Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar 5. ágúst 2025 07:31 Í síðustu viku stöðvaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála framkvæmdir Landsvirkjunar við Hvammsvirkjun. Íbúar höfðu krafist þess. Er þetta enn einn sigur fyrir þá og aðra sem andæfa yfirgangi Landsvirkjunar þar. Að sama skapi er þetta hnekkir fyrir Landsvirkjun á Hvammsvirkjunarvegferð fyrirtækisins sem sífellt verður vandræðalegri. Eins og þorri almennings áttar sig á var stöðvunarúrskurðurinn rökréttur í ljósi þess að virkjunarleyfi Hvammsvirkjunar hefur ítrekað verið fellt úr gildi, fyrst með ákvörðun úrskurðarnefndar um umhverfis- og auðlindamál 15. júní 2023, síðan með dómi í héraði í janúar síðastliðnum, sem var svo staðfestur í Hæstarétti fyrir um mánuði síðan, þann 9. júlí. Bæði Landsvirkjun og umhverfisráðherra reyna nú að gera sem allra minnst úr úrskurði nefndarinnar og segja hann litlu máli skipta. Sú orðræða kemur greinarhöfundi og fjölmörgum öðrum ekki vitund á óvart enda lætur Landsvirkjun sem öll þau áföll sem fyrirtækið hefur orðið fyrir við undirbúning og leyfisferli Hvammsvirkjunar séu smámunir sem ekkert mál sé að greiða úr (til dæmis með því að biðja Alþingi um að setja sérlög eftir að Landsvirkjun tapaði í héraðsdómi). Þrátt fyrir það gengur verkið brösuglega, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Nú hefur Landsvirkjun í þriðja sinn sent inn umsókn um virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun, þar eð virkjunarleyfi Orkustofnunar hafa nú í tvígang verið úrskurðuð ógild. Það er ekki eitt, heldur allt. Auk dómsmáls við landeigendur fór ágreiningur Landsvirkjunar um gjald fyrir afnot vatnsauðlindarinnar fyrir gerðardóm, því fyrirtækið vildi ekki greiða fullt verð fyrir hana, heldur vildi svokallaða „Kárahnjúkasamninga“. Vandræðagangur Landsvirkjunar Fullyrðingar Landsvirkjunar um að stöðvunin sé minniháttar eru varnarviðbrögð fyrirtækis sem á í miklum vandræðum enda kemur hún ekki heim og saman við yfirlýsingar Landsvirkjunar í aðdraganda úrskurðarins. Aðeins nokkrum dögum áður en framkvæmdirnar voru stöðvaðar af úrskurðarnefndinni skrifaði lögmaður fyrir hönd Landsvirkjunar í bréfi til nefndarinnar að undir væru „tröllvaxnir hagsmunir“, gæta yrði að þeim „gríðarlega ríku hagsmunum Landsvirkjunar að undirbúningsframkvæmdir geti haldið áfram“ og að „vinna við umræddar undirbúningsframkvæmdir [væri] hafin, verksamningar vegna efnisvinnslu haf[i] verið gerðir við verktaka í kjölfar útboðs og á verkstað [ynnu] nú tugir starfsmanna með um 30 stórvirkum vinnuvélum.“ Þessi málflutningur Landsvirkjunar bendir ekki til að forstjóri fyrirtækisins hafi mikla trú á styrkri lagastoð fyrir framkvæmdum Landsvirkjunar heldur trompi hinir „gríðarlega ríku hagsmun[ir] Landsvirkjunar” öll lagarök. Furðu gegnir að umhverfisráðherra fagni þessari framgöngu Landsvirkjunar ákaft. Verksamningur í ólestri Þær framkvæmdir sem nú hafa verið stöðvaðar voru boðnar út af hálfu Landsvirkjunar í október síðastliðnum og var gengið til samninga við verktaka í lok nóvember. Þá var þegar liðið meira en hálft ár frá því mál hafði verið höfðað af hálfu landeigenda við Þjórsá vegna þeirra leyfa sem framkvæmdin byggði á, í apríl 2024. Einnig höfðu framkvæmdaleyfi sveitarfélaga þegar verið kærð til úrskurðarnefndar af hálfu landeigenda og íbúa við Þjórsá, sem og náttúruverndarsamtaka. Þrátt fyrir þetta skrifaði Landsvirkjun í miðju dómsmáli og með fjölda kærumála yfir höfði sér undir samning um framkvæmdir upp á 1,2 milljarða án nokkurs fyrirvara vegna dóms- og kærumála, hvorki í útboðsgögnum (útboðsgögn – pdf) né verksamningi (verksamningur – pdf). Enda skrifaði fyrirtækið svo til úrskurðarnefndarinnar nú í júlímánuði: „Auk þessa kann að fara svo að verktakar láti reyni á bótarétt sinn gagnvart Landsvirkjun vegna þess viðbótarkostnaðar sem þeir yrðu fyrir af völdum tafa í verkinu.“ Auðvitað mun verktakinn að öllum líkindum láta reyna á bótarétt sinn gagnvart viðsemjenda sem setti enga fyrirvara um niðurstöðu dóms- og kærumála, nema hvað. Það er á ábyrgð verkkaupa, ekki verktaka, að leyfi séu fyrir verki. Telur almenningur að stjórnendur Landsvirkjunar séu yfir höfuð starfi sínu vaxnir að ganga til samninga við þessar aðstæður án sérstaks fyrirvara í útboði eða verksamningi? Leikþáttur Landsvirkjunar Ósvífnast við þessa vegferð er þó að stjórnendur Landsvirkjunar vissu vel að framkvæmdirnar voru í meira lagi vafasamar í meira en þrjár vikur eftir að Hæstiréttur staðfesti ógildingu virkjunarleyfisins snemma í júlí. Í yfirlýsingu sem Landsvirkjun birti í kjölfar stöðvunarúrskurðarins segir: „Niðurstaða úrskurðarnefndarinnar kemur ekki á óvart í ljósi dóms Hæstaréttar.“ Með öðrum orðum: Landsvirkjun gerði heldur ráð fyrir því að framkvæmdin yrði stöðvuð þar sem ekki væri lagagrundvöllur fyrir henni og viðurkennir með yfirlýsingunni að slíkt sé vitaskuld eðlilegt í ljósi þess að virkjunarleyfið hafi verið ógilt af dómstólum. Þrátt fyrir að hafa gert ráð fyrir þessu hélt fyrirtækið áfram framkvæmdum í tæpan mánuð í krafti framkvæmdaleyfis Rangárþings ytra sem byggði á ógiltu virkjunarleyfi. Tafaleikir Landsvirkjunar Benda skal á að strax sama dag og Hæstiréttur staðfesti dóm héraðsdóms um ógildingu virkjunarleyfisins sendu náttúruverndarsamtök og landeigendur við Þjórsá bréf til úrskurðarnefndar og fóru fram á að nefndin felldi þegar úr gildi framkvæmdaleyfi sveitarstjórna beggja vegna Þjórsár. Gerði nefndin í kjölfarið ráð fyrir að kveða upp úrskurð í málinu um miðjan júlímánuð. Landsvirkjun ákvað þá að tefja fund úrskurðarnefndar með ósk um frekari framlagningu gagna í málinu auk þess að fara fram á að farið yrði í vettvangsgöngu á verkstað. Nú þegar fyrirtækið viðurkennir hins vegar að stöðvunarúrskurðurinn sé eðlilegur í ljósi dóms Hæstaréttar hlýtur sú spurning að vakna hvort þær óskir hafi verið gerðar til nokkurs annars en að tefja fyrir úrskurði og ná að halda áfram með framkvæmdir sem Landsvirkjun vissi fullvel að væru í besta falli á gráu svæði. Telja eigendur Landsvirkjunar að slíkt háttalag sé heiðarlegt af stjórnendum fyrirtækisins? Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Snæbjörn Guðmundsson Landsvirkjun Orkumál Deilur um Hvammsvirkjun Mest lesið Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm skrifar Skoðun Vaxtastefna Seðlabankans – á kostnað launafólks Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson skrifar Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar Sjá meira
Í síðustu viku stöðvaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála framkvæmdir Landsvirkjunar við Hvammsvirkjun. Íbúar höfðu krafist þess. Er þetta enn einn sigur fyrir þá og aðra sem andæfa yfirgangi Landsvirkjunar þar. Að sama skapi er þetta hnekkir fyrir Landsvirkjun á Hvammsvirkjunarvegferð fyrirtækisins sem sífellt verður vandræðalegri. Eins og þorri almennings áttar sig á var stöðvunarúrskurðurinn rökréttur í ljósi þess að virkjunarleyfi Hvammsvirkjunar hefur ítrekað verið fellt úr gildi, fyrst með ákvörðun úrskurðarnefndar um umhverfis- og auðlindamál 15. júní 2023, síðan með dómi í héraði í janúar síðastliðnum, sem var svo staðfestur í Hæstarétti fyrir um mánuði síðan, þann 9. júlí. Bæði Landsvirkjun og umhverfisráðherra reyna nú að gera sem allra minnst úr úrskurði nefndarinnar og segja hann litlu máli skipta. Sú orðræða kemur greinarhöfundi og fjölmörgum öðrum ekki vitund á óvart enda lætur Landsvirkjun sem öll þau áföll sem fyrirtækið hefur orðið fyrir við undirbúning og leyfisferli Hvammsvirkjunar séu smámunir sem ekkert mál sé að greiða úr (til dæmis með því að biðja Alþingi um að setja sérlög eftir að Landsvirkjun tapaði í héraðsdómi). Þrátt fyrir það gengur verkið brösuglega, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Nú hefur Landsvirkjun í þriðja sinn sent inn umsókn um virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun, þar eð virkjunarleyfi Orkustofnunar hafa nú í tvígang verið úrskurðuð ógild. Það er ekki eitt, heldur allt. Auk dómsmáls við landeigendur fór ágreiningur Landsvirkjunar um gjald fyrir afnot vatnsauðlindarinnar fyrir gerðardóm, því fyrirtækið vildi ekki greiða fullt verð fyrir hana, heldur vildi svokallaða „Kárahnjúkasamninga“. Vandræðagangur Landsvirkjunar Fullyrðingar Landsvirkjunar um að stöðvunin sé minniháttar eru varnarviðbrögð fyrirtækis sem á í miklum vandræðum enda kemur hún ekki heim og saman við yfirlýsingar Landsvirkjunar í aðdraganda úrskurðarins. Aðeins nokkrum dögum áður en framkvæmdirnar voru stöðvaðar af úrskurðarnefndinni skrifaði lögmaður fyrir hönd Landsvirkjunar í bréfi til nefndarinnar að undir væru „tröllvaxnir hagsmunir“, gæta yrði að þeim „gríðarlega ríku hagsmunum Landsvirkjunar að undirbúningsframkvæmdir geti haldið áfram“ og að „vinna við umræddar undirbúningsframkvæmdir [væri] hafin, verksamningar vegna efnisvinnslu haf[i] verið gerðir við verktaka í kjölfar útboðs og á verkstað [ynnu] nú tugir starfsmanna með um 30 stórvirkum vinnuvélum.“ Þessi málflutningur Landsvirkjunar bendir ekki til að forstjóri fyrirtækisins hafi mikla trú á styrkri lagastoð fyrir framkvæmdum Landsvirkjunar heldur trompi hinir „gríðarlega ríku hagsmun[ir] Landsvirkjunar” öll lagarök. Furðu gegnir að umhverfisráðherra fagni þessari framgöngu Landsvirkjunar ákaft. Verksamningur í ólestri Þær framkvæmdir sem nú hafa verið stöðvaðar voru boðnar út af hálfu Landsvirkjunar í október síðastliðnum og var gengið til samninga við verktaka í lok nóvember. Þá var þegar liðið meira en hálft ár frá því mál hafði verið höfðað af hálfu landeigenda við Þjórsá vegna þeirra leyfa sem framkvæmdin byggði á, í apríl 2024. Einnig höfðu framkvæmdaleyfi sveitarfélaga þegar verið kærð til úrskurðarnefndar af hálfu landeigenda og íbúa við Þjórsá, sem og náttúruverndarsamtaka. Þrátt fyrir þetta skrifaði Landsvirkjun í miðju dómsmáli og með fjölda kærumála yfir höfði sér undir samning um framkvæmdir upp á 1,2 milljarða án nokkurs fyrirvara vegna dóms- og kærumála, hvorki í útboðsgögnum (útboðsgögn – pdf) né verksamningi (verksamningur – pdf). Enda skrifaði fyrirtækið svo til úrskurðarnefndarinnar nú í júlímánuði: „Auk þessa kann að fara svo að verktakar láti reyni á bótarétt sinn gagnvart Landsvirkjun vegna þess viðbótarkostnaðar sem þeir yrðu fyrir af völdum tafa í verkinu.“ Auðvitað mun verktakinn að öllum líkindum láta reyna á bótarétt sinn gagnvart viðsemjenda sem setti enga fyrirvara um niðurstöðu dóms- og kærumála, nema hvað. Það er á ábyrgð verkkaupa, ekki verktaka, að leyfi séu fyrir verki. Telur almenningur að stjórnendur Landsvirkjunar séu yfir höfuð starfi sínu vaxnir að ganga til samninga við þessar aðstæður án sérstaks fyrirvara í útboði eða verksamningi? Leikþáttur Landsvirkjunar Ósvífnast við þessa vegferð er þó að stjórnendur Landsvirkjunar vissu vel að framkvæmdirnar voru í meira lagi vafasamar í meira en þrjár vikur eftir að Hæstiréttur staðfesti ógildingu virkjunarleyfisins snemma í júlí. Í yfirlýsingu sem Landsvirkjun birti í kjölfar stöðvunarúrskurðarins segir: „Niðurstaða úrskurðarnefndarinnar kemur ekki á óvart í ljósi dóms Hæstaréttar.“ Með öðrum orðum: Landsvirkjun gerði heldur ráð fyrir því að framkvæmdin yrði stöðvuð þar sem ekki væri lagagrundvöllur fyrir henni og viðurkennir með yfirlýsingunni að slíkt sé vitaskuld eðlilegt í ljósi þess að virkjunarleyfið hafi verið ógilt af dómstólum. Þrátt fyrir að hafa gert ráð fyrir þessu hélt fyrirtækið áfram framkvæmdum í tæpan mánuð í krafti framkvæmdaleyfis Rangárþings ytra sem byggði á ógiltu virkjunarleyfi. Tafaleikir Landsvirkjunar Benda skal á að strax sama dag og Hæstiréttur staðfesti dóm héraðsdóms um ógildingu virkjunarleyfisins sendu náttúruverndarsamtök og landeigendur við Þjórsá bréf til úrskurðarnefndar og fóru fram á að nefndin felldi þegar úr gildi framkvæmdaleyfi sveitarstjórna beggja vegna Þjórsár. Gerði nefndin í kjölfarið ráð fyrir að kveða upp úrskurð í málinu um miðjan júlímánuð. Landsvirkjun ákvað þá að tefja fund úrskurðarnefndar með ósk um frekari framlagningu gagna í málinu auk þess að fara fram á að farið yrði í vettvangsgöngu á verkstað. Nú þegar fyrirtækið viðurkennir hins vegar að stöðvunarúrskurðurinn sé eðlilegur í ljósi dóms Hæstaréttar hlýtur sú spurning að vakna hvort þær óskir hafi verið gerðar til nokkurs annars en að tefja fyrir úrskurði og ná að halda áfram með framkvæmdir sem Landsvirkjun vissi fullvel að væru í besta falli á gráu svæði. Telja eigendur Landsvirkjunar að slíkt háttalag sé heiðarlegt af stjórnendum fyrirtækisins? Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar
Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun