Vönduð vinnubrögð - alltaf! Jóna Bjarnadóttir skrifar 15. júlí 2025 13:00 Við rekstur aflstöðva og undirbúning nýrra virkjana er að mörgu að hyggja. Við hjá Landsvirkjun leggjum okkur fram við að vanda til verka í allri starfsemi okkar. Á það ekki síst við um hönnun mannvirkja, samráð við hagaðila og útfærslu mótvægisaðgerða til að draga úr áhrifum á náttúru og samfélag. Undirbúningur Hvammsvirkjunar er engin undantekning og niðurstöður kærumála sýna það skýrt. Engar ábendingar hafa þar komið fram sem hafa leitt til þess að breyta þurfi hönnun eða mótvægisaðgerðum, enda hafa þær aðgerðir þá verið lagðar fram til samráðs margoft í þeim fjölmörgu skipulags- og leyfisferlum sem eiga við um virkjunina. Þeir ágallar sem hefur þurft að bæta snúa allir að samráði milli stofnana og orðalagi við lagasetningu. Allt er það utan verk- og áhrifasviðs Landsvirkjunar. Kröfur innleiddar markvisst Vatnatilskipun Evrópusambandsins var lögfest hér á landi árið 2011 með lögum um stjórn vatnamála. Innleiðing hennar hefur tekið langan tíma og lengi vel var óljóst hvenær sækja ætti um heimild til breytinga á vatnshloti og hvernig málsmeðferð skyldi háttað. Fyrsta vatnaáætlunin leit ekki dagsins ljós fyrr en vorið 2022, ellefu árum eftir að lögin tóku gildi. Þrátt fyrir að innleiðing stjórnvalda tæki sinn tíma höfum við hjá Landsvirkjun unnið markvisst að því að innleiða viðeigandi verklag. Má til dæmis nefna rannsóknir á lífríki Þjórsár síðustu áratugi. Við vinnum áfram að rannsóknum og greiningum sem nýta má til að meta ástand vatnshlota og greina hvort grípa þurfi til aðgerða til að bæta ástand þeirra út frá leiðbeiningum stjórnvalda. Öll þessi vinna skilar sér inn í vatnaáætlun stjórnvalda og mun nýtast í framtíðinni ef meta þarf áhrif á viðkomandi vatnshlot. Nýjar kröfur en engar leiðbeiningar Tekið hefur verið tillit til laga um stjórn vatnamála í verklagi okkar um árabil, að því marki sem hægt hefur verið. Þegar vatnaáætlun tók gildi árið 2022 vorum við langt komin í leyfisveitingarferli Hvammsvirkjunar. Umhverfisstofnun (nú Umhverfis- og orkustofnun) var fyrst tilbúin til að fjalla um breytingar á vatnshlotum þegar vatnaáætlunin kom til sögunnar. Á þeim tíma lágu þó hvorki fyrir skilgreindir verkferlar varðandi veitingu heimildar né leiðbeiningar fyrir áhrifamat sem er forsenda veitingu heimildar. Hér voru því settar fram nýjar kröfur á rekstraraðila án þess að fylgdi sögunni hvernig ætti að uppfylla þær. Leiðbeiningar Umhverfisstofnunar um gerð áhrifamats litu ekki dagsins ljós fyrr en í lok árs 2024. Til að geta uppfyllt skilyrði laga um stjórn vatnamála og sótt um heimild til breytinga á vatnshloti var vatnshlotið Þjórsá 1 ástandsmetið, umhverfismarkmið skilgreind og byggt á því fór fram fyrsta áhrifamat vatnshlots á Íslandi, unnið af Hafrannsóknastofnun. Á þessu stigi var byggt á leiðbeiningum Evrópusambandsins. Á grundvelli matsins veitti Umhverfisstofnun í apríl 2024 (15 mánuðum eftir að sótt var um) heimild til að breyta vatnshlotinu Þjórsá 1 með gerð Hvammsvirkjunar, með mótvægisaðgerðum til að draga úr áhrifum á lífríki Þjórsár. Heimildin var meðal annars veitt þar sem sýnt hafði verið fram á af hálfu Landsvirkjunar að gripið yrði til allra þeirra ráðstafana sem raunhæfar teljast til að draga úr skaðlegum áhrifum á ástand vatnshlotsins. Þá var ljóst að aukið raforkuöryggi varðaði almannahagsmuni sem vægju þyngra en ávinningur af því að umhverfismarkmið vatnshlotsins næðist. Fyrsta heimildin stenst skoðun Landsvirkjun varð fyrst hér á landi til að sækja um og fá heimild til breytinga á vatnshloti. Ákvörðun um að veita þá heimild var þó felld úr gildi af hálfu Hæstaréttar vegna mistaka við setningu löggjafar, en ekki vegna neinna efnislegra annmarka. Við höfum hagað vinnu okkar í fullu samræmi við löggjöfina enda fengum við heimildina á grundvelli víðtækrar þekkingar á lífríki Þjórsár eftir áratuga rannsóknir og vel ígrundaðrar mótvægisaðgerðir. Ef allt væri eins og best verður á kosið þá væri ástand vatnshlota og umhverfismarkmið þeirra staðfest í vatnaáætlun, málsmeðferðarreglur væru skýrar og það lægi fyrir hvernig samræmi á milli vatnaáætlunar og rammaáætlunar skuli tryggt, líkt og skylt er að gera samkvæmt gildandi löggjöf. Það virðist vera kominn hreyfing á þessi mál þar sem í þessum mánuði tóku gildi ný lög þar sem Alþingi leiðrétti framangreind mistök við lagasetningu og kveðið er á um að heimildin skuli í framtíðinni vera hluti af virkjunarleyfi. Á nýafstöðnu þingi var einnig lagt til að áhrifamat vegna vatnshlota fari fram í umhverfismati framkvæmda. Við væntum þess að haldið verið áfram af hálfu stjórnvalda að skýra betur málsmeðferð í lögum um stjórn vatnamála. Það er mikilvægt að lögin gefi góðar leiðbeiningar og að innleiðing þeirra heppnist vel. Við hljótum öll að vilja tryggja áfram vönduð vinnubrögð við undirbúning framkvæmda og rekstur sem gætu mögulega haft áhrif á verðmæta vatnsauðlind þjóðarinnar. Höfundur er framkvæmdastjóri Samfélags og umhverfis hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Vatn Landsvirkjun Deilur um Hvammsvirkjun Jóna Bjarnadóttir Mest lesið Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Okkar eigin Don Kíkóti Kjartan Jónsson Skoðun Persónudýrkun vinstrisins Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Sýnum í verki að okkur er ekki sama Anna Sigga Jökuls Ragnheiðardóttir Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun Öryggi geðheilbrigðis Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Laugarnestangi - til allrar framtíðar Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur um atburðina á Gaza Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Öryggi geðheilbrigðis Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Mjóddin og pólitík pírata Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Okkar eigin Don Kíkóti Kjartan Jónsson skrifar Skoðun Sýnum í verki að okkur er ekki sama Anna Sigga Jökuls Ragnheiðardóttir skrifar Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Drúsar og hörmungarnar í Suwayda Armando Garcia skrifar Skoðun Hjarta samfélagsins í Þorlákshöfn slær við höfnina Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Marserum fyrir jafnrétti í íþróttum Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Persónudýrkun vinstrisins Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Sjá meira
Við rekstur aflstöðva og undirbúning nýrra virkjana er að mörgu að hyggja. Við hjá Landsvirkjun leggjum okkur fram við að vanda til verka í allri starfsemi okkar. Á það ekki síst við um hönnun mannvirkja, samráð við hagaðila og útfærslu mótvægisaðgerða til að draga úr áhrifum á náttúru og samfélag. Undirbúningur Hvammsvirkjunar er engin undantekning og niðurstöður kærumála sýna það skýrt. Engar ábendingar hafa þar komið fram sem hafa leitt til þess að breyta þurfi hönnun eða mótvægisaðgerðum, enda hafa þær aðgerðir þá verið lagðar fram til samráðs margoft í þeim fjölmörgu skipulags- og leyfisferlum sem eiga við um virkjunina. Þeir ágallar sem hefur þurft að bæta snúa allir að samráði milli stofnana og orðalagi við lagasetningu. Allt er það utan verk- og áhrifasviðs Landsvirkjunar. Kröfur innleiddar markvisst Vatnatilskipun Evrópusambandsins var lögfest hér á landi árið 2011 með lögum um stjórn vatnamála. Innleiðing hennar hefur tekið langan tíma og lengi vel var óljóst hvenær sækja ætti um heimild til breytinga á vatnshloti og hvernig málsmeðferð skyldi háttað. Fyrsta vatnaáætlunin leit ekki dagsins ljós fyrr en vorið 2022, ellefu árum eftir að lögin tóku gildi. Þrátt fyrir að innleiðing stjórnvalda tæki sinn tíma höfum við hjá Landsvirkjun unnið markvisst að því að innleiða viðeigandi verklag. Má til dæmis nefna rannsóknir á lífríki Þjórsár síðustu áratugi. Við vinnum áfram að rannsóknum og greiningum sem nýta má til að meta ástand vatnshlota og greina hvort grípa þurfi til aðgerða til að bæta ástand þeirra út frá leiðbeiningum stjórnvalda. Öll þessi vinna skilar sér inn í vatnaáætlun stjórnvalda og mun nýtast í framtíðinni ef meta þarf áhrif á viðkomandi vatnshlot. Nýjar kröfur en engar leiðbeiningar Tekið hefur verið tillit til laga um stjórn vatnamála í verklagi okkar um árabil, að því marki sem hægt hefur verið. Þegar vatnaáætlun tók gildi árið 2022 vorum við langt komin í leyfisveitingarferli Hvammsvirkjunar. Umhverfisstofnun (nú Umhverfis- og orkustofnun) var fyrst tilbúin til að fjalla um breytingar á vatnshlotum þegar vatnaáætlunin kom til sögunnar. Á þeim tíma lágu þó hvorki fyrir skilgreindir verkferlar varðandi veitingu heimildar né leiðbeiningar fyrir áhrifamat sem er forsenda veitingu heimildar. Hér voru því settar fram nýjar kröfur á rekstraraðila án þess að fylgdi sögunni hvernig ætti að uppfylla þær. Leiðbeiningar Umhverfisstofnunar um gerð áhrifamats litu ekki dagsins ljós fyrr en í lok árs 2024. Til að geta uppfyllt skilyrði laga um stjórn vatnamála og sótt um heimild til breytinga á vatnshloti var vatnshlotið Þjórsá 1 ástandsmetið, umhverfismarkmið skilgreind og byggt á því fór fram fyrsta áhrifamat vatnshlots á Íslandi, unnið af Hafrannsóknastofnun. Á þessu stigi var byggt á leiðbeiningum Evrópusambandsins. Á grundvelli matsins veitti Umhverfisstofnun í apríl 2024 (15 mánuðum eftir að sótt var um) heimild til að breyta vatnshlotinu Þjórsá 1 með gerð Hvammsvirkjunar, með mótvægisaðgerðum til að draga úr áhrifum á lífríki Þjórsár. Heimildin var meðal annars veitt þar sem sýnt hafði verið fram á af hálfu Landsvirkjunar að gripið yrði til allra þeirra ráðstafana sem raunhæfar teljast til að draga úr skaðlegum áhrifum á ástand vatnshlotsins. Þá var ljóst að aukið raforkuöryggi varðaði almannahagsmuni sem vægju þyngra en ávinningur af því að umhverfismarkmið vatnshlotsins næðist. Fyrsta heimildin stenst skoðun Landsvirkjun varð fyrst hér á landi til að sækja um og fá heimild til breytinga á vatnshloti. Ákvörðun um að veita þá heimild var þó felld úr gildi af hálfu Hæstaréttar vegna mistaka við setningu löggjafar, en ekki vegna neinna efnislegra annmarka. Við höfum hagað vinnu okkar í fullu samræmi við löggjöfina enda fengum við heimildina á grundvelli víðtækrar þekkingar á lífríki Þjórsár eftir áratuga rannsóknir og vel ígrundaðrar mótvægisaðgerðir. Ef allt væri eins og best verður á kosið þá væri ástand vatnshlota og umhverfismarkmið þeirra staðfest í vatnaáætlun, málsmeðferðarreglur væru skýrar og það lægi fyrir hvernig samræmi á milli vatnaáætlunar og rammaáætlunar skuli tryggt, líkt og skylt er að gera samkvæmt gildandi löggjöf. Það virðist vera kominn hreyfing á þessi mál þar sem í þessum mánuði tóku gildi ný lög þar sem Alþingi leiðrétti framangreind mistök við lagasetningu og kveðið er á um að heimildin skuli í framtíðinni vera hluti af virkjunarleyfi. Á nýafstöðnu þingi var einnig lagt til að áhrifamat vegna vatnshlota fari fram í umhverfismati framkvæmda. Við væntum þess að haldið verið áfram af hálfu stjórnvalda að skýra betur málsmeðferð í lögum um stjórn vatnamála. Það er mikilvægt að lögin gefi góðar leiðbeiningar og að innleiðing þeirra heppnist vel. Við hljótum öll að vilja tryggja áfram vönduð vinnubrögð við undirbúning framkvæmda og rekstur sem gætu mögulega haft áhrif á verðmæta vatnsauðlind þjóðarinnar. Höfundur er framkvæmdastjóri Samfélags og umhverfis hjá Landsvirkjun.
Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun
Skoðun Að vera séður og heyrður getur bjargað lífi – Gulur september minnir okkur á að hlúa að hjartanu Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun