Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson skrifar 10. maí 2025 11:03 Kerfisáætlun Landsnets 2025 - 2034 Áður en við byrjum skal það skýrt tekið fram að undirritaður er síður en svo mótfallinn styrkingu raforkukerfisins hvað varðar byggðalínur og virkjanakosti Landsvirkjunar í Húnabyggð. Landsnet fer nú um landið og kynnir nýja kerfisáætlun, sem er vel, hún kynnir sig ekki sjálf, engu er til sparað og fundir vel upp settir. En hverjum á kerfisáætlun að þjóna ? Ég get í það minnsta ekki séð að hún þjóni orkusveitarfélaginu Húnabyggð. Sniðin setja Húnabyggð á sama stað og 101 Reykjavík, það má segja að allt sé gert til að tryggja að ekki verði orkutengd uppbygging í Húnabyggð. Til dæmis er Landsnet mjög áfram um að svipta sveitarfélög skipulagsvaldi með Raflínunefndum. Hversu mikið hefur uppbygging tafist á Norðurlandi vegna vinnubragða Landsnets ? Það situr orka föst í Blönduvirkjun og ekkert hefur verið aðhafst við að koma henni stystu leið í vinnu á iðnaðarsvæði í Húnabyggð með byggingu auka línu. Hversu mikið er tap Landsnets við að flytja ekki orku til að hægt sé að nýta hana og tap Landsvirkjunar við að selja hana ekki ? Getur verið að Landsvirkjun tapi á þessu 1 milljarði á ári? Hversu mikið hefur tapast og hversu stórt er tjónið á hagvexti á NV, hver væri staða landshlutans og þá sér í lagi Húnabyggðar sem á skjalageymslur fullar af sviknum loforðum. Hvers vegna hefur ekki verið hægt að byrja á virkjunum í veituleið Blönduvirkjunar sem eru fyrir löngu komnar í nýtingarflokk í rammaáætlun ? Er það vegna þess að Landsnet hefur ákveðið að flækja Byggðalínuleiðina með Borgarlínu útspilinu, ef ekki hefði verið farið í það að þá hefði væntanlega verið löngu búið að endurnýja 1 legg Blöndulínu 1 niður í Laxárvatn. Hvers vegna er síminn ekki rauðglóandi hjá okkur með áhugasömum orkukaupendum ? Er það vegna þess að Landsnet ætlar sér að flytja orkuna lengra í burtu - fæst meira fyrir flutninginn - á kostnað nærumhverfisins. Landsnet sagði nefnilega á kynningarfundinum í Húnabyggð að það þyrfti nýju byggðalínurnar til að hægt væri að flytja orku Austur og Suður. Hvers vegna er Landsnet ekki búið að fara fram á það að fá að greiða landeigendum leigu í stað úreltra einskiptisgreiðslna, ef lína rýrir landgæði eða nýtingu þá er mun eðlilegra að bætur fylgi jörð heldur en að núverandi landeigandi leysi bara út og fari með bæturnar ef svo ber undir, leigugreiðslan sem fylgir jörð eykur verðgildi frekar en að rýra. Er það mögulega ástæða þess að Landsnet hefur verið fast með t.d. Blöndulínu 3 í 20 ár og illa gengur að semja við landeigendur. Og þar sem það eru sífelldar áskoranir í rekstri sveitarfélaga af hverju horfir Landsnet ekki til þess að óska eftir að fá að greiða fasteignagjöld af byggðalínunum til sveitarfélaganna til að tryggja enn frekar sátt um byggingu þeirra. Hvert er kostnaðurinn við að byggja alltaf nýjar línur og geta svo ekki viðhaldið þeim eldri fyrr en seint og um síðir og hversu mikla tafir og mótstöðu býr það verklag til í samfélögum á landsbyggðinni ? Væri kannski nær að hugsa þetta þannig að nýja línan leysti þá eldri af svo hægt væri að endurnýja án þess að bæta við endalausum viðhaldskostnaði. Eitt af þeim atriðum sem var sérstaklega haft á orði við sameiningu Húnavatnshrepps og Blönduóss, var : “Vegna framkvæmda við vindmyllugarð í Blöndulundi og Blöndulínu 3 á Steinárhálsi er uppbygging vega með bundnu slitlagi í austanverðum Blöndudal fram fyrir Bollastaði og Svartárdalsvegar fram að Stafni óhjákvæmileg og í raun forsenda heimamanna fyrir slíkum framkvæmdum.” Ég hef óskað eftir því að fá sent mat á áhrifum þess að flytja aðföng upp á hálendi og hvaða leiðir verði helst notaðar. Uppbygging innviða má ekki bitna á þeim lélegu innviðum sem eru til staðar í Húnabyggð. Ég hef ekki rekist á greiningu á þessu veigamikla atriði í mati umhverfisáhrifa eða hvað varðar öryggi en þar kemur fram að Landsnet hugi “ekki síst að öryggi starfsfólksins okkar sem vinnur við þessa mikilvægu innviði”. Landsnet segir sjálf að betri afhendingar geta stuðlað að jöfnun búsetuskilyrða, hvaða landsvæði er Landsnet með í huga við þessa fullyrðingu ? Eftir þessa yfirferð mína þá eru hér nokkrir punktar úr nýju Kerfisáætluninni frá Landsneti sem koma mér skringilega fyrir sjónir sé horft til þeirra með sértæku byggðagleraugunum sem á fann á okkar frábæra skjalasafni hjá sviknu loforðunum. “Takmörkuð flutningsgeta á milli landshluta gerir það að verkum að ekki er hægt að keyra allar virkjanir á fullum afköstum. Þetta takmarkar líka möguleika á uppbyggingu nýrrar orkuframleiðslu. Eins og er skilar takmörkuðum ávinningi að virkja frekar á Norður- eða Austurlandi þar sem ójafnvægi myndi aukast í veikri byggðalínu. Þetta takmarkar verulega nýtingu nýrra og núverandi orkuauðlinda. Flutningstakmarkanir hafa kostað Ísland um 11-15 milljarða króna á ári undanfarin ár og eru þá ekki tekin með glötuð tækifæri í atvinnuuppbyggingu. ” Línuframkvæmdir á borð við Holtavörðuheiðarlínur 1 og 3 og Blöndulínu 3 ætti að líta á sem þjóðhagslega mikilvæga innviði og tryggja að þær gangi greiðlega fyrir sig. Eins og er er kerfið uppselt – víðast hvar um landið er ekki hægt að afhenda meiri orku til atvinnuuppbyggingar eða orkuskipta en þegar er gert 8.2 Auknir möguleikar fyrir atvinnulíf og nýsköpun Styrking flutningskerfisins skapar öflugan grunn fyrir atvinnuuppbyggingu og nýsköpun í öllum landshlutum. Óhætt er að taka undir orð formanns Samtaka Iðnaðarins sem féllu á iðnþingi í ár. Án orku verður ekki hagvöxtur. Með betra flutningskerfi og aukinni afhendingargetu raforku geta fyrirtæki treyst á stöðuga orkuafhendingu, óháð staðsetningu. Þetta eykur möguleika á uppbyggingu atvinnugreina sem krefjast mikillar raforku, svo sem gagnavera, landeldis, vetnisframleiðslu, grænna iðngarða og framleiðslu á rafeldsneyti. 8.3 Örugg afhending raforku styrkir traust og stöðugleika Eitt af grundvallaratriðum í efnahagslegri velgengni er örugg og áreiðanleg afhending raforku. Þegar flutningskerfið er sterkt og sveigjanlegt er hægt að tryggja áreiðanleika og gæði í afhendingu, jafnvel við miklar sveiflur í eftirspurn eða náttúruhamfarir. Þetta er sérstaklega mikilvægt, ekki bara í ljósi þess að íslenskt atvinnulíf er í síauknum mæli háð stafrænum lausnum og háþróaðri tækni sem krefst stöðugrar orkuafhendingar heldur líka í ljósi þess að stórir notendur í þungt lestuðu kerfi auka áhættuna á skaðlegum áhrifum truflana eins og nýleg dæmi sýna og áhætta tengd eldvirkni og öðrum náttúruhamförum hefur aukist. Traust og áreiðanleiki raforkukerfisins hefur einnig bein áhrif á erlenda fjárfestingu. Fyrirtæki sem íhuga að setja upp starfsemi hér á landi þurfa að vita að þau geta reitt sig á örugga orkuafhendingu. Með því að styrkja flutningskerfið eykst traust fjárfesta á Íslandi sem ákjósanlegum stað fyrir orkufreka starfsemi sem leiðir til meiri fjárfestinga og aukins hagvaxtar 8.4 Flutningstakmarkanir hamla nýrri orkuvinnslu Sterkt flutningskerfi stuðlar einnig að jafnvægi í byggðaþróun. Sumir landshlutar hafa lengi staðið frammi fyrir skorti á bæði öruggri raforkuafhendingu og afhendingargetu sem dregur úr möguleikum til nýsköpunar og atvinnuuppbyggingar á viðkomandi svæðum. Fjölmörg dæmi má telja til um töpuð tækifæri til atvinnusköpunar á þeim svæðum þar sem flutningskerfið er takmarkandi og það hefur til lengri tíma leitt til þess að laun almennings á þeim svæðum hafa hækkað hægar en annars staðar. Með því að efla flutningsgetu kerfisins er unnt að tryggja jafnan aðgang að raforku um allt land og stuðla þannig að fjölbreyttara atvinnulífi og sterkari byggðum. Þetta er sérstaklega mikilvægt fyrir ný tækifæri í matvælaframleiðslu, ferðaþjónustu og grænni iðnvæðingu í dreifðum byggðum. Öflugra raforkukerfi er forsenda fyrir nýtingu rafvæddra lausna í framleiðslu og ferðaþjónusta þróað sjálfbærari þjónustu með aukinni rafvæðingu sem eykur gæði og dregur úr umhverfis- og loftslagsáhrifum. 8.5 Flutningskerfið sem lykill að orkuskiptum Orkuskipti eru meðal mikilvægustu viðfangsefna samtímans og Ísland hefur einstaka möguleika til að vera áfram í fararbroddi á þeirri vegferð. Til þess að nýta þá möguleika til fulls er nauðsynlegt að styrkja og bæta flutningskerfið svo að raforka geti verið nýtt með hagkvæmum og sveigjanlegum hætti um allt land. Stór hluti orkuskipta felst í rafvæðingu samgangna, iðnaðar og annarra lykilþátta í hagkerfinu. Með því að bæta flutningsgetu raforkukerfisins má hraða orkuskiptum og tryggja að hægt sé að skipta út jarðefnaeldsneyti fyrir hreina og endurnýjanlega orku. Þetta hefur ekki einungis umhverfislegan ávinning heldur skapar einnig ný atvinnutækifæri og styrkir forsendur fyrir grænum lausnum. 8.6 Jöfnun búsetuskilyrða og dreifing atvinnuuppbyggingar Sterkt flutningskerfi stuðlar einnig að jafnvægi í byggðaþróun. Í dag standa sumir landshlutar frammi fyrir skorti á raforkuafhendingu sem dregur úr möguleikum til nýsköpunar og atvinnuuppbyggingar á viðkomandi svæðum. Með því að efla flutningsgetu kerfisins er unnt að tryggja jafnan aðgang að raforku um allt land og stuðla þannig að fjölbreyttara atvinnulífi og sterkari byggðum í samræmi við markmið í 1.gr. raforkulaga. Þessar línur, sem voru byggðar 1974–1977, hafa takmarkaða flutningsgetu, eru komnar til ára sinna og hafa í nokkur ár takmarkað afhendingargetu rafmagns á svæðinu og annars staðar á landinu. Aðgangur að öruggri raforku er grundvöllur allrar atvinnustarfsemi og án raforku verður ekki hagvöxtur. Flutningskerfi raforku hefur áhrif á alla atvinnustarfsemi landsins og lífsgæði um land allt. Þetta endurspeglast í markmiði raforkulaga: að stuðla að