu sonar - og allra þeirra sem aldrei komu heim“ MBA-nemi kvartaði og kveinaði en beið lægri hlut Hjólreiðamaður slasaður við Kerlingarfjöll Árekstur í Öxnadal Ung stúlka varð fyrir húsbíl og hljóp af vettvangi Vilja að ríkisstjórnin leggi allt kapp í að afstýra tollunum Sagði sig úr þingmannahóp: „Ég læt ekki nota mig í slíkum tilgangi“ Ekkert hægt að gera nema húseigendur kæri Segir afkomu hundraða ógnað með beinum hætti Mikil umferð á gosstöðvunum og óvissa á Grundartanga Gripinn glóðvolgur í skjóli nætur við að tappa af bílnum Sóttu veikan ferðamann í Loðmundarfjörð Óteljandi skiptin sem lögregla hefur þurft að vísa sömu mönnum út Sjá meira
Maðurinn var úrskurðaður í þriggja ára atvinnurekstrarbann í héraði og fyrir Landsrétti. Bannið byggir á nýlegu ákvæði laga um gjaldþrotaskipti og fleira og því féllst Hæstiréttur á að taka mál mannsins fyrir. Í ákvörðun Hæstaréttar sagði að maðurinn hafi byggt á því í málskotsbeiðni sinni að málið varði mikilvæga háttsemi og hafi ríkt fordæmisgildi þar sem kæruefnið varði nýja löggjöf um atvinnurekstrarbann. Hann hafi vísað til þess annars vegar að mikilvægt væri að Hæstiréttur leysti úr því hvort hin nýju réttarúrræði teljist til refsikenndra viðurlaga og hins vegar að áríðandi væri að Hæstiréttur kvæði upp úr hvort og með hvaða hætti lög um breytingu á lögum um gjaldþrotaskipti og fleira, sem kennd eru við kennitöluflakk, gildi með afturvirkum hætti. Hvorki refsing né refsikennd viðurlög Í niðurstöðukafla Hæstaréttar segir að samkvæmt ákvæðum laga um gjaldþrotaskipti og fleira sé atvinnubanni einvörðungu ætlað að vera tímabundið og vara mest í þrjú ár. Því sé ætlað með skjótvirkum hætti að vernda kröfuhafa og samfélagið í heild fyrir hættu á tapi sem getur hlotist vegna reksturs félags með takmarkaðri ábyrgð. Þá sé þeim einstaklingum sem sæta atvinnurekstrarbanni ekki óheimilt að stofna eða eiga hlut í slíku félagi meðan á banninu stendur, svo fremi þeir komi ekki að stjórnun þess. Jafnframt geti einstaklingur sem sætir banni eftir sem áður rekið félag með persónulegri og ótakmarkaðri ábyrgð. Með hliðsjón af svokölluðum Engel-viðmiðum um það hvenær maður er talinn borinn sökum um refsiverða háttsemi, sem Mannréttindadómstóll Evrópu hefur lagt til grundvallar í slíkum málum, og heildarmati á þeim í ljósi atvika málsins, feli atvinnurekstrarbann það sem manninum var gert að sæta með hinum kærða úrskurði hvorki í sér refsingu né refsikennd viðurlög. Af því leiði að ekki þurfi að leysa úr þeirri málsástæðu mannsins að um afturvirka refsingu hafi verið að ræða. Má beita úrræði sem varð til eftir gjaldþrot Í niðurstöðu Hæstaréttar segir að úr því leystu þurfi næst að taka til skoðunar þá málsástæðu mannsins að óheimilt sé að byggja ákvörðun um atvinnurekstrarbann samkvæmt ákvæðum breytingarlaganna á háttsemi sem átti sér stað fyrir gildistöku laganna. Bú félagsins sem um ræðir hafi verið tekið til gjaldþrotaskipta í nóvember árið 2022. Lög um breytingu á lögum um gjaldþrotaskipti og fleira, þar sem ákvæði um atvinnurekstrarbann var kynnt til sögunnar, hafi tekið gildi í byrjun janúar árið 2023. Sú meginregla gildi að almennt skuli lög ekki vera afturvirk. Sú regla sé þó ekki fortakslaus. Í þeim tilvikum þegar lög geyma nýmæli og reglur, þar sem engra slíkra naut við samkvæmt eldri löggjöf, skuli hinum nýju lögum beitt um öll lögskipti og réttindi manna sem undir hin nýju ákvæði falla þótt upphaf þeirra megi rekja til gildistíma eldri laga. Þessi regla eigi sér stoð í því að löggjafinn hafi svigrúm til þess að skipa málum og koma á umbótum sem æskilegar eru taldar. Ekki megi reisa löggjafanum of þröngar skorður við því að breyta lögum eftir þörfum hverju sinni þótt það kunni að valda óvissu um stöðu þeirra sem gert hafa áætlanir og ráðstafanir á grundvelli eldri laga. Ekki svo íþyngjandi Í dóminum segir að eins og fram komi í lögskýringargögnum með breytingarlögunum felist í atvinnurekstrarbanni ákveðnar skorður við atvinnufrelsi manna sem verndar njóti samkvæmt ákvæði stjórnarskrárinnar. Svo sem fram kemur í ákvæðinu geti almannahagsmunir krafist þess að slíkar skorður séu settar með lögum og löggjafinn hafi svigrúm til að skipa atvinnumálum eftir því hvernig aðstæður og þjóðfélagshættir eru á hverjum tíma. Þannig séu margvíslegar skorður settar möguleikum manna á að velja sér tiltekna atvinnu eða atvinnugrein og skilyrði sé að finna í lögum um hæfi manna til að stunda atvinnu eða fá opinbera skráningu á tiltekinni starfsemi. Við mat á því hvort unnt sé að beita hinni nýju löggjöf um háttsemi sem átti sér stað fyrir gildistöku laganna beri auk þess að líta til þess að ákvæði um atvinnubann séu ekki verulega íþyngjandi. Áhrif þeirra felist í því að missa í skamman tíma hæfi til að koma að stjórnun félags með takmarkaðri ábyrgð. Löggjafinn hafi talið að almannahagsmunir krefjist þess að fyrir það verði girt að þeir sem hafi valdið kröfuhöfum og samfélaginu öllu tjóni með skaðlegum og óverjandi viðskiptaháttum haldi áfram þeirri háttsemi. Við setningu laganna hafi samkvæmt þessu verið gætt að meðalhófi en jafnframt horft til þess að knýjandi nauðsyn beri til að sett sé löggjöf á þessu sviði sem á skjótvirkan hátt geti komið í veg fyrir tjón vegna skaðlegra viðskiptahátta. Ríkir þjóðfélagslegir hagsmunir búi að baki löggjöfinni og vernd þeirra hagsmuna verði ekki ljáð fullt inntak nema með löggjöf á þessu sviði sem einnig nær til háttsemi sem átti sér stað áður en lögin tóku gildi. Með vísan til yrði ekki fallist á að óheimilt hafi verið að líta til háttsemi mannsins fyrir gildistöku laganna við ákvörðun um að leggja á hann atvinnurekstrarbann í þrjú ár. Því var niðurstaða Landsréttar staðfest. Dóm Hæstaréttar má lesa í heild sinni hér.
Dómsmál Gjaldþrot Mest lesið Fjórir látnir eftir skotárás á Manhattan Erlent Maxwell biðlar til Hæstaréttar Erlent Langtímarannsóknir skorti á áhrifum kreatíns Innlent Meintur þjófur leitaði til lögreglu vegna framkvæmdastjórans Innlent „Þetta er auðvitað stórhættulegt“ Innlent Fundaði með Guterres: Tveggja ríkja lausnin sé eina lausnin Innlent Íhuga að greiða sextíu milljarða til að friðþægja Trump Erlent Ungir menn staðnir að því að skjóta gelkúlum á vegfarendur Innlent Á annan tug í valnum eftir að Rússar sprengdu fangelsi í loft upp Erlent Mögulegur fyrirboði um goslok Innlent Fleiri fréttir Neyðarástand á Gasa og ágengir túristar angra kirkjugesti Dóttirin í Súlunesi ákærð Vonast til að spáin rætist ekki: Rigning og 22 metrar á sekúndu Rannsaka áhrif samfélagsmiðla á heilastarfsemi barna Meintur þjófur leitaði til lögreglu vegna framkvæmdastjórans Gat ekki sannað að verkstæðið tjónaði vélina Mögulegur fyrirboði um goslok Fundaði með Guterres: Tveggja ríkja lausnin sé eina lausnin Ungir menn staðnir að því að skjóta gelkúlum á vegfarendur Enn gýs úr einum megingíg og virknin nokkuð stöðug Langtímarannsóknir skorti á áhrifum kreatíns „Þetta er auðvitað stórhættulegt“ Styttist í háþróuð gervigreindarsvindl á íslensku Setja þurfi meiri þunga í hagsmunagæslu gagnvart ESB Neyðast til að endurbyggja grunnskólann vegna myglu Bílar fullir af bensínbrúsum séu úti um alla borg Áhyggjur af tollum ESB, olíuþjófur gómaður og fífldjarfir ferðamenn „Í minningu sonar - og allra þeirra sem aldrei komu heim“ MBA-nemi kvartaði og kveinaði en beið lægri hlut Hjólreiðamaður slasaður við Kerlingarfjöll Árekstur í Öxnadal Ung stúlka varð fyrir húsbíl og hljóp af vettvangi Vilja að ríkisstjórnin leggi allt kapp í að afstýra tollunum Sagði sig úr þingmannahóp: „Ég læt ekki nota mig í slíkum tilgangi“ Ekkert hægt að gera nema húseigendur kæri Segir afkomu hundraða ógnað með beinum hætti Mikil umferð á gosstöðvunum og óvissa á Grundartanga Gripinn glóðvolgur í skjóli nætur við að tappa af bílnum Sóttu veikan ferðamann í Loðmundarfjörð Óteljandi skiptin sem lögregla hefur þurft að vísa sömu mönnum út Sjá meira