Opinber umræða í þágu hugsunar Gunnar Snorri Árnason skrifar 27. maí 2024 15:16 Fyrir rúmum mánuði birtist pistill á Vísi að nafni „Opinber umræða fyrir hvern?“ eftir Þorbjörgu Þorvaldsdóttur, sem svar við öðrum pistli eftir Helga Áss borgarfulltrúa. Þar fjallar hún um hvernig umræða um hormónameðferðir barna með kynama ætti að eiga sér stað innan fagteyma, svo sem trans teyma spítalans en ekki á opinberum vettvangi. Hún segir þessa afstöðu skynsamlega vegna þess að málaflokkurinn krefjist þekkingar sem til að mynda sérfræðingar í þessum meðferðum búa yfir. Ég tel að það sé ákveðið sannleikskorn í pistli hennar. Á sama tíma sé ég þetta í ólíku ljósi og langar mig að fjalla stuttlega um það hér. Fram kemur í pistlinum hve ötullega sérfræðingar sinna störfum innan trans teyma spítalans og að þar væri vandlega íhugað hvaða farvegi meðferðin ætti að fylgja. Sérfræðingar bæði þar og annars staðar hafa sannarlega lagt mikið að veði til að öðlast sína þekkingu. Framlag sérfræðinga, sama hvað um ræðir, er augljóslega mikilvægt. Á hinn bóginn vaknar sú spurning hversu vel sérþekkingin fangar allar hliðar málsins. Einnig vaknar sú spurning að hversu miklu leyti viðfangsefnið krefst sérþekkingar til að réttmæta skoðun megi hafa á málinu. Ég myndi til dæmis halda að spurningar um eðli kyns varði allan almenning enda snúa þær að grundvallareinkennum manneskjunnar. Ég myndi ætla að ef ungmenni eru fyrst og fremst börn foreldra sinna en ekki bara viðföng sérfræðinga (með fullri virðingu fyrir þeim) að þá væri opinská umræða um meðferð þeirra heilbrigðismerki í frjálsu samfélagi. Ég myndi einnig telja að siðferðislegar spurningar um læknisfræðileg inngrip (svo sem hormónabælandi meðferðir) varði allan almenning, en þó sérfræðilæknar hafi sértæka þekkingu á starfsemi líkamans þá eru þeir ekki betur til þess fallnir að ákvarða hvernig okkur ber að lifa. Að standa, sem dæmi, frammi fyrir því að upplifa sig djúplega á skjön við líkama sinn og dæmigerð hlutverk kyns síns eru tilvistarlegar áskoranir sem ég efast um að sérhæfð teymi, sama hversu fagmannleg og metnaðarfull þau eru hafi öll svörin við. Það er líka eðlilegt og þarf ekki að vera slæmt. Sérhæfingu fylgir ákveðinn fórnarkostnaður og forgangsröðun. Sérfræðingurinn sér eitthvað mjög vel sem aðrir eru ekki eins glöggir á - en það kannski á kostnað einhvers annars. Sérfræðingurinn kann líka að starfa út frá ákveðnum grunnforsendum sem aðrir deila ekki og kemst því að ólíkri niðurstöðu en sá sem gefur sér ólíkar forsendur. Sá sem leggur mikið vægi í hugmyndir og eðlisávísanir barna er líklegur til að hátta meðferð með öðrum hætti en sá sem telur að börn skorti mikilvæga visku og þurfi leiðsögn. Sá sem trúir að kyn sé vídd eða að því sé úthlutað við fæðingu er líklegur til að komast að ólíkum niðurstöðum um hvað teljist til æskilegrar meðferðar en sá sem trúir að kynin séu tvö og að kyn barns sé leitt í ljós við fæðingu. Þegar ákveðið er fyrir fram hverjir ættu og ættu ekki að tjá sig kveður það niður málefnalega umræðu og gjöful tækifæri til að hugsa. Við erum fáfróðar félagsverur og við öðlumst skilning meðal annars gegnum skoðanaskipti og endurgjöf. Ef við gerumst of upptekin af því hver mælir hverju sinni hættir okkur einnig til að leiðast inn á svið rökvillna á borð við persónu- og kennivaldsrök. Það er, við afskrifum málflutning einhvers á grundvelli þess hver viðkomandi er eða tökum málflutningi einhvers sem gildum vegna þess hver viðkomandi er án viðleitni til innihaldsins. Ég geri mér grein fyrir viðkvæmni málsins og viljanum að hlífa ungmennum á erfiðum stað og foreldrum þeirra fyrir hugsanlega misvísandi upplýsingum eða persónuníði. Ég tel aftur á móti ekki síður mikilvægt fyrir þá sem málið varðar mest að umræðan sé frjáls. Ég tel það líka merki um virðingu gagnvart þeim og öllum almenningi að fólki sé treyst fyrir getunni til að tjá sig af góðum vilja - ásamt því að vega og meta bæði upplýsingar og sjónarmið sem eru á öndverðum meiði við sannfæringu þess. Höfundur er sálfræðingur en fyrst og fremst almennur borgari Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Málefni trans fólks Börn og uppeldi Mest lesið Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson Skoðun Okkar lágkúrulega illska Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Sjá meira
Fyrir rúmum mánuði birtist pistill á Vísi að nafni „Opinber umræða fyrir hvern?“ eftir Þorbjörgu Þorvaldsdóttur, sem svar við öðrum pistli eftir Helga Áss borgarfulltrúa. Þar fjallar hún um hvernig umræða um hormónameðferðir barna með kynama ætti að eiga sér stað innan fagteyma, svo sem trans teyma spítalans en ekki á opinberum vettvangi. Hún segir þessa afstöðu skynsamlega vegna þess að málaflokkurinn krefjist þekkingar sem til að mynda sérfræðingar í þessum meðferðum búa yfir. Ég tel að það sé ákveðið sannleikskorn í pistli hennar. Á sama tíma sé ég þetta í ólíku ljósi og langar mig að fjalla stuttlega um það hér. Fram kemur í pistlinum hve ötullega sérfræðingar sinna störfum innan trans teyma spítalans og að þar væri vandlega íhugað hvaða farvegi meðferðin ætti að fylgja. Sérfræðingar bæði þar og annars staðar hafa sannarlega lagt mikið að veði til að öðlast sína þekkingu. Framlag sérfræðinga, sama hvað um ræðir, er augljóslega mikilvægt. Á hinn bóginn vaknar sú spurning hversu vel sérþekkingin fangar allar hliðar málsins. Einnig vaknar sú spurning að hversu miklu leyti viðfangsefnið krefst sérþekkingar til að réttmæta skoðun megi hafa á málinu. Ég myndi til dæmis halda að spurningar um eðli kyns varði allan almenning enda snúa þær að grundvallareinkennum manneskjunnar. Ég myndi ætla að ef ungmenni eru fyrst og fremst börn foreldra sinna en ekki bara viðföng sérfræðinga (með fullri virðingu fyrir þeim) að þá væri opinská umræða um meðferð þeirra heilbrigðismerki í frjálsu samfélagi. Ég myndi einnig telja að siðferðislegar spurningar um læknisfræðileg inngrip (svo sem hormónabælandi meðferðir) varði allan almenning, en þó sérfræðilæknar hafi sértæka þekkingu á starfsemi líkamans þá eru þeir ekki betur til þess fallnir að ákvarða hvernig okkur ber að lifa. Að standa, sem dæmi, frammi fyrir því að upplifa sig djúplega á skjön við líkama sinn og dæmigerð hlutverk kyns síns eru tilvistarlegar áskoranir sem ég efast um að sérhæfð teymi, sama hversu fagmannleg og metnaðarfull þau eru hafi öll svörin við. Það er líka eðlilegt og þarf ekki að vera slæmt. Sérhæfingu fylgir ákveðinn fórnarkostnaður og forgangsröðun. Sérfræðingurinn sér eitthvað mjög vel sem aðrir eru ekki eins glöggir á - en það kannski á kostnað einhvers annars. Sérfræðingurinn kann líka að starfa út frá ákveðnum grunnforsendum sem aðrir deila ekki og kemst því að ólíkri niðurstöðu en sá sem gefur sér ólíkar forsendur. Sá sem leggur mikið vægi í hugmyndir og eðlisávísanir barna er líklegur til að hátta meðferð með öðrum hætti en sá sem telur að börn skorti mikilvæga visku og þurfi leiðsögn. Sá sem trúir að kyn sé vídd eða að því sé úthlutað við fæðingu er líklegur til að komast að ólíkum niðurstöðum um hvað teljist til æskilegrar meðferðar en sá sem trúir að kynin séu tvö og að kyn barns sé leitt í ljós við fæðingu. Þegar ákveðið er fyrir fram hverjir ættu og ættu ekki að tjá sig kveður það niður málefnalega umræðu og gjöful tækifæri til að hugsa. Við erum fáfróðar félagsverur og við öðlumst skilning meðal annars gegnum skoðanaskipti og endurgjöf. Ef við gerumst of upptekin af því hver mælir hverju sinni hættir okkur einnig til að leiðast inn á svið rökvillna á borð við persónu- og kennivaldsrök. Það er, við afskrifum málflutning einhvers á grundvelli þess hver viðkomandi er eða tökum málflutningi einhvers sem gildum vegna þess hver viðkomandi er án viðleitni til innihaldsins. Ég geri mér grein fyrir viðkvæmni málsins og viljanum að hlífa ungmennum á erfiðum stað og foreldrum þeirra fyrir hugsanlega misvísandi upplýsingum eða persónuníði. Ég tel aftur á móti ekki síður mikilvægt fyrir þá sem málið varðar mest að umræðan sé frjáls. Ég tel það líka merki um virðingu gagnvart þeim og öllum almenningi að fólki sé treyst fyrir getunni til að tjá sig af góðum vilja - ásamt því að vega og meta bæði upplýsingar og sjónarmið sem eru á öndverðum meiði við sannfæringu þess. Höfundur er sálfræðingur en fyrst og fremst almennur borgari
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar