Lofsvert framtak ÖBÍ, BSRB og ASÍ Ögmundur Jónasson skrifar 12. september 2024 07:03 Góð vinkona mín brást ævinlega ókvæða við þegar sagt var í hennar áheyrn að þjóðfélagið væri að breytast. Nei, sagði hún þá ákveðið, þjóðfélagið er ekki að breytast, það er verið að breyta því, það eru alltaf gerendur. Hvort tveggja er náttúrlega rétt, annars vegar að þjóðfélagið tekur breytingum og svo er hitt að það eru alltaf einhverjir sem standa á bak við þessar breytingar. Og þegar um er að ræða grundvallarbreytingar sem snerta þjóðfélagið allt - okkur öll – þá er mikilvægt að við látum okkur þessar breytingar varða áður en það er um seinan, greinum hagsmuni og rýnum í hvað búi að baki. Hægt og hljótt og án umræðu Hér horfi ég sérstaklega til markaðsvæðingar heilbrigðisþjónustunnar sem gerist hægt og hljóðlega og í mörgum skrefum og yfirleitt án slíkrar umræðu.Það var til dæmis ekki mikil umræða sem fram fór í þjóðfélaginu – hvorki utan þings né innan - þegar sú stefnubreyting var gerð á síðasta ári að ríkið skyldi draga sig út úr eignarhaldi á húsnæði öldrunarstofnana. Þarna hefði þurft að spyrja hvaða hagsmunum þetta kæmi til með að þjóna og kynni svo að vera að þetta væri skref í samræmdu göngulagi til frekari markaðsvæðingar innan þessa geira. Lærum af reynslunni Hér þarf að læra af reynslunni eins og kostur er. Staðreyndin er sú að stefnan sem virðist hafa verið tekin hér á landi á sér fyrirmynd annars staðar og kemur þá Svíþjóð upp í hugann. Fyrir réttum tuttugu árum kom hingað til lands í boði BSRB Göran Dahlgren fyrrum stjórnandi lýðheilsuskrifstofu sænska heilbrigðisráðuneytisins, handhafi norrænu lýðheilsuverðlaunanna og höfundur fjölmargra bóka um lýðheilsumál. Á opnum fundi sagði hann frá þróun mála í heimalandi sínu. Ég minnist áhrifaríkra varnaðarorða hans gegn markaðsvæðingu heilbrigðiskerfisins og benti hann á líklegar afleiðingar.Fyrirlestur Dahlgrens var gefinn út í smábæklingi sem fór víða. Nú er Dahlgren mættur til Íslands á ný og nú í boði BSRB, ASÍ og Öryrkjabandlags Íslands. Með honum í för er Lisa Pelling, sem rannsakað hefur þessi mál og látið frá sér heyra í sænskri þjóðmálaumræðu. Og hver er svo reynslan? Og nú er spurningin hver er reynsla Svía af þeirri þróun sem Dahlgren sá í gerjun undir lok síðustu aldar? Frá þessu munu hann og Lisa Pelling greina á málþingi á fimmtudag kl 14 í Eddu, húsi íslenskunnar, en málstofan er auglýst á vefsíðum heildarsamtaka launafólks og Öryrkjabandalags Íslands.Í bæklingi eftir Dahlgren og Pelling sem þessi samtök hafa gefið út og kallast Jafnrétti í heilbrigðiskerfinu segir meðal annars í samantekt: Dreifir sér eins og veira „Undanfarna þrjá áratugi hefur sænska velferðarkerfið tekið miklum breytingum til hins verra fyrir aldraða, öryrkja, mikið veika sjúklinga og þá sem minna mega sín.Þessi þróun hófst í byrjun tíunda áratugar 20. aldar þegar hagnaðardrifnum fyrirtækjum var opnuð leið að sænsku velferðarþjónustunni – heilbrigðisþjónustu, skólum og umönnun – sem fram til þessa hafði verið rekin með skattfé úr almannasjóðum. Áhrifa markaðshyggju gætti í sífellt ríkara mæli í skipulagi og fjármögnun heilbrigðisþjónustunnar og leiddi þar eitt af öðru. Og þegar svo var komið að rekstrareiningum heilbrigðisþjónustunnar var gert að keppa sín á milli var þess skammt að bíða að einkafyrirtæki kæmu til sögunnar og þar með fjárfestar og einkasjúkratryggingar.Samhliða þessari þróun nálgaðist heilbrigðisþjónusta sem rekin er á vegum hins opinbera sífellt meira markaðinn og hina svokölluðu „new public management“ hugmyndafræði. Samkvæmt þeirri hugmyndafræði er ætlast til þess að heilsugæslustöðvar og sérfræðiþjónusta lækna, á vegum hins opinbera, fjármagni starfsemi sína samkvæmt reiknilíkani sem byggist á því að þjónustan standist samkeppnisverð. Arðsemissjónarmið hafa þannig sífellt sótt á innan almannaþjónustunnar og arðsemiskrafan – að allt þurfi að borga sig – hefur dreift sér eins og veira um allt heilbrigðiskerfið sem samfélagið rekur.