Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar 17. september 2024 13:03 Verkalýðsbarátta hefur lengi verið hornsteinn í íslenskri samfélagsgerð, þar sem verkalýðsfélög hafa barist fyrir betri kjörum, réttindum og vinnuaðstæðum fyrir launafólk. Þessi barátta hefur skilað mörgum sigrum í gegnum tíðina, en undanfarið hefur orðið vart við hnignun í þátttöku og virkni innan verkalýðsfélaga. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þessa hnignun, greina ástæður hennar og skoða mögulegar lausnir til að endurvekja áhuga og þátttöku í verkalýðsbaráttu á Íslandi. Verkalýðsbarátta á Íslandi hefur átt sér langa og stolta sögu. Frá upphafi 20. aldar hafa verkalýðsfélög barist fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Stofnun Alþýðusambands Íslands árið 1916 markaði tímamót í baráttunni, þar sem verkalýðsfélög sameinuðust í eina sterka heild. Á þessum tíma var baráttan oft hörð og krafðist mikils fórnarkostnaðar, en hún skilaði einnig miklum ávinningi fyrir launafólk, eins og styttri vinnuviku, betri launum og auknum réttindum. Sérstaklega má nefna stofnun Félags hafnarverkamanna sem hófst fyrir þremur árum. Baráttan fyrir stofnun félagsins var mikilvæg og krefjandi. Hafnarverkamenn stóðu saman til að tryggja betri kjör og vinnuaðstæður. Þeir þurftu að takast á við ýmsar hindranir, bæði frá vinnuveitendum og frá stéttarfélaginu sem þeir vildu kljúfa sig frá, en með samstöðu og þrautseigju náðu þeir að stofna félagið. Þessi barátta er gott dæmi um hvernig samstaða og barátta geta leitt til jákvæðra breytinga fyrir launafólk. Þegar maður skoðar söguna þá má nefna hér stór verkföll sem hafa haft mikil áhrif fyrir launafólk í landinu, til dæmis: Verkfallið 1930 Eitt af fyrstu stóru verkföllunum sem höfðu áhrif á landið í heild sinni. Verkfallið var skipulagt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði kjarabaráttu verkamanna. Verkfallið 1955 Þetta var eitt af lengstu verkföllunum á Íslandi og stóð yfir í 114 daga. Verkfallið var leitt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið 2015 Þetta verkfall var leitt af hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið hafði mikil áhrif á heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Þetta er bara smá brot úr sögunni sem ég set hér inn en það er nóg til að sýna hver máttur verkalýðsfélaga er og hvað felst í að standa saman. Nú á dögum hefur verkalýðsbaráttan á Íslandi breyst talsvert. Þrátt fyrir að verkalýðsfélög séu enn til staðar og starfi áfram, hefur þátttaka og virkni félagsmanna dregist saman. Tölfræðileg gögn sýna að félagsmönnum hefur fækkað og þátttaka í verkalýðsfélögum hefur minnkað. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á getu verkalýðsfélaga til að berjast fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Ekki hefur það hjálpað þegar formenn stjórnmálaflokka koma með hugmyndir um að leggja niður stéttarfélög, sem er fásinna að mati greinarskrifanda. Stéttarfélög eru aðhald fyrir bæði vinnuveitendur og stjórnmálamenn. Það eru margar ástæður fyrir hnignun verkalýðsbaráttu á Íslandi. Félagslegar og efnahagslegar breytingar hafa haft mikil áhrif. Breyttur vinnumarkaður og nýjar vinnuaðferðir hafa gert það að verkum að fólk tengist minna hefðbundnum verkalýðsfélögum. Alþjóðavæðing og tæknibreytingar hafa einnig haft áhrif, þar sem vinnumarkaðurinn hefur orðið sveigjanlegri og óstöðugri. Að auki hefur minnkandi þátttaka og áhugi almennings á verkalýðsbaráttu gert það að verkum að verkalýðsfélög hafa átt erfiðara með að ná til fólks. Nú hafa atvinnurekendur einnig farið í auknum mæli að nota vopn eins og vinnustöðvun annarra starfsmanna sem eru ekki í verkfalli og hefur það gerst nokkrum sinnum á síðustu þremur árum. Þetta vopn hefur alltaf verið í höndum samtaka atvinnulífsins en hefur ekki verið notað fyrr en núna nýlega, það sýnir að aukin harka er farin að færast í baráttuna þegar SA er farið að nota starfsfólk sem vopn í baráttu annarra starfsmanna fyrir betri kjörum. Með því hefur jafnvægi kjarabaráttu verkafólks fyrir kjörum sínum raskast. Þetta hefur haft áhrif á getu verkalýðsfélaga til að standa vörð um réttindi félagsmanna sinna. Atvinnurekendur vita þetta og nota þetta nú óspart, sem hefur orðið til þess að baráttan er að breytast og kannski á hún eftir að harðna. Hnignun verkalýðsbaráttu hefur haft margar neikvæðar afleiðingar. Laun og kjör verkafólks hafa versnað, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að semja um betri kjör. Félagslegur stuðningur og samstaða hefur minnkað, sem hefur gert það að verkum að fólk hefur misst trú á getu verkalýðsfélaga til að bæta kjör sín. Aukinn ójöfnuður og félagslegur óstöðugleiki hefur einnig verið afleiðing hnignunarinnar, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að berjast gegn ójöfnuði og áður. Til að endurvekja verkalýðsbaráttu á Íslandi er mikilvægt að verkalýðsfélög taki höndum saman og leiti nýrra leiða til að ná til fólks. Það þarf að auka áhuga og þátttöku almennings, leggja áherslu á menntun og fræðslu og aðlaga sig að breyttum vinnumarkaði. Með því að endurvekja verkalýðsbaráttuna getum við tryggt betri kjör og réttindi fyrir launafólk og stuðlað að félagslegu réttlæti og stöðugleika. Áhersla á menntun og fræðslu um mikilvægi verkalýðsbaráttu og réttinda launafólks er einnig nauðsynleg. Aðlögun að nýjum vinnumarkaði og tækninýjungum er einnig mikilvæg, þar sem verkalýðsfélög þurfa að vera sveigjanleg og aðlaga sig að breyttum aðstæðum. Í lokin vil ég deila persónulegri reynslusögu af mikilvægi verkalýðsbaráttu. Þegar ég var ungur, sá ég foreldra mína berjast fyrir betri kjörum og réttindum í gegnum verkalýðsfélög. Þeir kenndu mér að samstaða og barátta geta skilað miklum árangri. Nú er það okkar kynslóðar að halda áfram þessari baráttu og tryggja að næstu kynslóðir fái notið betri kjara og réttinda. Ég hvet alla til að taka þátt í verkalýðsbaráttunni og styðja verkalýðsfélög, því saman getum við náð miklum árangri. Höfundur er varaformaður Félags hafnarverkamanna á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Stéttarfélög Kjaramál Sverrir Fannberg Júlíusson Tengdar fréttir Barátta hafnarverkamanna á Íslandi: Átök við Eimskip Undanfarin þrjú ár hafa hafnarverkamenn á Íslandi staðið í harðri baráttu við Eimskip, eitt af stærstu flutningafyrirtækjum landsins, og Eflingu. Baráttan hefur snúist um réttindi og kjör verkamanna, þar sem Eimskip hefur enn ekki samið við Félag hafnarverkamanna á Íslandi. Þessi átök hafa verið flókin og margþætt, þar sem ýmsir aðilar hafa komið að málum. 27. ágúst 2024 11:02 Mest lesið Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson Skoðun Skoðun Skoðun Símafrí á skólatíma Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ömurlegur fyrri hálfleikur – en er enn von? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Vitund, virðing og von: Jafningjastuðningur í brennidepli Nína Eck skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra – Um þögnina sem styður ofbeldi Halldóra Sigríður Sveinsdóttir skrifar Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson skrifar Skoðun Að láta mata sig er svo þægilegt Björn Ólafsson skrifar Skoðun Nýjar reglur um réttindi fólks í ráðningarsambandi Ingvar Sverrisson skrifar Skoðun Ofbeldi í skólum: Áskoranir og leiðir til lausna Soffía Ámundadóttir skrifar Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson skrifar Skoðun Eplin í andlitshæð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Bataskólinn – fyrir þig? Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar Skoðun Boðsferð Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Samstarf um loftslagsmál og grænar lausnir Sigurður Hannesson,Nótt Thorberg skrifar Skoðun Ástin er falleg Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Grunnstoðir sveitarfélagsins efldar til muna Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Laugarnestangi - til allrar framtíðar Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur um atburðina á Gaza Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Öryggi geðheilbrigðis Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Mjóddin og pólitík pírata Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Okkar eigin Don Kíkóti Kjartan Jónsson skrifar Skoðun Sýnum í verki að okkur er ekki sama Anna Sigga Jökuls Ragnheiðardóttir skrifar Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Drúsar og hörmungarnar í Suwayda Armando Garcia skrifar Skoðun Hjarta samfélagsins í Þorlákshöfn slær við höfnina Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Marserum fyrir jafnrétti í íþróttum Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson skrifar Sjá meira
Verkalýðsbarátta hefur lengi verið hornsteinn í íslenskri samfélagsgerð, þar sem verkalýðsfélög hafa barist fyrir betri kjörum, réttindum og vinnuaðstæðum fyrir launafólk. Þessi barátta hefur skilað mörgum sigrum í gegnum tíðina, en undanfarið hefur orðið vart við hnignun í þátttöku og virkni innan verkalýðsfélaga. Markmið þessarar greinar er að varpa ljósi á þessa hnignun, greina ástæður hennar og skoða mögulegar lausnir til að endurvekja áhuga og þátttöku í verkalýðsbaráttu á Íslandi. Verkalýðsbarátta á Íslandi hefur átt sér langa og stolta sögu. Frá upphafi 20. aldar hafa verkalýðsfélög barist fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Stofnun Alþýðusambands Íslands árið 1916 markaði tímamót í baráttunni, þar sem verkalýðsfélög sameinuðust í eina sterka heild. Á þessum tíma var baráttan oft hörð og krafðist mikils fórnarkostnaðar, en hún skilaði einnig miklum ávinningi fyrir launafólk, eins og styttri vinnuviku, betri launum og auknum réttindum. Sérstaklega má nefna stofnun Félags hafnarverkamanna sem hófst fyrir þremur árum. Baráttan fyrir stofnun félagsins var mikilvæg og krefjandi. Hafnarverkamenn stóðu saman til að tryggja betri kjör og vinnuaðstæður. Þeir þurftu að takast á við ýmsar hindranir, bæði frá vinnuveitendum og frá stéttarfélaginu sem þeir vildu kljúfa sig frá, en með samstöðu og þrautseigju náðu þeir að stofna félagið. Þessi barátta er gott dæmi um hvernig samstaða og barátta geta leitt til jákvæðra breytinga fyrir launafólk. Þegar maður skoðar söguna þá má nefna hér stór verkföll sem hafa haft mikil áhrif fyrir launafólk í landinu, til dæmis: Verkfallið 1930 Eitt af fyrstu stóru verkföllunum sem höfðu áhrif á landið í heild sinni. Verkfallið var skipulagt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði kjarabaráttu verkamanna. Verkfallið 1955 Þetta var eitt af lengstu verkföllunum á Íslandi og stóð yfir í 114 daga. Verkfallið var leitt af Alþýðusambandi Íslands og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið 2015 Þetta verkfall var leitt af hjúkrunarfræðingum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum og varðaði launakjör og vinnuaðstæður. Verkfallið hafði mikil áhrif á heilbrigðisþjónustuna á Íslandi. Þetta er bara smá brot úr sögunni sem ég set hér inn en það er nóg til að sýna hver máttur verkalýðsfélaga er og hvað felst í að standa saman. Nú á dögum hefur verkalýðsbaráttan á Íslandi breyst talsvert. Þrátt fyrir að verkalýðsfélög séu enn til staðar og starfi áfram, hefur þátttaka og virkni félagsmanna dregist saman. Tölfræðileg gögn sýna að félagsmönnum hefur fækkað og þátttaka í verkalýðsfélögum hefur minnkað. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á getu verkalýðsfélaga til að berjast fyrir betri kjörum og réttindum fyrir launafólk. Ekki hefur það hjálpað þegar formenn stjórnmálaflokka koma með hugmyndir um að leggja niður stéttarfélög, sem er fásinna að mati greinarskrifanda. Stéttarfélög eru aðhald fyrir bæði vinnuveitendur og stjórnmálamenn. Það eru margar ástæður fyrir hnignun verkalýðsbaráttu á Íslandi. Félagslegar og efnahagslegar breytingar hafa haft mikil áhrif. Breyttur vinnumarkaður og nýjar vinnuaðferðir hafa gert það að verkum að fólk tengist minna hefðbundnum verkalýðsfélögum. Alþjóðavæðing og tæknibreytingar hafa einnig haft áhrif, þar sem vinnumarkaðurinn hefur orðið sveigjanlegri og óstöðugri. Að auki hefur minnkandi þátttaka og áhugi almennings á verkalýðsbaráttu gert það að verkum að verkalýðsfélög hafa átt erfiðara með að ná til fólks. Nú hafa atvinnurekendur einnig farið í auknum mæli að nota vopn eins og vinnustöðvun annarra starfsmanna sem eru ekki í verkfalli og hefur það gerst nokkrum sinnum á síðustu þremur árum. Þetta vopn hefur alltaf verið í höndum samtaka atvinnulífsins en hefur ekki verið notað fyrr en núna nýlega, það sýnir að aukin harka er farin að færast í baráttuna þegar SA er farið að nota starfsfólk sem vopn í baráttu annarra starfsmanna fyrir betri kjörum. Með því hefur jafnvægi kjarabaráttu verkafólks fyrir kjörum sínum raskast. Þetta hefur haft áhrif á getu verkalýðsfélaga til að standa vörð um réttindi félagsmanna sinna. Atvinnurekendur vita þetta og nota þetta nú óspart, sem hefur orðið til þess að baráttan er að breytast og kannski á hún eftir að harðna. Hnignun verkalýðsbaráttu hefur haft margar neikvæðar afleiðingar. Laun og kjör verkafólks hafa versnað, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að semja um betri kjör. Félagslegur stuðningur og samstaða hefur minnkað, sem hefur gert það að verkum að fólk hefur misst trú á getu verkalýðsfélaga til að bæta kjör sín. Aukinn ójöfnuður og félagslegur óstöðugleiki hefur einnig verið afleiðing hnignunarinnar, þar sem verkalýðsfélög hafa ekki haft sama afl til að berjast gegn ójöfnuði og áður. Til að endurvekja verkalýðsbaráttu á Íslandi er mikilvægt að verkalýðsfélög taki höndum saman og leiti nýrra leiða til að ná til fólks. Það þarf að auka áhuga og þátttöku almennings, leggja áherslu á menntun og fræðslu og aðlaga sig að breyttum vinnumarkaði. Með því að endurvekja verkalýðsbaráttuna getum við tryggt betri kjör og réttindi fyrir launafólk og stuðlað að félagslegu réttlæti og stöðugleika. Áhersla á menntun og fræðslu um mikilvægi verkalýðsbaráttu og réttinda launafólks er einnig nauðsynleg. Aðlögun að nýjum vinnumarkaði og tækninýjungum er einnig mikilvæg, þar sem verkalýðsfélög þurfa að vera sveigjanleg og aðlaga sig að breyttum aðstæðum. Í lokin vil ég deila persónulegri reynslusögu af mikilvægi verkalýðsbaráttu. Þegar ég var ungur, sá ég foreldra mína berjast fyrir betri kjörum og réttindum í gegnum verkalýðsfélög. Þeir kenndu mér að samstaða og barátta geta skilað miklum árangri. Nú er það okkar kynslóðar að halda áfram þessari baráttu og tryggja að næstu kynslóðir fái notið betri kjara og réttinda. Ég hvet alla til að taka þátt í verkalýðsbaráttunni og styðja verkalýðsfélög, því saman getum við náð miklum árangri. Höfundur er varaformaður Félags hafnarverkamanna á Íslandi.
Barátta hafnarverkamanna á Íslandi: Átök við Eimskip Undanfarin þrjú ár hafa hafnarverkamenn á Íslandi staðið í harðri baráttu við Eimskip, eitt af stærstu flutningafyrirtækjum landsins, og Eflingu. Baráttan hefur snúist um réttindi og kjör verkamanna, þar sem Eimskip hefur enn ekki samið við Félag hafnarverkamanna á Íslandi. Þessi átök hafa verið flókin og margþætt, þar sem ýmsir aðilar hafa komið að málum. 27. ágúst 2024 11:02
Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun
Skoðun Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir skrifar
Skoðun Líknarmeðferð og dánaraðstoð eru ekki andstæður heldur nauðsynleg umræðuefni Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar
Sanna er rödd félagshyggju, réttlætis og jöfnuðar! Laufey Líndal Ólafsdóttir,Sara Stef. Hildardóttir Skoðun