„Hreint og klárt vistmorð sem hér á sér stað“ Vésteinn Örn Pétursson skrifar 6. júlí 2024 20:52 Erlendur við árbakkann. Hann segist langþreyttur á baráttu sinni við kerfið, sem spanni áratugi en hafi litlu sem engu skilað. Vísir/Einar Bóndi í Landbroti í Vestur-Skaftafellssýslu lýsir miklum raunum í áratugalangri baráttu við kerfið, en á sem rennur um land hans er upp urin. Hrygningarfiskar í ánni eru flestir dauðir og útlitið er svart. Grenlækur, sem hefur verið þurr síðan í maí, en vatnsleysi hefur komið þar upp með nokkurra ára millibili, síðast 2021. „Þetta var fengsælasta silungsveiðivatn á Íslandi í nokkur ár, en svona er það í dag,“ sagði Erlendur Björnsson bóndi á Seglbúðum við bakka Grenlækjar, þar sem fréttamaður ræddi við hann. Víða um árfarveginn má sjá hausa og bein úr dauðum fiskum, en minkar, refir og fuglar hafa gert sér mat úr hræjum sjóbirtinga sem hafa drepist vegna vatnsleysisins. Stjórnvöld löngu upplýst Erlendur segir stjórnvöldum strax hafa verið gert viðvart þegar þurrkurinn í ár gerði vart við sig. „Þeir hafa upplýsingar um þetta fyrir tveimur mánuðum síðan. Að það skuli ekkert hafa verið gert í kerfinu. Ekki neitt,“ segir Erlendur. Málinu hafi verið kastað milli ráðuneyta innviðamála, umhverfismála og matvæla, auk þess sem forsætisráðuneytið hefði einnig haft það á sínu borði. Erlendur segir ástæðu þurrksins vera garða sem reistir til að vernda þjóðveginn og gróður í Eldhrauni. Garðarnir, sem reistir voru 1992 og árin á eftir, hefti rennsli vatns úr árkvíslum sem renni út á Eldhraun. „Þegar lækurinn er þurr, '98, þá er garðurinn rofinn. Þá var farvegurinn svona þurr, þá var garðurinn rofinn og vatn fór að renna fáum dögum seinna.“ Hér var áður hylur, og ein af hrygningarstöðvum Grenlækjar, en er aðeins lítill pollur í dag.Vísir/Einar Garðurinn hafi síðan verið reistur aftur, en Erlendur fékk kröfu sína um umhverfismat á framkvæmdinni ekki samþykkta, þar sem garðurinn ætti aðeins að standa í fjögur ár í tilraunaskyni. „Og hann stendur enn, 24 árum seinna.“ Hann hafi reynt að hreyfa andmælum við endurreisn garðsins. „Ég er búinn að berjast í áratugi, og sagði að þetta myndi gerast.“ Ólýsanlegt að sjá fiskana á víð og dreif Árið 2017 tapaði veiðifélag Grenlækjar skaðabótamáli fyrir Hæstarétti vegna garðanna, þar sem ekki var talið sannað að orsakasamband væri á milli garðanna og tjóns vegna samdráttar á veiði í læknum. Málið snúist þó ekki aðeins um fjárhagslega hagsmuni. „Þetta er allt lífríkið, allt vistkerfið. Þetta er bara hreint og klárt vistmorð sem hér á sér stað.“ Það sé erfitt að ganga um svæðið og sjá dauða fiskana á víð og dreif um farveginn, þar sem Grenlækur rann áður. „Það er ekki hægt að lýsa því, og ég er bara afskaplega þreyttur á þessu núna,“ segir Erlendur, og ljóst að ástandið á ánni tekur á hann. Mörg ráðuneyti en fábreytt svör Samkvæmt upplýsingum frá Hafrannsóknarstofnun, sem hóf að vekja athygli á ástandinu í Grenlæk við stjórnvöld í maí, eru áhrif þurrksins á lífríki árinnar líklegri til að vera varanleg eftir því sem nær líður göngutíma sjóbirtinga í ána. Þá hafi borist þau svör frá matvælaráðuneytinu að málið ætti heima á borði innviðaráðherra. Forsætisráðherra hefur þá tjáð fréttastofu að hann hafi beint því til umhverfisráðherra að skoða málið, en samkvæmt svörum innan úr umhverfisráðuneytinu er til skoðunar þar. Stangveiði Skaftárhreppur Vegagerð Umhverfismál Dýr Mest lesið Viðar „Enski“ Skjóldal látinn Innlent Stappað á tjaldsvæðum og vörur hverfa úr hillum Innlent „Þeir voru hissa að þarna hafi einhver komið lifandi út“ Innlent „Já ég veit muninn... annar er saksóknari hinn er glæpamaður“ Erlent Geta ekki sagt hvort Óskari hafi verið boðið starfið eða ekki Innlent Laxinn bókstaflega gusast upp í Elliðaárnar Innlent Höfða mál vegna dauða sonar síns af völdum One Chip Challenge Erlent Skipstjórinn dæmdur í tólf mánaða skilorðsbundið fangelsi Innlent Áminntur fyrir að hóta að afhjúpa meintan fíknivanda Innlent Íslensk stökkbreyting þrefaldar áhættu á skjaldkirtilssjúkdómi Innlent Fleiri fréttir Óttast að olíufélögin hækki álagningu Höfnin muni loka á útsýnið og valda hljóðmengun Fóstruðu þrastarunga í 15 daga í Hafnarfirði Vona að gervigreindin komi að gagni við að finna mögulega lækningu Tvö hjólhýsi fokin af veginum á Norðurlandi vestra Íslensk stökkbreyting þrefaldar áhættu á skjaldkirtilssjúkdómi Pínleg mistök Biden og móðurlausir þrastarungar í fóstri Áminntur fyrir að hóta að afhjúpa meintan fíknivanda Laxinn bókstaflega gusast upp í Elliðaárnar Geta ekki sagt hvort Óskari hafi verið boðið starfið eða ekki Ferjubilun sé hvítþvottur hjá Hrísey Seafood Ártúnshöfði gengur í endurnýjun lífdaga Klessti bíl og eigandinn kom í jakka einum fata á vettvang Stappað á tjaldsvæðum og vörur hverfa úr hillum Freista þess að spá um sólstorma með loftbelgnum yfir Íslandi Þrefalt hærri vextir geri samkeppnina erfiða Lokun Hríseyjar seafood: Fiskur gleymdist þegar ferjan bilaði Skipstjórinn dæmdur í tólf mánaða skilorðsbundið fangelsi Manndrápsmálið á Akureyri komið til saksóknara Viðar „Enski“ Skjóldal látinn Bíða eftir niðurstöðum blóðsýnatöku „Þeir voru hissa að þarna hafi einhver komið lifandi út“ Stefndi í slagsmál ungmenna Mál mannsins á þingpöllunum komið til saksóknara Loftbelgur frá NASA svífur yfir Austurlandi Sjá fyrir endann á tvöföldun Reykjanesbrautar að flugstöð Má ekki hleypa köttum inn í sameiginlegt þvottahús Biden lýsti aðdáun á Íslandi og hrósar framlagi á alþjóðavettvangi Lúsmý verði bráðlega komið um allt land Svikahrappar reyna að gabba lögregluna Sjá meira
Grenlækur, sem hefur verið þurr síðan í maí, en vatnsleysi hefur komið þar upp með nokkurra ára millibili, síðast 2021. „Þetta var fengsælasta silungsveiðivatn á Íslandi í nokkur ár, en svona er það í dag,“ sagði Erlendur Björnsson bóndi á Seglbúðum við bakka Grenlækjar, þar sem fréttamaður ræddi við hann. Víða um árfarveginn má sjá hausa og bein úr dauðum fiskum, en minkar, refir og fuglar hafa gert sér mat úr hræjum sjóbirtinga sem hafa drepist vegna vatnsleysisins. Stjórnvöld löngu upplýst Erlendur segir stjórnvöldum strax hafa verið gert viðvart þegar þurrkurinn í ár gerði vart við sig. „Þeir hafa upplýsingar um þetta fyrir tveimur mánuðum síðan. Að það skuli ekkert hafa verið gert í kerfinu. Ekki neitt,“ segir Erlendur. Málinu hafi verið kastað milli ráðuneyta innviðamála, umhverfismála og matvæla, auk þess sem forsætisráðuneytið hefði einnig haft það á sínu borði. Erlendur segir ástæðu þurrksins vera garða sem reistir til að vernda þjóðveginn og gróður í Eldhrauni. Garðarnir, sem reistir voru 1992 og árin á eftir, hefti rennsli vatns úr árkvíslum sem renni út á Eldhraun. „Þegar lækurinn er þurr, '98, þá er garðurinn rofinn. Þá var farvegurinn svona þurr, þá var garðurinn rofinn og vatn fór að renna fáum dögum seinna.“ Hér var áður hylur, og ein af hrygningarstöðvum Grenlækjar, en er aðeins lítill pollur í dag.Vísir/Einar Garðurinn hafi síðan verið reistur aftur, en Erlendur fékk kröfu sína um umhverfismat á framkvæmdinni ekki samþykkta, þar sem garðurinn ætti aðeins að standa í fjögur ár í tilraunaskyni. „Og hann stendur enn, 24 árum seinna.“ Hann hafi reynt að hreyfa andmælum við endurreisn garðsins. „Ég er búinn að berjast í áratugi, og sagði að þetta myndi gerast.“ Ólýsanlegt að sjá fiskana á víð og dreif Árið 2017 tapaði veiðifélag Grenlækjar skaðabótamáli fyrir Hæstarétti vegna garðanna, þar sem ekki var talið sannað að orsakasamband væri á milli garðanna og tjóns vegna samdráttar á veiði í læknum. Málið snúist þó ekki aðeins um fjárhagslega hagsmuni. „Þetta er allt lífríkið, allt vistkerfið. Þetta er bara hreint og klárt vistmorð sem hér á sér stað.“ Það sé erfitt að ganga um svæðið og sjá dauða fiskana á víð og dreif um farveginn, þar sem Grenlækur rann áður. „Það er ekki hægt að lýsa því, og ég er bara afskaplega þreyttur á þessu núna,“ segir Erlendur, og ljóst að ástandið á ánni tekur á hann. Mörg ráðuneyti en fábreytt svör Samkvæmt upplýsingum frá Hafrannsóknarstofnun, sem hóf að vekja athygli á ástandinu í Grenlæk við stjórnvöld í maí, eru áhrif þurrksins á lífríki árinnar líklegri til að vera varanleg eftir því sem nær líður göngutíma sjóbirtinga í ána. Þá hafi borist þau svör frá matvælaráðuneytinu að málið ætti heima á borði innviðaráðherra. Forsætisráðherra hefur þá tjáð fréttastofu að hann hafi beint því til umhverfisráðherra að skoða málið, en samkvæmt svörum innan úr umhverfisráðuneytinu er til skoðunar þar.
Stangveiði Skaftárhreppur Vegagerð Umhverfismál Dýr Mest lesið Viðar „Enski“ Skjóldal látinn Innlent Stappað á tjaldsvæðum og vörur hverfa úr hillum Innlent „Þeir voru hissa að þarna hafi einhver komið lifandi út“ Innlent „Já ég veit muninn... annar er saksóknari hinn er glæpamaður“ Erlent Geta ekki sagt hvort Óskari hafi verið boðið starfið eða ekki Innlent Laxinn bókstaflega gusast upp í Elliðaárnar Innlent Höfða mál vegna dauða sonar síns af völdum One Chip Challenge Erlent Skipstjórinn dæmdur í tólf mánaða skilorðsbundið fangelsi Innlent Áminntur fyrir að hóta að afhjúpa meintan fíknivanda Innlent Íslensk stökkbreyting þrefaldar áhættu á skjaldkirtilssjúkdómi Innlent Fleiri fréttir Óttast að olíufélögin hækki álagningu Höfnin muni loka á útsýnið og valda hljóðmengun Fóstruðu þrastarunga í 15 daga í Hafnarfirði Vona að gervigreindin komi að gagni við að finna mögulega lækningu Tvö hjólhýsi fokin af veginum á Norðurlandi vestra Íslensk stökkbreyting þrefaldar áhættu á skjaldkirtilssjúkdómi Pínleg mistök Biden og móðurlausir þrastarungar í fóstri Áminntur fyrir að hóta að afhjúpa meintan fíknivanda Laxinn bókstaflega gusast upp í Elliðaárnar Geta ekki sagt hvort Óskari hafi verið boðið starfið eða ekki Ferjubilun sé hvítþvottur hjá Hrísey Seafood Ártúnshöfði gengur í endurnýjun lífdaga Klessti bíl og eigandinn kom í jakka einum fata á vettvang Stappað á tjaldsvæðum og vörur hverfa úr hillum Freista þess að spá um sólstorma með loftbelgnum yfir Íslandi Þrefalt hærri vextir geri samkeppnina erfiða Lokun Hríseyjar seafood: Fiskur gleymdist þegar ferjan bilaði Skipstjórinn dæmdur í tólf mánaða skilorðsbundið fangelsi Manndrápsmálið á Akureyri komið til saksóknara Viðar „Enski“ Skjóldal látinn Bíða eftir niðurstöðum blóðsýnatöku „Þeir voru hissa að þarna hafi einhver komið lifandi út“ Stefndi í slagsmál ungmenna Mál mannsins á þingpöllunum komið til saksóknara Loftbelgur frá NASA svífur yfir Austurlandi Sjá fyrir endann á tvöföldun Reykjanesbrautar að flugstöð Má ekki hleypa köttum inn í sameiginlegt þvottahús Biden lýsti aðdáun á Íslandi og hrósar framlagi á alþjóðavettvangi Lúsmý verði bráðlega komið um allt land Svikahrappar reyna að gabba lögregluna Sjá meira