Leiðréttingar á staðhæfingum um mjólkurmarkaðinn og tollflokkun Erna Bjarnadóttir skrifar 2. mars 2025 11:00 Í frétt Viðskiptablaðsins, sem birtist 28. febrúar 2025, er því haldið fram að tollflokkun rifins pítsaosts með jurtaolíu geri innflutning nánast ómögulegan og tryggi þannig Mjólkursamsölunni (MS) markaðsráðandi stöðu. MS er vissulega markaðsráðandi aðili, en það þýðir ekki að fyrirtækið hafi óskorað vald yfir verðlagningu eins og látið er í veðri vaka. Þvert á móti er MS bundið af tveimur þáttum sem önnur fyrirtæki búa ekki við: Hráefnisverði til bænda, sem er ákveðið af lögbundinni verðlagsnefnd. Opinberri verðlagningu á um það bil helmingi afurða sinna, sem takmarkar svigrúm fyrirtækisins til verðlagningar og hefur bein áhrif á starfsemi þess. Tollflokkunin er í samræmi við lög Héraðsdómur Reykjavíkur, Landsréttur og Endurupptökudómur hafa staðfest að tollflokkun rifins pítsaosts sé rétt og í samræmi við íslensk tollalög. Álit Alþjóðatollastofnunarinnar (WCO) um tollflokkun þessa osts hefur verið tekið til umfjöllunar fyrir íslenskum dómstólum, og þar hefur verið staðfest að íslensk lög ganga framar í þessum efnum. Fullyrðingar framkvæmdastjóra Félags atvinnurekenda um pólitískan þrýsting fulltrúa kúabænda til að fá fjármálaráðuneytið til að hnekkja þessari löglega dæmdu tollflokkun með pennastriki standast því ekki skoðun. Þvert á móti er það Félag atvinnurekenda sjálft sem nú beitir pólitískum þrýstingi til að knýja á um að stjórnvöld haldi sig við áformin um breytingu á tollflokkun, sem kynnt var í samráðsgátt. MS er ekki einokunarfyrirtæki MS vinnur í lögbundnu kerfi þar sem öllum mjólkurvinnslum á Íslandi stendur til boða að kaupa hráefni á sömu kjörum og MS. Auk þess eru innfluttar mjólkurvörur hluti af þessum markaði. Samkvæmt búvörulögum nr. 99/1993 hefur markaðsráðandi aðili einnig skyldu til að selja óunna mjólk til allra sem vilja vera í mjólkurvinnslu, sem tryggir að aðrir aðilar geti starfað á markaðnum. Í ljósi þessara staðreynda standast ekki staðhæfingar um einokun. EES-samningurinn og tollvernd landbúnaðarvara EES-samningurinn byggir á tveimur meginþáttum þegar kemur að viðskiptum með landbúnaðarvörur. Viðkvæmar landbúnaðarvörur, þar á meðal ostur, falla undir 19. grein samningsins og um viðskipti með þær er sérstaklega samið milli Íslands og ESB. Undir bókun 3 við EES samninginn falla blönduð matvæli, þar sem verðjöfnunargjöld koma einnig til sögunnar til að jafna samkeppnisstöðu innlendra búvöruframleiðenda gagnvart innfluttum vörum. EES-samningurinn heimilar því tolla og verðjöfnunargjöld á landbúnaðarvörur þar sem ekki hefur verið samið um gagnkvæma lækkun tolla í sérstökum samningum. Verðjöfnunargjöld eru í raun órjúfanlegur hluti af EES-samningnum og eru notuð bæði í ESB og Noregi, á meðan Ísland hefur ekki nýtt sér þetta úrræði. Afleiðingar afnáms tollverndar Afnám tollverndar og undanþága frá samkeppnislögum myndi hafa djúpstæð áhrif á íslenska mjólkurframleiðslu. Íslenskir bændur keppa nú þegar við innfluttar landbúnaðarvörur. Ef þessar verndaraðgerðir væru afnumdar myndi það veikja íslenskan mjólkuriðnað, draga úr framleiðslu innanlands og auka háð landsins á innflutningi. Slík þróun myndi ekki aðeins rýra tekjur bænda heldur einnig hafa áhrif á fæðuöryggi landsins. Er það stefna stjórnvalda að veikja íslenskan landbúnað svo að innfluttar vörur verði ráðandi? Leikreglur réttarríkisins Það væri áhugavert að fá skýra afstöðu framkvæmdastjóra Félags atvinnurekenda í þessari umræðu. Er hann að tala fyrir því að lækka eða afnema tolla á mjólkurvörur? Eða leggur hann til að vörur séu tollflokkaðar gegn gildandi tollalögum og skýringum við tollskrá, einungis til að tryggja tollfrjálsan innflutning fárra innflutningsfyrirtækja í trássi við niðurstöður íslenskra dómstóla á íslenskri löggjöf? Áhugavert væri að sjá hver svör hans eru við þessum spurningum sem og að fá sjónarmið hans til tollahækkana Noregs á osta og aðrar vörur frá 2012, svo og afstöðu hans til tollahækkana Noregs á kartöflur og aðrar vörur frá 2024. Í báðum tilvikum voru tollar hækkaðir um 100-300% undir forsæti vinstri stjórna í Noregi. Þar sem framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda er sérstakur áhugamaður um frjáls vöruviðskipti og það hvernig nágrannaþjóðir Íslands haga sínum viðskiptum, þá hlýtur hann að vilja skoða með ígrunduðum hætti hvort íslensk landbúnaðarstefna hafi fram til þessa verið að skera sig með áberandi hætti frá t.d. fordæmi Norðmanna sem hafa sett sér skýra stefnu í þessum málaflokki. Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matur Matvælaframleiðsla Skattar og tollar Erna Bjarnadóttir Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Í frétt Viðskiptablaðsins, sem birtist 28. febrúar 2025, er því haldið fram að tollflokkun rifins pítsaosts með jurtaolíu geri innflutning nánast ómögulegan og tryggi þannig Mjólkursamsölunni (MS) markaðsráðandi stöðu. MS er vissulega markaðsráðandi aðili, en það þýðir ekki að fyrirtækið hafi óskorað vald yfir verðlagningu eins og látið er í veðri vaka. Þvert á móti er MS bundið af tveimur þáttum sem önnur fyrirtæki búa ekki við: Hráefnisverði til bænda, sem er ákveðið af lögbundinni verðlagsnefnd. Opinberri verðlagningu á um það bil helmingi afurða sinna, sem takmarkar svigrúm fyrirtækisins til verðlagningar og hefur bein áhrif á starfsemi þess. Tollflokkunin er í samræmi við lög Héraðsdómur Reykjavíkur, Landsréttur og Endurupptökudómur hafa staðfest að tollflokkun rifins pítsaosts sé rétt og í samræmi við íslensk tollalög. Álit Alþjóðatollastofnunarinnar (WCO) um tollflokkun þessa osts hefur verið tekið til umfjöllunar fyrir íslenskum dómstólum, og þar hefur verið staðfest að íslensk lög ganga framar í þessum efnum. Fullyrðingar framkvæmdastjóra Félags atvinnurekenda um pólitískan þrýsting fulltrúa kúabænda til að fá fjármálaráðuneytið til að hnekkja þessari löglega dæmdu tollflokkun með pennastriki standast því ekki skoðun. Þvert á móti er það Félag atvinnurekenda sjálft sem nú beitir pólitískum þrýstingi til að knýja á um að stjórnvöld haldi sig við áformin um breytingu á tollflokkun, sem kynnt var í samráðsgátt. MS er ekki einokunarfyrirtæki MS vinnur í lögbundnu kerfi þar sem öllum mjólkurvinnslum á Íslandi stendur til boða að kaupa hráefni á sömu kjörum og MS. Auk þess eru innfluttar mjólkurvörur hluti af þessum markaði. Samkvæmt búvörulögum nr. 99/1993 hefur markaðsráðandi aðili einnig skyldu til að selja óunna mjólk til allra sem vilja vera í mjólkurvinnslu, sem tryggir að aðrir aðilar geti starfað á markaðnum. Í ljósi þessara staðreynda standast ekki staðhæfingar um einokun. EES-samningurinn og tollvernd landbúnaðarvara EES-samningurinn byggir á tveimur meginþáttum þegar kemur að viðskiptum með landbúnaðarvörur. Viðkvæmar landbúnaðarvörur, þar á meðal ostur, falla undir 19. grein samningsins og um viðskipti með þær er sérstaklega samið milli Íslands og ESB. Undir bókun 3 við EES samninginn falla blönduð matvæli, þar sem verðjöfnunargjöld koma einnig til sögunnar til að jafna samkeppnisstöðu innlendra búvöruframleiðenda gagnvart innfluttum vörum. EES-samningurinn heimilar því tolla og verðjöfnunargjöld á landbúnaðarvörur þar sem ekki hefur verið samið um gagnkvæma lækkun tolla í sérstökum samningum. Verðjöfnunargjöld eru í raun órjúfanlegur hluti af EES-samningnum og eru notuð bæði í ESB og Noregi, á meðan Ísland hefur ekki nýtt sér þetta úrræði. Afleiðingar afnáms tollverndar Afnám tollverndar og undanþága frá samkeppnislögum myndi hafa djúpstæð áhrif á íslenska mjólkurframleiðslu. Íslenskir bændur keppa nú þegar við innfluttar landbúnaðarvörur. Ef þessar verndaraðgerðir væru afnumdar myndi það veikja íslenskan mjólkuriðnað, draga úr framleiðslu innanlands og auka háð landsins á innflutningi. Slík þróun myndi ekki aðeins rýra tekjur bænda heldur einnig hafa áhrif á fæðuöryggi landsins. Er það stefna stjórnvalda að veikja íslenskan landbúnað svo að innfluttar vörur verði ráðandi? Leikreglur réttarríkisins Það væri áhugavert að fá skýra afstöðu framkvæmdastjóra Félags atvinnurekenda í þessari umræðu. Er hann að tala fyrir því að lækka eða afnema tolla á mjólkurvörur? Eða leggur hann til að vörur séu tollflokkaðar gegn gildandi tollalögum og skýringum við tollskrá, einungis til að tryggja tollfrjálsan innflutning fárra innflutningsfyrirtækja í trássi við niðurstöður íslenskra dómstóla á íslenskri löggjöf? Áhugavert væri að sjá hver svör hans eru við þessum spurningum sem og að fá sjónarmið hans til tollahækkana Noregs á osta og aðrar vörur frá 2012, svo og afstöðu hans til tollahækkana Noregs á kartöflur og aðrar vörur frá 2024. Í báðum tilvikum voru tollar hækkaðir um 100-300% undir forsæti vinstri stjórna í Noregi. Þar sem framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda er sérstakur áhugamaður um frjáls vöruviðskipti og það hvernig nágrannaþjóðir Íslands haga sínum viðskiptum, þá hlýtur hann að vilja skoða með ígrunduðum hætti hvort íslensk landbúnaðarstefna hafi fram til þessa verið að skera sig með áberandi hætti frá t.d. fordæmi Norðmanna sem hafa sett sér skýra stefnu í þessum málaflokki. Höfundur er hagfræðingur hjá Mjólkursamsölunni.
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar