Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar 18. október 2024 12:31 Áskorun okkar tíma er að finna jafnvægi milli efnahagslegra framfara og verndunar náttúrunnar. Við lifum í heimi þar sem hagvöxtur hefur verið mælikvarði á velgengni en þessi áhersla hefur oft leitt til þess að við höfum gengið um of á auðlindir jarðar. Nú er kominn tími til að endurskoða hvernig við hugsum um efnahagslífið og finna leiðir til að tryggja bæði samfélagslega velferð og umhverfislega sjálfbærni. Ísland er einstakt land með gnægð náttúruauðlinda og sterka tengingu við náttúruna. Við höfum nýtt okkur endurnýjanlega orku, hreint vatn og víðáttumikla náttúru til að byggja upp hagkerfi sem er að mörgu leyti öflugt. En þrátt fyrir þetta stöndum við frammi fyrir vandamálum eins og ójöfnuði, umhverfisvá og óstöðugleika í efnahagslífinu. Getum ekki einungis einblínt á hagvöxt Það er ljóst að hefðbundin hagfræðileg nálgun, sem einblínir á sífelldan vöxt og neyslu, er ekki sjálfbær til lengri tíma. Við þurfum að finna nýja leið til að mæla og stýra efnahagslegri virkni, leið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Þetta snýst um að skapa hagkerfi sem virkar innan þeirra marka sem náttúran setur, á sama tíma og það uppfyllir grunnþarfir allra í samfélaginu. Hugsum okkur efnahagslíf sem er hannað til að mæta félagslegum þörfum án þess að fara yfir vistfræðileg mörk. Það þýðir að við setjum mannlega velferð og umhverfisvernd í forgrunn, í stað þess að einblína eingöngu á hagvöxt. Með þessu móti getum við tryggt að allir hafi aðgang að nauðsynlegri grunnþjónustu eins og heilbrigðisþjónustu, menntun og húsnæði, án þess að ganga á auðlindir komandi kynslóða. Á Íslandi höfum við tækifæri til að vera leiðandi í þessari nálgun. Við getum nýtt okkar einstöku stöðu til að þróa sjálfbærar lausnir sem geta verið fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Til dæmis getum við enn frekar þróað endurnýjanlega orku, stuðlað að sjálfbærum sjávarútvegi og stutt við sjálfbæra ferðaþjónustu sem verndar náttúruna en eykur jafnframt lífsgæði íbúa. Verðum að tryggja að nýting auðlinda sé sjálfbær Til að þetta sé mögulegt þurfum við að endurskoða hvernig við mælum árangur. Hagvöxtur segir okkur ekki allt sem við þurfum að vita um heilbrigði hagkerfis eða samfélags. Við þurfum að horfa á fleiri þætti eins og jöfnuð, heilsu, menntun, félagsleg tengsl og umhverfislega sjálfbærni. Með því að taka upp fjölþættari mælikvarða getum við fengið betri mynd af raunverulegri stöðu okkar og tekið upplýstari ákvarðanir. Einnig þarf að huga að því hvernig við nýtum auðlindir okkar. Við verðum að tryggja að nýtingin sé sjálfbær og að við skiljum ekki eftir okkur spor sem er óbætanlegt. Þetta þýðir að við þurfum að setja vistfræðileg mörk og virða þau. Við getum ekki haldið áfram að taka meira úr náttúrunni en hún getur endurnýjað. Þetta á við um fiskistofna, jarðvarma, jarðveg og aðra mikilvæga þætti. Á sama tíma verðum við að tryggja félagslegt réttlæti. Það er ekki nóg að hagkerfið virki innan vistfræðilegra marka ef það skilur eftir sig hópa fólks sem ekki hafa aðgang að grunnþjónustu eða tækifærum. Við þurfum að vinna að því að draga úr ójöfnuði og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi. Þetta þýðir að huga að menntun, heilbrigðisþjónustu, húsnæði og atvinnu fyrir alla. Til að ná þessu fram þarf samstillt átak stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins alls. Stjórnvöld þurfa að setja stefnu sem tekur mið af þessum markmiðum og búa til hvata sem stuðla að sjálfbærni og félagslegu réttlæti. Atvinnulífið þarf að taka ábyrgð á eigin áhrifum á umhverfi og samfélag og leita leiða til að starfa innan þessara marka. Samfélagið allt þarf að vera meðvitað um þessar áskoranir og taka þátt í að móta lausnir. Nauðsynlegt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum Menntun er lykillinn að þessari umbreytingu. Með því að fræða komandi kynslóðir um mikilvægi sjálfbærni og félagslegs réttlætis getum við lagt grunn að breyttum viðhorfum og hegðun. Skólakerfið getur leikið stórt hlutverk í þessu, bæði í gegnum formlega menntun og verkefni sem tengjast samfélaginu. Við þurfum einnig að vera óhrædd við að prófa nýjar hugmyndir og nálganir. Nýsköpun er lykilatriði í að finna lausnir á þessum áskorunum. Með því að styðja við rannsóknir og þróun á sviðum eins og grænni tækni, sjálfbærri landbúnaðarframleiðslu og hringrásarhagkerfi getum við fundið leiðir til að draga úr neikvæðum áhrifum okkar á umhverfið á sama tíma og við bætum lífsgæði. Það er ekki auðvelt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum. En það er nauðsynlegt ef við viljum tryggja framtíð komandi kynslóða. Við þurfum að horfa á stóru myndina og átta okkur á því að hagkerfi sem byggir á sífelldum vexti og neyslu er ekki sjálfbært. Við þurfum að finna jafnvægið milli þess að uppfylla þarfir fólks í dag án þess að skerða möguleika kynslóða framtíðarinnar. Ekki nóg að tala – við verður einnig að framkvæma Ísland hefur áður sýnt að við getum verið leiðandi í alþjóðlegu samhengi. Við getum gert það aftur með því að taka upp nýja nálgun á efnahagslífið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Með því að gera þetta getum við byggt upp samfélag sem er bæði réttlátt og sjálfbært, samfélag sem við getum verið stolt af að skila til komandi kynslóða. Að lokum er það undir okkur komið að gera nauðsynlegar breytingar. Það er ekki nóg að ræða þessar hugmyndir; við verðum að hrinda þeim í framkvæmd. Með samstilltu átaki getum við breytt efnahagslífinu þannig að það þjóni öllum, ekki aðeins fáum útvöldum, og virði mörk náttúrunnar. Framtíðin er í okkar höndum. Með því að hugsa út fyrir rammann og leita nýrra leiða getum við skapað betra samfélag fyrir okkur öll. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum höndum saman og breytum efnahagslífinu til hins betra. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Píratar Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Sjá meira
Áskorun okkar tíma er að finna jafnvægi milli efnahagslegra framfara og verndunar náttúrunnar. Við lifum í heimi þar sem hagvöxtur hefur verið mælikvarði á velgengni en þessi áhersla hefur oft leitt til þess að við höfum gengið um of á auðlindir jarðar. Nú er kominn tími til að endurskoða hvernig við hugsum um efnahagslífið og finna leiðir til að tryggja bæði samfélagslega velferð og umhverfislega sjálfbærni. Ísland er einstakt land með gnægð náttúruauðlinda og sterka tengingu við náttúruna. Við höfum nýtt okkur endurnýjanlega orku, hreint vatn og víðáttumikla náttúru til að byggja upp hagkerfi sem er að mörgu leyti öflugt. En þrátt fyrir þetta stöndum við frammi fyrir vandamálum eins og ójöfnuði, umhverfisvá og óstöðugleika í efnahagslífinu. Getum ekki einungis einblínt á hagvöxt Það er ljóst að hefðbundin hagfræðileg nálgun, sem einblínir á sífelldan vöxt og neyslu, er ekki sjálfbær til lengri tíma. Við þurfum að finna nýja leið til að mæla og stýra efnahagslegri virkni, leið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Þetta snýst um að skapa hagkerfi sem virkar innan þeirra marka sem náttúran setur, á sama tíma og það uppfyllir grunnþarfir allra í samfélaginu. Hugsum okkur efnahagslíf sem er hannað til að mæta félagslegum þörfum án þess að fara yfir vistfræðileg mörk. Það þýðir að við setjum mannlega velferð og umhverfisvernd í forgrunn, í stað þess að einblína eingöngu á hagvöxt. Með þessu móti getum við tryggt að allir hafi aðgang að nauðsynlegri grunnþjónustu eins og heilbrigðisþjónustu, menntun og húsnæði, án þess að ganga á auðlindir komandi kynslóða. Á Íslandi höfum við tækifæri til að vera leiðandi í þessari nálgun. Við getum nýtt okkar einstöku stöðu til að þróa sjálfbærar lausnir sem geta verið fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Til dæmis getum við enn frekar þróað endurnýjanlega orku, stuðlað að sjálfbærum sjávarútvegi og stutt við sjálfbæra ferðaþjónustu sem verndar náttúruna en eykur jafnframt lífsgæði íbúa. Verðum að tryggja að nýting auðlinda sé sjálfbær Til að þetta sé mögulegt þurfum við að endurskoða hvernig við mælum árangur. Hagvöxtur segir okkur ekki allt sem við þurfum að vita um heilbrigði hagkerfis eða samfélags. Við þurfum að horfa á fleiri þætti eins og jöfnuð, heilsu, menntun, félagsleg tengsl og umhverfislega sjálfbærni. Með því að taka upp fjölþættari mælikvarða getum við fengið betri mynd af raunverulegri stöðu okkar og tekið upplýstari ákvarðanir. Einnig þarf að huga að því hvernig við nýtum auðlindir okkar. Við verðum að tryggja að nýtingin sé sjálfbær og að við skiljum ekki eftir okkur spor sem er óbætanlegt. Þetta þýðir að við þurfum að setja vistfræðileg mörk og virða þau. Við getum ekki haldið áfram að taka meira úr náttúrunni en hún getur endurnýjað. Þetta á við um fiskistofna, jarðvarma, jarðveg og aðra mikilvæga þætti. Á sama tíma verðum við að tryggja félagslegt réttlæti. Það er ekki nóg að hagkerfið virki innan vistfræðilegra marka ef það skilur eftir sig hópa fólks sem ekki hafa aðgang að grunnþjónustu eða tækifærum. Við þurfum að vinna að því að draga úr ójöfnuði og tryggja að allir geti lifað mannsæmandi lífi. Þetta þýðir að huga að menntun, heilbrigðisþjónustu, húsnæði og atvinnu fyrir alla. Til að ná þessu fram þarf samstillt átak stjórnvalda, atvinnulífs og samfélagsins alls. Stjórnvöld þurfa að setja stefnu sem tekur mið af þessum markmiðum og búa til hvata sem stuðla að sjálfbærni og félagslegu réttlæti. Atvinnulífið þarf að taka ábyrgð á eigin áhrifum á umhverfi og samfélag og leita leiða til að starfa innan þessara marka. Samfélagið allt þarf að vera meðvitað um þessar áskoranir og taka þátt í að móta lausnir. Nauðsynlegt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum Menntun er lykillinn að þessari umbreytingu. Með því að fræða komandi kynslóðir um mikilvægi sjálfbærni og félagslegs réttlætis getum við lagt grunn að breyttum viðhorfum og hegðun. Skólakerfið getur leikið stórt hlutverk í þessu, bæði í gegnum formlega menntun og verkefni sem tengjast samfélaginu. Við þurfum einnig að vera óhrædd við að prófa nýjar hugmyndir og nálganir. Nýsköpun er lykilatriði í að finna lausnir á þessum áskorunum. Með því að styðja við rannsóknir og þróun á sviðum eins og grænni tækni, sjálfbærri landbúnaðarframleiðslu og hringrásarhagkerfi getum við fundið leiðir til að draga úr neikvæðum áhrifum okkar á umhverfið á sama tíma og við bætum lífsgæði. Það er ekki auðvelt að breyta rótgrónum kerfum og hugmyndum. En það er nauðsynlegt ef við viljum tryggja framtíð komandi kynslóða. Við þurfum að horfa á stóru myndina og átta okkur á því að hagkerfi sem byggir á sífelldum vexti og neyslu er ekki sjálfbært. Við þurfum að finna jafnvægið milli þess að uppfylla þarfir fólks í dag án þess að skerða möguleika kynslóða framtíðarinnar. Ekki nóg að tala – við verður einnig að framkvæma Ísland hefur áður sýnt að við getum verið leiðandi í alþjóðlegu samhengi. Við getum gert það aftur með því að taka upp nýja nálgun á efnahagslífið sem tekur mið af bæði félagslegum og umhverfislegum þáttum. Með því að gera þetta getum við byggt upp samfélag sem er bæði réttlátt og sjálfbært, samfélag sem við getum verið stolt af að skila til komandi kynslóða. Að lokum er það undir okkur komið að gera nauðsynlegar breytingar. Það er ekki nóg að ræða þessar hugmyndir; við verðum að hrinda þeim í framkvæmd. Með samstilltu átaki getum við breytt efnahagslífinu þannig að það þjóni öllum, ekki aðeins fáum útvöldum, og virði mörk náttúrunnar. Framtíðin er í okkar höndum. Með því að hugsa út fyrir rammann og leita nýrra leiða getum við skapað betra samfélag fyrir okkur öll. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum höndum saman og breytum efnahagslífinu til hins betra. Höfundur er þingmaður Pírata.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun