Segir það slæma hug­mynd að út­færa áminningar­skyldu fyrir allan vinnu­markaðinn

Ólafur og Sonja ræddu stöðu opinberra starfsmanna og tillögu stjórnvalda um að afnema áminningarskyldu fyrir opinbera starfsmenn í Sprengisandi á Bylgjunni í morgun.

Sonja segir um 30 þúsund manns starfa hjá hinu opinbera og reglur um áminningarskyldu endurspegli reglur stjórnsýslulaga.

„Það er raunverulega verið að tryggja að þegar það er verið að taka ákvarðanir, eins og um uppsögn, að hún sé byggð á málefnalegum sjónarmiðum og það sé búið að gefa fólki tækifæri til að bæta ráð sitt,“ segir Sonja og að þannig eigi að vera hægt að gæta meðalhófs.

Hún segir það almennt þannig að lagasetning miði ekki við að einhver geti eða ætli sér að svindla á kerfinu. Af þeim 30 þúsund sem starfi hjá hinu opinbera sé hátt hlutfall að hlaupa hratt í vinnunni. Helmingur starfi í heilbrigðiskerfinu og stór hluti í menntakerfi og lögreglu.

„Auðvitað er fólk að reyna að standa sig í vinnunni og þessar reglur eru líka að reyna að passa upp á það að kerfið virki óháð hvaða persónur koma til leiks hverju sinni,“ segir hún og að þannig eigi að koma í veg fyrir að fólki sé sagt upp af geðþótta, eða að einhver hreinsi út til að fá vini sína í staðinn. Það sé ástæðan fyrir andstöðu BSRB við tillögum stjórnvalda um afnám reglunnar. Þau vilji vernda þau sem standa sig vel og segja þegar fullar heimildir innan núverandi lagaramma til að segja fólki upp sé það ekki að standa sig.

Kerfið ekki hannað til að verja þau sem ekki standi sig

Hún segir það ekki sína reynslu innan BSRB eða af dómaframkvæmd að kerfið sé að verja þau sem ekki standi sig. Til dæmis sé nýlegur dómur sem sýni að aðeins séu nokkrir dagar á milli þess að starfsmaður fær áminningu og þar til honum er sagt upp. Þá segir hún það tilfinningu þeirra hjá BSRB að sveitarfélögin veiti oftar áminningu en ríkið og að í sumum stofnunum, sérstaklega litlum, sé ekki endilega verið að nota öll þau tól sem eru í boði eins og frammistöðumat til dæmis.

Ólafur segir tillögu fjármálaráðherra um afnám reglunnar góða og að hún sé í takt við það sem FA og önnur samtök á vinnumarkaði hafi kallað eftir. Það geti aukið hagkvæmni að geta áminnt og svo séu til margir dómar um starfsmann sem var vanhæfur í starfi en fær skaðabætur frá ríkinu vegna þess að það var ekki nákvæmlega rétt staðið að áminningarferlinu.

„Það þýðir að stjórnendur hika við að beita því,“ segir hann og að þó svo að það séu heimildir í lögum þá sé kerfið of flókið og svifaseint.

Ólafur segir það annars vegar réttlætismál að afnema þessa skyldu. Það brjóti á réttlætiskennd margra að fólk sem hafi ekki staðið sig í vinnu fái svo jafnvel milljónir í bætur. Þá sé þetta einnig réttlætismál gagnvart stórum meirihluta opinberra starfsmanna að ekki sé búin til sérstök vörn fyrir þennan litla hóp sem ekki stendur sig og spilar á kerfið.

Skipti máli fyrir samkeppni að afnema regluna

Í þriðja lagi segir Ólafur þetta skipta máli fyrir samkeppni á vinnumarkaði. Stjórnsýslan hafi stækkað hraðast síðustu ár hjá hinu opinbera og á sama tíma megi sjá að launin í stjórnsýslunni séu orðin hærri eða sambærileg við það sem er á almennum markaði. Búið sé að samræma lífeyrisréttindin og stytta vinnuvikuna, veikindaréttur rýmri og orlofsréttur lengri.

„Þá segjum við af hverju í ósköpunum ætti það sem er í dag orðið þriðjungur vinnumarkaðarins líka að njóta einhverra svona sérréttinda?“ spyr Ólafur og segir að félagsmenn í FA segir margir að það sé orðið erfitt að keppa við opinberar stofnanir um stjórnendur og sérfræðinga. Fólk gangi að betri kjörum hjá ríkinu og uppsagnarvernd og kjósi það frekar.

Sonja segir að í þessu samhengi verði að horfa til þess að hjá ríkinu séu stórir einkeypishópar, þeir geti bara unnið hjá ríki eða sveitarfélagi, en það séu einnig stéttir sem geti flakkað á milli hins opinbera og almenna markaðar. Það séu til dæmis hagfræðingar, lögfræðingar og viðskiptafræðingar.

Greiningar sýni að laun séu almennt hærri á almennum markaði en það séu vissulega einstök dæmi um hærri laun hjá opinberum starfsmönnum.

Sonja segir að þó svo að áminningarskyldan yrði afnumin yrðu samt áfram málsmeðferðarreglur um það hvernig eigi að segja fólki upp. Þær yrðu áfram í gildi og allir myndu þurfa að fylgja þeim. Það sé skriflegt ferli og fólk vilji yfirleitt hafa það þannig.

Hvað varðar til dæmis styttingu vinnuvikunnar segir Sonja að þegar 40 stunda vinnuvika var innleidd á síðustu öld hafi opinberir starfsmenn sömuleiðis verið búnir að innleiða það áður en það var innleitt á almennum vinnumarkaði. Það sé gjarnan þannig að einhver einn hópur eða stéttarfélag semji um eitthvað sem verði svo algilt eftir einhvern tíma.

Frekar setja skylduna á allan vinnumarkaðinn

Þá segir hún áminningarskylduna gjarnan á öðrum Norðurlöndum gilda um bæði opinberan og almennan markað. Það væri því eðlilegra að jafna leikinn með því að láta regluna gilda fyrir allan vinnumarkaðinn. Stéttarfélög opinberra starfsmanna séu ekki sérstakir talsmenn þeirra sem ekki standi sig í starfi en það verði allir að njóta þess réttar að það sé farið rétt að málum.

Ólafur segist frekar vilja einfalda kerfið og að hans mati sé það slæm hugmynd að útfæra áminningarskylduna fyrir allan vinnumarkaðinn. Hann hafi talað við vinnuveitendur í öðrum löndum sem séu ekki hrifnir. Vinnumarkaðurinn sé sveigjanlegur á þann hátt að þegar illa gengur séu fyrirtæki fljót að segja fólki upp en séu á sama tíma fljót að ráða fleiri þegar vel gengur. Þetta haldist líka í hendur, sé erfitt að segja fólki upp þá sé ólíklegra að fyrirtæki ráði fólk.

Ólafur og Sonja ræddu einnig styttingu vinnuvikunnar, álag á opinberum markaði og samkeppni. Þá ræddu þau einnig orð Sigríðar Indriðadóttur mannauðsstjóra í viðtali um að stjórnendur veigri sér við að fara í áminningarferli og sitji frekar uppi með „skemmd epli“.

Sonja sagði um viðtalið við Sigríði að það sem hún hafi lesið sem rauða þráðinn í viðtalinu hafi verið stjórnendavandi og það sé staðreynd að stjórnendur í litlum stofnunum njóti ekki nægilega mikils stuðnings. Það sé algjör jaðarhópur sem standi sig ekki í vinnunni og það sé þörf á að ræða hvaða menning það sé sem standi í vegi fyrir því að stjórnendur geti brugðist við þessum litla hópi.

Viðtalið er hægt að hlusta á í heild sinni að ofan.