“ Stöldrum við og ræðum málið Getur verið að Íslendingar séu að stefna í þessa sömu átt? Ef svo er hlýtur það að teljast vera lágmarkskrafa að efnt verði til umræðu um þessar breytingar áður en lengra er haldið. Þetta málþing er greinilega tilraun til að örva slíka umræðu og eiga ÖBÍ, BSRB og ASÍ lof skilið fyrir framtakið. Ögmundur Jónasson Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson ASÍ Stéttarfélög Heilbrigðismál Mest lesið Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir Skoðun Framtíðin liggur í bættri nýtingu auðlinda Helga Kristín Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vernd náttúrunnar er ákvörðun Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Milljarðarnir óteljandi og bókun 35 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir skrifar Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson skrifar Skoðun Yazan Tamimi – spegill á sjálfsmynd þjóðar Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Hvað er niðurskurðarstefna? Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin liggur í bættri nýtingu auðlinda Helga Kristín Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggi sjúklinga – gerum og greinum betur Alma D. Möller skrifar Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni er góður „business“ hjá Orkuveitunni Hólmfríður Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að standa með konum og kerfisbreytingum Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Lækkun gjalda fyrir barnafjölskyldur í Hveragerði Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Njörður Sigurðsson,Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi fjölskyldu- og parameðferðar – Að styrkja tengsl í flóknum heimi Helena Katrín Hjaltadóttir,Katrín Þrastardóttir skrifar Skoðun Er hvergi hægt að vera í friði? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Um ferðaþjónustu og ADHD Nanný Arna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að taka stjórn á eigin stefnu Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ákall um aðgerðir! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun „Mér finnst“ pólitíkin og vindmyllurnar Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Frumútboð og framhjáhöld Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Grænfáninn 30 ára Sigurlaug Arnardóttir,Guðrún Schmidt,Ósk Kristinsdóttir,Borghildur Gunnardóttir skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Sjá meira
Góð vinkona mín brást ævinlega ókvæða við þegar sagt var í hennar áheyrn að þjóðfélagið væri að breytast. Nei, sagði hún þá ákveðið, þjóðfélagið er ekki að breytast, það er verið að breyta því, það eru alltaf gerendur. Hvort tveggja er náttúrlega rétt, annars vegar að þjóðfélagið tekur breytingum og svo er hitt að það eru alltaf einhverjir sem standa á bak við þessar breytingar. Og þegar um er að ræða grundvallarbreytingar sem snerta þjóðfélagið allt - okkur öll – þá er mikilvægt að við látum okkur þessar breytingar varða áður en það er um seinan, greinum hagsmuni og rýnum í hvað búi að baki. Hægt og hljótt og án umræðu Hér horfi ég sérstaklega til markaðsvæðingar heilbrigðisþjónustunnar sem gerist hægt og hljóðlega og í mörgum skrefum og yfirleitt án slíkrar umræðu.Það var til dæmis ekki mikil umræða sem fram fór í þjóðfélaginu – hvorki utan þings né innan - þegar sú stefnubreyting var gerð á síðasta ári að ríkið skyldi draga sig út úr eignarhaldi á húsnæði öldrunarstofnana. Þarna hefði þurft að spyrja hvaða hagsmunum þetta kæmi til með að þjóna og kynni svo að vera að þetta væri skref í samræmdu göngulagi til frekari markaðsvæðingar innan þessa geira. Lærum af reynslunni Hér þarf að læra af reynslunni eins og kostur er. Staðreyndin er sú að stefnan sem virðist hafa verið tekin hér á landi á sér fyrirmynd annars staðar og kemur þá Svíþjóð upp í hugann. Fyrir réttum tuttugu árum kom hingað til lands í boði BSRB Göran Dahlgren fyrrum stjórnandi lýðheilsuskrifstofu sænska heilbrigðisráðuneytisins, handhafi norrænu lýðheilsuverðlaunanna og höfundur fjölmargra bóka um lýðheilsumál. Á opnum fundi sagði hann frá þróun mála í heimalandi sínu. Ég minnist áhrifaríkra varnaðarorða hans gegn markaðsvæðingu heilbrigðiskerfisins og benti hann á líklegar afleiðingar.Fyrirlestur Dahlgrens var gefinn út í smábæklingi sem fór víða. Nú er Dahlgren mættur til Íslands á ný og nú í boði BSRB, ASÍ og Öryrkjabandlags Íslands. Með honum í för er Lisa Pelling, sem rannsakað hefur þessi mál og látið frá sér heyra í sænskri þjóðmálaumræðu. Og hver er svo reynslan? Og nú er spurningin hver er reynsla Svía af þeirri þróun sem Dahlgren sá í gerjun undir lok síðustu aldar? Frá þessu munu hann og Lisa Pelling greina á málþingi á fimmtudag kl 14 í Eddu, húsi íslenskunnar, en málstofan er auglýst á vefsíðum heildarsamtaka launafólks og Öryrkjabandalags Íslands.Í bæklingi eftir Dahlgren og Pelling sem þessi samtök hafa gefið út og kallast Jafnrétti í heilbrigðiskerfinu segir meðal annars í samantekt: Dreifir sér eins og veira „Undanfarna þrjá áratugi hefur sænska velferðarkerfið tekið miklum breytingum til hins verra fyrir aldraða, öryrkja, mikið veika sjúklinga og þá sem minna mega sín.Þessi þróun hófst í byrjun tíunda áratugar 20. aldar þegar hagnaðardrifnum fyrirtækjum var opnuð leið að sænsku velferðarþjónustunni – heilbrigðisþjónustu, skólum og umönnun – sem fram til þessa hafði verið rekin með skattfé úr almannasjóðum. Áhrifa markaðshyggju gætti í sífellt ríkara mæli í skipulagi og fjármögnun heilbrigðisþjónustunnar og leiddi þar eitt af öðru. Og þegar svo var komið að rekstrareiningum heilbrigðisþjónustunnar var gert að keppa sín á milli var þess skammt að bíða að einkafyrirtæki kæmu til sögunnar og þar með fjárfestar og einkasjúkratryggingar.Samhliða þessari þróun nálgaðist heilbrigðisþjónusta sem rekin er á vegum hins opinbera sífellt meira markaðinn og hina svokölluðu „new public management“ hugmyndafræði. Samkvæmt þeirri hugmyndafræði er ætlast til þess að heilsugæslustöðvar og sérfræðiþjónusta lækna, á vegum hins opinbera, fjármagni starfsemi sína samkvæmt reiknilíkani sem byggist á því að þjónustan standist samkeppnisverð. Arðsemissjónarmið hafa þannig sífellt sótt á innan almannaþjónustunnar og arðsemiskrafan – að allt þurfi að borga sig – hefur dreift sér eins og veira um allt heilbrigðiskerfið sem samfélagið rekur.“ Stöldrum við og ræðum málið Getur verið að Íslendingar séu að stefna í þessa sömu átt? Ef svo er hlýtur það að teljast vera lágmarkskrafa að efnt verði til umræðu um þessar breytingar áður en lengra er haldið. Þetta málþing er greinilega tilraun til að örva slíka umræðu og eiga ÖBÍ, BSRB og ASÍ lof skilið fyrir framtakið. Ögmundur Jónasson
Skoðun Skráningum á mistökum við sjúkdómsgreiningar er ábótavant Guðrún Gyða Ölvisdóttir skrifar
Skoðun Lækkun gjalda fyrir barnafjölskyldur í Hveragerði Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Njörður Sigurðsson,Sandra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Mikilvægi fjölskyldu- og parameðferðar – Að styrkja tengsl í flóknum heimi Helena Katrín Hjaltadóttir,Katrín Þrastardóttir skrifar
Skoðun Grænfáninn 30 ára Sigurlaug Arnardóttir,Guðrún Schmidt,Ósk Kristinsdóttir,Borghildur Gunnardóttir skrifar