Segja ráð­herra fórna ís­lenskum hags­munum í makrílsamningi

Utanríkisráðuneytið tilkynnti um samkomulagið við Noreg, Bretland og Færeyjar í morgun, það fyrsta sem Ísland gengst undir frá því að makrílveiðar hófust af krafti í lögsögunni árið 2007.

Ísland fær 10,5 prósent af heildarmakrílkvótanum samkvæmt samkomulaginu en enn á eftir að semja við Evrópusambandið og Grænland sem gera einnig tilkall til makrílsins.

Þetta segja Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) rúmlega þriðjungslækkun frá 16,5 prósenta hlut Íslands undanfarin ár. Ekkert hinna ríkjanna taki á sig svo umfangsmikla lækkun á hlut sínum.

„Það veldur sérstökum vonbrigðum að íslensk stjórnvöld hafi fallist á að Ísland væri með lægri hlut en Færeyjar. Fátt ef nokkuð styður þá niðurstöðu og nægir þar að líta til viðveru makríls í lögsögu ríkjanna í árlegum sumarleiðangri rannsóknaskipa undanfarna tvo áratugi,“ segir í yfirlýsingu sem samtökin sendu frá sér í morgun.

Skilyrði Norðmanna færi störf og tekjur frá Íslandi til Noregs

SFS telja verulega hagsmuni Íslands og áralanga baráttu fyrir sanngjörnum strandríkjahlut landsins að litlu höfð með ákvörðun ráðherra að skrifa undir samkomulagið.

Með samkomulaginu fá íslensk skip aðgang að bæði norsku og færeysku lögsögunni til að veiða markíl. SFS segja það almennt jákvætt að fá slíkan sveigjanleika. Skilyrði sem Norðmenn setji fyrir veiðunum séu hins vegar skaðleg íslenskum hagsmunum.

Íslenskum skipum beri þannig að bjóða tvo þriðju hluta afla síns upp í gegnum Norska síldarsölusamlagið sem sé einokunarmarkaður í eigu norskra útgerða. Eftirlitsstofnun EFTA fjalli nú um lögmæti hans.

Skilyrði Norðmanna tryggi í raun norskum fiskvinnslum verulegt forskot til kaupa á íslenskum afla vegna nálægðar við miðin.

„Hætt er við að með þessu fyrirkomulagi bresti forsendur fyrir vinnslu hlutaðeigandi afla hér heima og þar með tapist verðmæt störf, tækifæri til aukinnar verðmætasköpunar og stórt skattspor við vinnslu hráefnisins á Íslandi. Mikilvægum þætti í samkeppnishæfni Íslands, samþættingu veiða og vinnslu, er aukinheldur stefnt í hættu.“

Leiði til ofveiði á makríl

Þá gagnrýna samtökin að þau hafi ekki fengið aðild að viðræðunum þó að þau hafi verið upplýst um gagn þeirra. 

Halda þau því einnig fram að með samkomulaginu sé vísindaleg ráðgjöf um veiðarnar virt að vettugi. Heildaraflinn sem ríkin ætli að deila með sér þýði að veiðin á makríl verði ríflega 120 prósent umfram ráðgjöf Alþjóðahafrannsóknaráðsins þegar veiðar ESB-ríkja og Grælendinga séu teknar með í reikninginn.

„Það má með sanngirni velta þeirri spurningu fyrir sér hvað hafi réttlætt svo verulega eftirgjöf af hagsmunum lands og þjóðar. Sjálfbærar veiðar, samþætting veiða og vinnslu og veruleg verðmætasköpun með fullvinnslu afurða hér heima hafa verið ráðandi þættir í ríku framlagi sjávarútvegs til hagvaxtar og góðra lífskjara hér á landi. Nýgert samkomulag vegur því miður þungt að þessum mikilvægu styrkleikum og færir grannþjóðum veruleg íslensk verðmæti að ósekju,“ segir í yfirlýsingu SFS.

Utanríkisráðuneytið hafði eftir Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, utanríkisráðherra, að Ísland hefði ríka hagsmuni af því að samkomulag næðist um makrílveiðarnar til þess að hægt væri að byggja upp stofninn eftir langvarandi ofveiði.

„Ísland axlar hér ábyrgð, með nágrönnum okkar, á sjálfbærni veiðanna,“ var haft eftir ráðherranum í tilkynningu ráðuneytisins í morgun.