Tíu ung börn voru orðin verkjuð og hjól­bein­ótt vegna beinkramar

Beinasjúkdómurinn verður til við skort á D-vítamín - númer eitt tvö og þrjú - en einnig á kalki. Soffía Guðrún Jónasdóttir sérfræðingur í almennum barna,-innkirtla- og efnaskiptalækningum starfaði lengi vel í Bandaríkjunum þar sem hún sagði kollegum stolt frá því að hér á Íslandi værum við svo gott sem búin að útrýma sjúkdómnum en nú er af sem áður var því við höfum misst niður þennan góða árangur.

„Ef við horfum til lengri tíma þá var verið að gefa D- vítamín í formi lýsis í leikskólanum og grunnskólum en í grunnskólanum hefur er þetta alveg hætt þannig að þetta er mikil breyting frá því sem var áður þar sem Íslendingar stóðu sig vel í að sinna því að gefa börnum D-vítamín. Af einhverjum ástæðum datt þetta lýðheilsumál upp fyrir í kringum 1970-1980 og hefur ekki verið tekið upp aftur,“ segir Soffía.

Ekkert lýsi lengur í skólanum

Soffía segist hafa numið varhugaverða þróun. Foreldrar séu gjarnir á að passa upp á D-vítamíninntöku ungbarna því ungbarnaeftirlitið veiti gott aðhald. Þá venjist sumir foreldrar því að starfsfólk leikskólanna sjái til þess að börnin fá D-vítamín í formi lýsis en þeir sjálfir gleymi síðan að passa upp á inntökuna um helgar og í leyfum. Þá séu mörg dæmi þess að foreldrar venjist því að skólayfirvöld sjái um málið og gleymi að huga að D-vítamín inntöku þegar barnið fer síðan yfir á annað skólastig, í grunnskóla þar sem börnum er ekki gefið lýsi í skólanum.

Nú er svo komið að Soffía hefur greint tíu börn með beinkröm á síðustu árum.

„Þetta voru börn á aldrinum 18-27 mánaða sem komu inn, hálf hjólbeinótt og kjagandi og höfðu mikla verki í beinum sem voru ekki að vaxa eðlilega. Þessi börn voru annað hvort með mjólkurofnæmi eða mjólkuróþol og fengu þar af leiðandi mjög litla mjólk, þau fengu brjóstamjólk í einhverja mánuði en síðan þegar átti að skipta yfir í ofnæmismjólk þá vildu þau ekki þessa mjólk og mörg þeirra enduðu á því að drekka bara vatn og haframjólk og þá vantaði oft kalkið.“

Ekki hrifin af D-vítamín úðanum

Það sem allir foreldrarnir, nema einn, áttu sameiginlegt var að telja sig gefa barninu nóg en hjá sumum vantaði talsvert upp á hvað varðar skammtastærð og tegund D-vítamíns. Soffía er til dæmis ekki hrifin af D-vítamín úðanum.

„Sem er allt í einu orðinn vinsæll en raunveruleikinn er sá, að þegar ég mæli í blóði þá sé ég ekki að D-vítamínið sé að skila sér í þessu. Þetta er ekki að frásogast sem skyldi.“

Á síðustu árum var ráðist í að D-vítamínbæta mjólk sem Soffía segir mikið framfaraskref en hún segir þó að fæstir átti sig á því að maður þurfi að drekka um einn og hálfan lítra af D-vítamínbættri mjólk til þess að ná daglegum viðmiðum.

Eftirfarandi eru viðmið Landlæknisembættisins um dagskammt D-vítamíns.

 Soffía bendir þó á að þetta séu viðmið til að koma í veg fyrir beinkröm og að við hefðum gott af því að gildin væru aðeins hærri.

„Ég held að okkur líði betur þannig því við erum með D-vítamín viðtaka á mjög mörgum frumum líkamans þannig að það hefur meiri áhrif en bara á beinheilsuna okkar því það hefur líka áhrif á ónæmiskerfið okkar, varnir gegn veikindum og öðru og ég held að það sé af hinu góða.“

Skammdegið bætir gráu ofan á svart

Heilt yfir fái börn of lítið af D-vítamíni. Þá hjálpi staðsetning landsins sannarlega ekki til og allra síst í skammdeginu sem nú hellist yfir landsmenn. Fólk sem býr sunnar á hnettinum stendur betur að vígi og getur tekið inn D-vítamín í gegnum húðina.

„Við erum strax komin í vandræði þegar við horfum á hvar við búum, við erum það norðarlega á hnettinum að við fáum afskaplega lítið D-vítamín úr sólinni.“

Fyrir þau sem vilja glöggva sig betur á stöðunni og um leiðir til að fyrirbyggja beinkröm þá er nærri klukkustundar langt viðtal við Soffíu um málið að finna á vef Læknablaðsins.