þjóðhagslega hagkvæmu raforkukerfi og efla þannig atvinnulíf og byggð í landinu. Endurgreiðslutími uppbyggingar flutningskerfisins er metinn á bilinu 4 til 13 ár fyrir mannvirki sem hafa líftíma 40 til 70 ár Niðurstöður kerfisgreininga eru ótvíræðar. Styrking flutningskerfisins er nauðsynleg forsenda orkuskipta. Áður hefur þjóðhagslegt virði þess að ná orkuskiptum verið metið af Viðskiptaráði og á vefnum orkuskipti.is. Þar var mat á þjóðhagslegum ábata annars vegar 1.200 milljarðar kr fram til ársins 2040 og hins vegar 1.700 milljarðar kr fram til ársins 2060. Eftir að hafa rennt yfir kerfisáætlunina og lesið um allan þjóðhagslega ávinninginn , þá velti ég því fyrir mér hvort Húnabyggð tilheyri annarri þjóð. Höfundur er oddviti í orkusveitarfélaginu Húnabyggð Heimildir: Kerfisáætlun Landsnets 2025-2034 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Húnabyggð Mest lesið Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson Skoðun Ef eitthvað væri að marka Bjarna Gunnar Smári Egilsson Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Á tímamótum: Sameinuðu þjóðirnar í 80 ár Vala Karen Viðarsdóttir,Védís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Borgar sig að vanmeta menntun? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hækkar gjöld á háskólanema Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Farsæld barna í fyrirrúmi Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir skrifar Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Skólar hafa stigið skrefið með góðum árangri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir skrifar Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson skrifar Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar Skoðun Fleiri átök = verri útkoma í lestri? Birgir Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Biðin sem (enn) veikir og tekur Guðlaugur Eyjólfsson skrifar Skoðun Stafrænt netöryggisbelti Hrannar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Free tuition Colin Fisher skrifar Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick skrifar Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson skrifar Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson skrifar Skoðun 7 símtöl í röð - en ekkert fer í gegn Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Áttaviti í öldrunarþjónustu Gunnlaugur Már Briem skrifar Sjá meira
Kerfisáætlun Landsnets 2025 - 2034 Áður en við byrjum skal það skýrt tekið fram að undirritaður er síður en svo mótfallinn styrkingu raforkukerfisins hvað varðar byggðalínur og virkjanakosti Landsvirkjunar í Húnabyggð. Landsnet fer nú um landið og kynnir nýja kerfisáætlun, sem er vel, hún kynnir sig ekki sjálf, engu er til sparað og fundir vel upp settir. En hverjum á kerfisáætlun að þjóna ? Ég get í það minnsta ekki séð að hún þjóni orkusveitarfélaginu Húnabyggð. Sniðin setja Húnabyggð á sama stað og 101 Reykjavík, það má segja að allt sé gert til að tryggja að ekki verði orkutengd uppbygging í Húnabyggð. Til dæmis er Landsnet mjög áfram um að svipta sveitarfélög skipulagsvaldi með Raflínunefndum. Hversu mikið hefur uppbygging tafist á Norðurlandi vegna vinnubragða Landsnets ? Það situr orka föst í Blönduvirkjun og ekkert hefur verið aðhafst við að koma henni stystu leið í vinnu á iðnaðarsvæði í Húnabyggð með byggingu auka línu. Hversu mikið er tap Landsnets við að flytja ekki orku til að hægt sé að nýta hana og tap Landsvirkjunar við að selja hana ekki ? Getur verið að Landsvirkjun tapi á þessu 1 milljarði á ári? Hversu mikið hefur tapast og hversu stórt er tjónið á hagvexti á NV, hver væri staða landshlutans og þá sér í lagi Húnabyggðar sem á skjalageymslur fullar af sviknum loforðum. Hvers vegna hefur ekki verið hægt að byrja á virkjunum í veituleið Blönduvirkjunar sem eru fyrir löngu komnar í nýtingarflokk í rammaáætlun ? Er það vegna þess að Landsnet hefur ákveðið að flækja Byggðalínuleiðina með Borgarlínu útspilinu, ef ekki hefði verið farið í það að þá hefði væntanlega verið löngu búið að endurnýja 1 legg Blöndulínu 1 niður í Laxárvatn. Hvers vegna er síminn ekki rauðglóandi hjá okkur með áhugasömum orkukaupendum ? Er það vegna þess að Landsnet ætlar sér að flytja orkuna lengra í burtu - fæst meira fyrir flutninginn - á kostnað nærumhverfisins. Landsnet sagði nefnilega á kynningarfundinum í Húnabyggð að það þyrfti nýju byggðalínurnar til að hægt væri að flytja orku Austur og Suður. Hvers vegna er Landsnet ekki búið að fara fram á það að fá að greiða landeigendum leigu í stað úreltra einskiptisgreiðslna, ef lína rýrir landgæði eða nýtingu þá er mun eðlilegra að bætur fylgi jörð heldur en að núverandi landeigandi leysi bara út og fari með bæturnar ef svo ber undir, leigugreiðslan sem fylgir jörð eykur verðgildi frekar en að rýra. Er það mögulega ástæða þess að Landsnet hefur verið fast með t.d. Blöndulínu 3 í 20 ár og illa gengur að semja við landeigendur. Og þar sem það eru sífelldar áskoranir í rekstri sveitarfélaga af hverju horfir Landsnet ekki til þess að óska eftir að fá að greiða fasteignagjöld af byggðalínunum til sveitarfélaganna til að tryggja enn frekar sátt um byggingu þeirra. Hvert er kostnaðurinn við að byggja alltaf nýjar línur og geta svo ekki viðhaldið þeim eldri fyrr en seint og um síðir og hversu mikla tafir og mótstöðu býr það verklag til í samfélögum á landsbyggðinni ? Væri kannski nær að hugsa þetta þannig að nýja línan leysti þá eldri af svo hægt væri að endurnýja án þess að bæta við endalausum viðhaldskostnaði. Eitt af þeim atriðum sem var sérstaklega haft á orði við sameiningu Húnavatnshrepps og Blönduóss, var : “Vegna framkvæmda við vindmyllugarð í Blöndulundi og Blöndulínu 3 á Steinárhálsi er uppbygging vega með bundnu slitlagi í austanverðum Blöndudal fram fyrir Bollastaði og Svartárdalsvegar fram að Stafni óhjákvæmileg og í raun forsenda heimamanna fyrir slíkum framkvæmdum.” Ég hef óskað eftir því að fá sent mat á áhrifum þess að flytja aðföng upp á hálendi og hvaða leiðir verði helst notaðar. Uppbygging innviða má ekki bitna á þeim lélegu innviðum sem eru til staðar í Húnabyggð. Ég hef ekki rekist á greiningu á þessu veigamikla atriði í mati umhverfisáhrifa eða hvað varðar öryggi en þar kemur fram að Landsnet hugi “ekki síst að öryggi starfsfólksins okkar sem vinnur við þessa mikilvægu innviði”. Landsnet segir sjálf að betri afhendingar geta stuðlað að jöfnun búsetuskilyrða, hvaða landsvæði er Landsnet með í huga við þessa fullyrðingu ? Eftir þessa yfirferð mína þá eru hér nokkrir punktar úr nýju Kerfisáætluninni frá Landsneti sem koma mér skringilega fyrir sjónir sé horft til þeirra með sértæku byggðagleraugunum sem á fann á okkar frábæra skjalasafni hjá sviknu loforðunum. “Takmörkuð flutningsgeta á milli landshluta gerir það að verkum að ekki er hægt að keyra allar virkjanir á fullum afköstum. Þetta takmarkar líka möguleika á uppbyggingu nýrrar orkuframleiðslu. Eins og er skilar takmörkuðum ávinningi að virkja frekar á Norður- eða Austurlandi þar sem ójafnvægi myndi aukast í veikri byggðalínu. Þetta takmarkar verulega nýtingu nýrra og núverandi orkuauðlinda. Flutningstakmarkanir hafa kostað Ísland um 11-15 milljarða króna á ári undanfarin ár og eru þá ekki tekin með glötuð tækifæri í atvinnuuppbyggingu. ” Línuframkvæmdir á borð við Holtavörðuheiðarlínur 1 og 3 og Blöndulínu 3 ætti að líta á sem þjóðhagslega mikilvæga innviði og tryggja að þær gangi greiðlega fyrir sig. Eins og er er kerfið uppselt – víðast hvar um landið er ekki hægt að afhenda meiri orku til atvinnuuppbyggingar eða orkuskipta en þegar er gert 8.2 Auknir möguleikar fyrir atvinnulíf og nýsköpun Styrking flutningskerfisins skapar öflugan grunn fyrir atvinnuuppbyggingu og nýsköpun í öllum landshlutum. Óhætt er að taka undir orð formanns Samtaka Iðnaðarins sem féllu á iðnþingi í ár. Án orku verður ekki hagvöxtur. Með betra flutningskerfi og aukinni afhendingargetu raforku geta fyrirtæki treyst á stöðuga orkuafhendingu, óháð staðsetningu. Þetta eykur möguleika á uppbyggingu atvinnugreina sem krefjast mikillar raforku, svo sem gagnavera, landeldis, vetnisframleiðslu, grænna iðngarða og framleiðslu á rafeldsneyti. 8.3 Örugg afhending raforku styrkir traust og stöðugleika Eitt af grundvallaratriðum í efnahagslegri velgengni er örugg og áreiðanleg afhending raforku. Þegar flutningskerfið er sterkt og sveigjanlegt er hægt að tryggja áreiðanleika og gæði í afhendingu, jafnvel við miklar sveiflur í eftirspurn eða náttúruhamfarir. Þetta er sérstaklega mikilvægt, ekki bara í ljósi þess að íslenskt atvinnulíf er í síauknum mæli háð stafrænum lausnum og háþróaðri tækni sem krefst stöðugrar orkuafhendingar heldur líka í ljósi þess að stórir notendur í þungt lestuðu kerfi auka áhættuna á skaðlegum áhrifum truflana eins og nýleg dæmi sýna og áhætta tengd eldvirkni og öðrum náttúruhamförum hefur aukist. Traust og áreiðanleiki raforkukerfisins hefur einnig bein áhrif á erlenda fjárfestingu. Fyrirtæki sem íhuga að setja upp starfsemi hér á landi þurfa að vita að þau geta reitt sig á örugga orkuafhendingu. Með því að styrkja flutningskerfið eykst traust fjárfesta á Íslandi sem ákjósanlegum stað fyrir orkufreka starfsemi sem leiðir til meiri fjárfestinga og aukins hagvaxtar 8.4 Flutningstakmarkanir hamla nýrri orkuvinnslu Sterkt flutningskerfi stuðlar einnig að jafnvægi í byggðaþróun. Sumir landshlutar hafa lengi staðið frammi fyrir skorti á bæði öruggri raforkuafhendingu og afhendingargetu sem dregur úr möguleikum til nýsköpunar og atvinnuuppbyggingar á viðkomandi svæðum. Fjölmörg dæmi má telja til um töpuð tækifæri til atvinnusköpunar á þeim svæðum þar sem flutningskerfið er takmarkandi og það hefur til lengri tíma leitt til þess að laun almennings á þeim svæðum hafa hækkað hægar en annars staðar. Með því að efla flutningsgetu kerfisins er unnt að tryggja jafnan aðgang að raforku um allt land og stuðla þannig að fjölbreyttara atvinnulífi og sterkari byggðum. Þetta er sérstaklega mikilvægt fyrir ný tækifæri í matvælaframleiðslu, ferðaþjónustu og grænni iðnvæðingu í dreifðum byggðum. Öflugra raforkukerfi er forsenda fyrir nýtingu rafvæddra lausna í framleiðslu og ferðaþjónusta þróað sjálfbærari þjónustu með aukinni rafvæðingu sem eykur gæði og dregur úr umhverfis- og loftslagsáhrifum. 8.5 Flutningskerfið sem lykill að orkuskiptum Orkuskipti eru meðal mikilvægustu viðfangsefna samtímans og Ísland hefur einstaka möguleika til að vera áfram í fararbroddi á þeirri vegferð. Til þess að nýta þá möguleika til fulls er nauðsynlegt að styrkja og bæta flutningskerfið svo að raforka geti verið nýtt með hagkvæmum og sveigjanlegum hætti um allt land. Stór hluti orkuskipta felst í rafvæðingu samgangna, iðnaðar og annarra lykilþátta í hagkerfinu. Með því að bæta flutningsgetu raforkukerfisins má hraða orkuskiptum og tryggja að hægt sé að skipta út jarðefnaeldsneyti fyrir hreina og endurnýjanlega orku. Þetta hefur ekki einungis umhverfislegan ávinning heldur skapar einnig ný atvinnutækifæri og styrkir forsendur fyrir grænum lausnum. 8.6 Jöfnun búsetuskilyrða og dreifing atvinnuuppbyggingar Sterkt flutningskerfi stuðlar einnig að jafnvægi í byggðaþróun. Í dag standa sumir landshlutar frammi fyrir skorti á raforkuafhendingu sem dregur úr möguleikum til nýsköpunar og atvinnuuppbyggingar á viðkomandi svæðum. Með því að efla flutningsgetu kerfisins er unnt að tryggja jafnan aðgang að raforku um allt land og stuðla þannig að fjölbreyttara atvinnulífi og sterkari byggðum í samræmi við markmið í 1.gr. raforkulaga. Þessar línur, sem voru byggðar 1974–1977, hafa takmarkaða flutningsgetu, eru komnar til ára sinna og hafa í nokkur ár takmarkað afhendingargetu rafmagns á svæðinu og annars staðar á landinu. Aðgangur að öruggri raforku er grundvöllur allrar atvinnustarfsemi og án raforku verður ekki hagvöxtur. Flutningskerfi raforku hefur áhrif á alla atvinnustarfsemi landsins og lífsgæði um land allt. Þetta endurspeglast í markmiði raforkulaga: að stuðla að þjóðhagslega hagkvæmu raforkukerfi og efla þannig atvinnulíf og byggð í landinu. Endurgreiðslutími uppbyggingar flutningskerfisins er metinn á bilinu 4 til 13 ár fyrir mannvirki sem hafa líftíma 40 til 70 ár Niðurstöður kerfisgreininga eru ótvíræðar. Styrking flutningskerfisins er nauðsynleg forsenda orkuskipta. Áður hefur þjóðhagslegt virði þess að ná orkuskiptum verið metið af Viðskiptaráði og á vefnum orkuskipti.is. Þar var mat á þjóðhagslegum ábata annars vegar 1.200 milljarðar kr fram til ársins 2040 og hins vegar 1.700 milljarðar kr fram til ársins 2060. Eftir að hafa rennt yfir kerfisáætlunina og lesið um allan þjóðhagslega ávinninginn , þá velti ég því fyrir mér hvort Húnabyggð tilheyri annarri þjóð. Höfundur er oddviti í orkusveitarfélaginu Húnabyggð Heimildir: Kerfisáætlun Landsnets 2025-2034
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar
Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun