Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 2. júlí 2024 07:00 Forsenda þess að sigur vannst í landhelgisdeilunum á síðustu öld var sú að valdið til töku ákvarðana í þeim efnum var í okkar höndum. Fyrir vikið gátu íslenzk stjórnvöld ekki einungis talað máli þjóðarinnar á alþjóðavettvangi heldur einnig gripið til nauðsynlegra aðgerða þegar erlend ríki eins og Bretland og Vestur-Þýzkaland voru ekki reiðubúin vegna eigin hagsmuna að taka tillit til vel rökstudds málflutnings okkar. Ég hef í ræðu og riti meðal annars tekið landhelgisdeilurnar, eða þorskastríðin eins og þær hafa gjarnan verið kallaðar, sem gott dæmi um mikilvægi þess að halda valdinu yfir okkar eigin málum innanlands og framselja það ekki í hendur annarra ríkja sem munu seint taka okkar hagsmuni fram yfir sína eigin. Ég vil því þakka Ingólfi Sverrissyni fyrir að hafa gert þær að umtalsefni í grein á Vísir.is um síðustu helgi. Við hefðum ekki fært efnahagslögsögu landsins ítrekað út þar til hún náði 200 mílum ef valdið til þess hefði ekki verið innanlands. Við hefðum að sama skapi ekki haft sigur í Icesave-deilunni við brezk og hollenzk stjórnvöld auk Evrópusambandsins og hið sama á við um makríldeiluna við sambandið. Innan þess hefðum við ekki veitt svo mikið sem einn sporð af makríl enda ekki haft rétt til þess samkvæmt löggjöf þess. Valdið yfir sjávarútvegsmálum til ESB Með inngöngu í Evrópusambandið framselja ríki meðal annars völdin yfir sjávarútvegsmálum sínum til stofnana þess. Tekið er skýrt fram í Lissabon-sáttmála Evrópusambandsins, grundvallarlöggjöf þess, að sjávarútvegsmál séu alfarið á forræði sambandsins. Nánar til tekið í d-lið, 3. greinar sáttmálans (TFEU), d-lið 4. greinar og 2. tölulið 2. greinar. Efnahagslögsögur þeirra verða hluti sameiginlegrar lögsögu þess. Hefði Ísland verið innan Evrópusambandsins í Icesave-deilunni er ljóst að okkur hefði verið gert að ábyrgjast innistæðuskuldir Landsbanka Íslands líkt og Írum og Grikkjum var gert að axla ábyrgð á slíkum skuldbindingum þarlendra lánastofnana, einkum vegna hagsmuna franskra og þýzkra banka. Þá má rifja upp að Icesave-málið varð til á grundvelli löggjafar frá Evrópusambandinu um útibú lánastofnana. Forystumenn Evrópusambandsins voru harðir á því að við Íslendingar ættum engan rétt til makrílkvóta þar sem við hefðum enga veiðireynslu í honum. Jafnvel þó um væri að ræða makríl í okkar eigin efnahagslögsögu. Hefðu þeir ráðið ferðinni er þannig ljóst að sú hefði orðið raunin hefðum við verið innan sambandsins. Þar sem því var hins vegar ekki að heilsa gátum við tekið okkar eigin ákvarðanir í þeim efnum. Vægi ríkja fer eftir íbúafjölda þeirra Fyrirkomulagið innan Evrópusambandsins er einfaldlega með þeim hætti samkvæmt Lissabon-sáttmálanum að vægi ríkja sambandsins, og þar með möguleikar þeirra á því að hafa áhrif á ákvarðanir á vettvangi þess, fer fyrst og fremst eftir íbúafjölda þeirra og þar með talið og ekki sízt í sjávarútvegsmálum. Um er að ræða fyrirkomulag sem nær til allra ríkja sambandsins og ekki verður komizt undan innan þess. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið fengjum við þannig sex þingmenn á þing þess af 720 sem er sambærilegt við það að hafa hálfan þingmann á Alþingi. Þýzkaland eitt hefur 96 þingmenn. Staðan væri enn verri í ráðherraráði sambandsins þar sem vægi Íslands yrði allajafna einungis 0,08% eða á við 5% hlutdeild í þingmanni á Alþingi. Varla þarf að fara mjög mörgum orðum um það hverju það gæti skilað. Hvað framkvæmdastjórn Evrópusambandsins varðar eiga ríki þess ekki eiginlega fulltrúa í henni enda er þeim sem þar sitja óheimilt samkvæmt Lissabon-sáttmálanum að ganga erinda heimalanda sinna. Þeir eru einfaldlega embættismenn sambandsins. Þetta snýst ekki um einhverja minnimáttarkennd eða metnaðarleysi fyrir hönd þjóðarinnar, eins og Ingólfur gerir skóna að, heldur einfaldlega veruleikann. Marklausar upplýsingar frá ESB? Flest af því sem fram kemur hér að ofan er byggt á upplýsingum á vefsíðu Evrópusambandsins. Einkum varðandi vægi ríkja innan þess. Fyrirfram hefði ég talið að Ingólfur, sem mikill Evrópusambandssinni til áratuga, væri sæmilega að sér um vöruna sem hann er að reyna að selja. Telji hann hins vegar ekkert að marka þær upplýsingar vaknar eðlilega sú spurning hvað fleira sé þá ómarktækt sem þaðan kemur? Hitt er svo annað mál að það hefur einmitt verið rauður þráður í gegnum málflutning Evrópusambandssinna á liðnum árum að við séum of fámenn til þess að geta staðið á eigin fótum og staðið vörð um hagsmuni okkar sem rök fyrir inngöngu í Evrópusambandið. Hvar hagsmunir okkar verða seint í forgangi og ákvarðanir í þeim efnum háðar því að aðrir verði reiðubúnir að taka sjónarmið okkar inn í myndina. Ég hef mikla trú á getu okkar Íslendinga til þess að standa vörð um hagsmuni okkar gagnvart öðrum þjóðum og eru landhelgisdeilurnar sem áður segir gott dæmi um það. Hins vegar gætum við það ljóslega ekki ef við værum með lagalega bindandi hætti búin að framselja valdið til þess í hendur annarra, eins og raunin yrði með inngöngu í Evrópusambandið, og þar með búin að mála okkur út í horn í þeim efnum. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál) Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Græðgin sem hlífir engum Snæbjörn Brynjarsson og Þórólfur Júlían Dagsson Skoðun Leiðtogi sem nær árangri Birkir Jón Jónsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Kennitala á blaði Jón Viðar Pálsson Skoðun Fjör á fjármálamarkaði Fastir pennar Þjónusta og greining á börnum með ADHD Elín H. Hinriksdóttir og Sólveig Ásgrímsdóttiir Skoðun Skoðun Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Sjá meira
Forsenda þess að sigur vannst í landhelgisdeilunum á síðustu öld var sú að valdið til töku ákvarðana í þeim efnum var í okkar höndum. Fyrir vikið gátu íslenzk stjórnvöld ekki einungis talað máli þjóðarinnar á alþjóðavettvangi heldur einnig gripið til nauðsynlegra aðgerða þegar erlend ríki eins og Bretland og Vestur-Þýzkaland voru ekki reiðubúin vegna eigin hagsmuna að taka tillit til vel rökstudds málflutnings okkar. Ég hef í ræðu og riti meðal annars tekið landhelgisdeilurnar, eða þorskastríðin eins og þær hafa gjarnan verið kallaðar, sem gott dæmi um mikilvægi þess að halda valdinu yfir okkar eigin málum innanlands og framselja það ekki í hendur annarra ríkja sem munu seint taka okkar hagsmuni fram yfir sína eigin. Ég vil því þakka Ingólfi Sverrissyni fyrir að hafa gert þær að umtalsefni í grein á Vísir.is um síðustu helgi. Við hefðum ekki fært efnahagslögsögu landsins ítrekað út þar til hún náði 200 mílum ef valdið til þess hefði ekki verið innanlands. Við hefðum að sama skapi ekki haft sigur í Icesave-deilunni við brezk og hollenzk stjórnvöld auk Evrópusambandsins og hið sama á við um makríldeiluna við sambandið. Innan þess hefðum við ekki veitt svo mikið sem einn sporð af makríl enda ekki haft rétt til þess samkvæmt löggjöf þess. Valdið yfir sjávarútvegsmálum til ESB Með inngöngu í Evrópusambandið framselja ríki meðal annars völdin yfir sjávarútvegsmálum sínum til stofnana þess. Tekið er skýrt fram í Lissabon-sáttmála Evrópusambandsins, grundvallarlöggjöf þess, að sjávarútvegsmál séu alfarið á forræði sambandsins. Nánar til tekið í d-lið, 3. greinar sáttmálans (TFEU), d-lið 4. greinar og 2. tölulið 2. greinar. Efnahagslögsögur þeirra verða hluti sameiginlegrar lögsögu þess. Hefði Ísland verið innan Evrópusambandsins í Icesave-deilunni er ljóst að okkur hefði verið gert að ábyrgjast innistæðuskuldir Landsbanka Íslands líkt og Írum og Grikkjum var gert að axla ábyrgð á slíkum skuldbindingum þarlendra lánastofnana, einkum vegna hagsmuna franskra og þýzkra banka. Þá má rifja upp að Icesave-málið varð til á grundvelli löggjafar frá Evrópusambandinu um útibú lánastofnana. Forystumenn Evrópusambandsins voru harðir á því að við Íslendingar ættum engan rétt til makrílkvóta þar sem við hefðum enga veiðireynslu í honum. Jafnvel þó um væri að ræða makríl í okkar eigin efnahagslögsögu. Hefðu þeir ráðið ferðinni er þannig ljóst að sú hefði orðið raunin hefðum við verið innan sambandsins. Þar sem því var hins vegar ekki að heilsa gátum við tekið okkar eigin ákvarðanir í þeim efnum. Vægi ríkja fer eftir íbúafjölda þeirra Fyrirkomulagið innan Evrópusambandsins er einfaldlega með þeim hætti samkvæmt Lissabon-sáttmálanum að vægi ríkja sambandsins, og þar með möguleikar þeirra á því að hafa áhrif á ákvarðanir á vettvangi þess, fer fyrst og fremst eftir íbúafjölda þeirra og þar með talið og ekki sízt í sjávarútvegsmálum. Um er að ræða fyrirkomulag sem nær til allra ríkja sambandsins og ekki verður komizt undan innan þess. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið fengjum við þannig sex þingmenn á þing þess af 720 sem er sambærilegt við það að hafa hálfan þingmann á Alþingi. Þýzkaland eitt hefur 96 þingmenn. Staðan væri enn verri í ráðherraráði sambandsins þar sem vægi Íslands yrði allajafna einungis 0,08% eða á við 5% hlutdeild í þingmanni á Alþingi. Varla þarf að fara mjög mörgum orðum um það hverju það gæti skilað. Hvað framkvæmdastjórn Evrópusambandsins varðar eiga ríki þess ekki eiginlega fulltrúa í henni enda er þeim sem þar sitja óheimilt samkvæmt Lissabon-sáttmálanum að ganga erinda heimalanda sinna. Þeir eru einfaldlega embættismenn sambandsins. Þetta snýst ekki um einhverja minnimáttarkennd eða metnaðarleysi fyrir hönd þjóðarinnar, eins og Ingólfur gerir skóna að, heldur einfaldlega veruleikann. Marklausar upplýsingar frá ESB? Flest af því sem fram kemur hér að ofan er byggt á upplýsingum á vefsíðu Evrópusambandsins. Einkum varðandi vægi ríkja innan þess. Fyrirfram hefði ég talið að Ingólfur, sem mikill Evrópusambandssinni til áratuga, væri sæmilega að sér um vöruna sem hann er að reyna að selja. Telji hann hins vegar ekkert að marka þær upplýsingar vaknar eðlilega sú spurning hvað fleira sé þá ómarktækt sem þaðan kemur? Hitt er svo annað mál að það hefur einmitt verið rauður þráður í gegnum málflutning Evrópusambandssinna á liðnum árum að við séum of fámenn til þess að geta staðið á eigin fótum og staðið vörð um hagsmuni okkar sem rök fyrir inngöngu í Evrópusambandið. Hvar hagsmunir okkar verða seint í forgangi og ákvarðanir í þeim efnum háðar því að aðrir verði reiðubúnir að taka sjónarmið okkar inn í myndina. Ég hef mikla trú á getu okkar Íslendinga til þess að standa vörð um hagsmuni okkar gagnvart öðrum þjóðum og eru landhelgisdeilurnar sem áður segir gott dæmi um það. Hins vegar gætum við það ljóslega ekki ef við værum með lagalega bindandi hætti búin að framselja valdið til þess í hendur annarra, eins og raunin yrði með inngöngu í Evrópusambandið, og þar með búin að mála okkur út í horn í þeim efnum. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál)
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar