Hrun bankakerfisins Ingvar Gíslason skrifar 1. júlí 2010 07:00 Eftir hrun bankakerfisins hlýtur manni að koma í hug ástand stjórnmála í landinu. Hefur stjórn landsins, ríkisvaldið, brugðist hlutverki sínu? Víst liggur nærri að álykta sem svo. En er auk þess hugsanlegt að stjórnmálaöflin í landinu og önnur samtök sem áhrif hafa á þjóðmálin, séu almennt slöpp að greina stefnur og strauma í landsmálum, hvað er að gerast? Ef svo er þá er það mjög alvarlegt, því að höfuðverkefni stjórnmálamanna og stjórnmálasamtaka er greining, yfirlitskönnun og skilningur á því sem er að gerast á líðandi stund. Grufl um fortíðina og langtímaspekúlasjónir um framtíðina er gott í hófi! Það vill svo til að hver kynslóð lifir á líðandi stundu og ætti ekki að fara mikið fram úr sjálfri sér um tímaskynið í glímunni við tímann. Stjórnmálamenn eru vökumenn síns tíma, þeim ber að standa vörð og vaka á vökunni. Hugsjónadauf stjórnmálEkki ætla ég að vera svo ósanngjarn að bera það á hvern og einn einasta stjórnmálamann í landinu eða stjórnmálasamtök, að allir hafi sofið á vaktinni. En ég fer ekki ofan af því að íslensk stjórnmál hafa verið hugsjónadauf og hugsanaslöpp um langt skeið. Sá slappleiki felst ekki síst í því að heildarhagsmunir þjóðfélagsins eru eins og hafðir útundan. Um þá er allt á reiki. Þeir eru hvorki ræddir né skilgreindir. Þeir eru ekki viðurkenndir sem grundvöllur stjórntæks, sjálfstæðs ríkis, enda sótt að sjálfstæðishugsjón, fullveldi og þjóðríki, sem afdankaðri forneskju, þótt hún sé í raun nútíminn sjálfur. Það sem hélt íslensku samfélagi saman á nýliðinni öld var sú heildarhyggja, sem fólst í hugsjón sjálfstæðis og fullveldis, þ.e. þjóðríkis. Íslendingar vildu hafa sitt þjóðríki. Þetta var nánast það eina sem allir stjórnmálaflokkar voru sammála um. Sumir kalla þetta „þjóðernisstefnu" sem á að fela það í sér að þjóðin trúi því að eigið þjóðerni sé ágætara en annað þjóðerni. Slík hugmynd hljómar beinlínis hlægilega. Þegar það er borið á baráttumenn fyrir sjálfstæði Íslands á 19. og 20. öld að þeir hafi verið haldnir þjóðrembingi og slíkt hugarfar hafi verið hvati sjálfstæðisbaráttunnar, þá á það sér enga stoð. Oflæti samtímansHið sanna er að íslenskur þjóðernisrembingur er sprottinn upp á síðari árum. Þá fór að bera á því að málglaðir greinahöfundar og ræðumenn tóku að belgja sig út af þjóðrembingi, einna fyrst með því að gylla úr hófi menningarafrek sem eiga að hafa verið framin á Íslandi í nútímanum með þeirri ályktun að Íslendingar gætu keppt við grónar menningarþjóðir á heimsmarkaði lista og bókmennta. Hluti af þessari hóflausu menningardrambsemi var þjóðrembuknúið tal um afrek Íslendinga á sviði íþrótta, taflmennsku og bridsspils. Síðar kom fram þjóðremban um víkingseðli fésýslumanna og stjórnvisku sem átti að sýna sig í ýmsu, m.a. stjórn fiskveiða og auðlindanýtingu hvers konar og framsækinni stefnu Háskóla Íslands. Hvorki menningar- og menntabelgingurinn né stjórnviskuoflætið (sem var reyndar skoplegast af öllu) hvað þá útrásarrembingur á verslunar- og viðskiptasviði á sér neina hliðstæðu í sjálfstæðisbaráttu 19. og 20. aldar. Ef Íslendingar hafa tileinkað sér þjóðrembu er hún fyrst og fremst afurð síðari ára. Þessi nýtilkomna þjóðremba er á sinn hátt þverstæða miðað við hugmyndir sem uppi hafa verið um fyrirbærið. Efni og innihald þjóðrembu dagsins í dag markast af hugmyndinni um að Íslendingar eigi að leggja niður þjóðríkið, gerast aðilar að sambandsríki, Bandaríkjum Evrópu. Talsmenn þessarar kúvendingar stjórnlaga og stjórnarfars segja að þá komi í ljós sá sköpunarmáttur, sóknarkraftur og keppnisfærni sem býr í „hinni menntuðu gáfumannaþjóð" sem þessir menn halda að Íslendingar séu, jafnvel umfram aðrar þjóðir! SjálfstæðisbaráttanÉg endurtek að sjálfstæðisbarátta 19. og 20. aldar var ekki knúin fram af þjóðrembingi gagnvart Dönum. Sannleikurinn er sá að Íslendingar kunnu vel að meta Dani og voru býsna konunghollir fram að síðari heimsstyrjöld! Sjálfstæðisbaráttan snerist um stofnun íslensks þjóðríkis. Lengst af fólst ekki sú krafa í því máli að segja sig úr lögum við konung. Ísland gat verið sjálfstætt og fullvalda ríki í konungssambandi við Dani. Svo varð 1. desember 1918. Með sambandssáttmálanum var náð sjálfstæðiskröfum Jóns Sigurðssonar. Hugmyndin um lýðveldisstofnun mótaðist ekki að fullu fyrr en eftir hernám Þjóðverja á Danmörku og vangeta konungs í Kaupmannahöfn að rækja skyldur sínar sem konungur Íslands sýndi sig vegna stríðsástands og fjarlægðar. Grundvallarhugmyndin um þjóðríki var og er krafa um eðlilega og sanngjarna pólitík, hagkvæmt stjórnskipulag og réttlátt að kröfum lýðræðis. Grundvöllur lýðræðis er að stjórnvaldið sé sem næst fólkinu, sem valdinu lýtur og valdið velur, svo ég bergmáli orð Abrahams Lincolns í Gettysborgarávarpinu. — Framhald síðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Eftir hrun bankakerfisins hlýtur manni að koma í hug ástand stjórnmála í landinu. Hefur stjórn landsins, ríkisvaldið, brugðist hlutverki sínu? Víst liggur nærri að álykta sem svo. En er auk þess hugsanlegt að stjórnmálaöflin í landinu og önnur samtök sem áhrif hafa á þjóðmálin, séu almennt slöpp að greina stefnur og strauma í landsmálum, hvað er að gerast? Ef svo er þá er það mjög alvarlegt, því að höfuðverkefni stjórnmálamanna og stjórnmálasamtaka er greining, yfirlitskönnun og skilningur á því sem er að gerast á líðandi stund. Grufl um fortíðina og langtímaspekúlasjónir um framtíðina er gott í hófi! Það vill svo til að hver kynslóð lifir á líðandi stundu og ætti ekki að fara mikið fram úr sjálfri sér um tímaskynið í glímunni við tímann. Stjórnmálamenn eru vökumenn síns tíma, þeim ber að standa vörð og vaka á vökunni. Hugsjónadauf stjórnmálEkki ætla ég að vera svo ósanngjarn að bera það á hvern og einn einasta stjórnmálamann í landinu eða stjórnmálasamtök, að allir hafi sofið á vaktinni. En ég fer ekki ofan af því að íslensk stjórnmál hafa verið hugsjónadauf og hugsanaslöpp um langt skeið. Sá slappleiki felst ekki síst í því að heildarhagsmunir þjóðfélagsins eru eins og hafðir útundan. Um þá er allt á reiki. Þeir eru hvorki ræddir né skilgreindir. Þeir eru ekki viðurkenndir sem grundvöllur stjórntæks, sjálfstæðs ríkis, enda sótt að sjálfstæðishugsjón, fullveldi og þjóðríki, sem afdankaðri forneskju, þótt hún sé í raun nútíminn sjálfur. Það sem hélt íslensku samfélagi saman á nýliðinni öld var sú heildarhyggja, sem fólst í hugsjón sjálfstæðis og fullveldis, þ.e. þjóðríkis. Íslendingar vildu hafa sitt þjóðríki. Þetta var nánast það eina sem allir stjórnmálaflokkar voru sammála um. Sumir kalla þetta „þjóðernisstefnu" sem á að fela það í sér að þjóðin trúi því að eigið þjóðerni sé ágætara en annað þjóðerni. Slík hugmynd hljómar beinlínis hlægilega. Þegar það er borið á baráttumenn fyrir sjálfstæði Íslands á 19. og 20. öld að þeir hafi verið haldnir þjóðrembingi og slíkt hugarfar hafi verið hvati sjálfstæðisbaráttunnar, þá á það sér enga stoð. Oflæti samtímansHið sanna er að íslenskur þjóðernisrembingur er sprottinn upp á síðari árum. Þá fór að bera á því að málglaðir greinahöfundar og ræðumenn tóku að belgja sig út af þjóðrembingi, einna fyrst með því að gylla úr hófi menningarafrek sem eiga að hafa verið framin á Íslandi í nútímanum með þeirri ályktun að Íslendingar gætu keppt við grónar menningarþjóðir á heimsmarkaði lista og bókmennta. Hluti af þessari hóflausu menningardrambsemi var þjóðrembuknúið tal um afrek Íslendinga á sviði íþrótta, taflmennsku og bridsspils. Síðar kom fram þjóðremban um víkingseðli fésýslumanna og stjórnvisku sem átti að sýna sig í ýmsu, m.a. stjórn fiskveiða og auðlindanýtingu hvers konar og framsækinni stefnu Háskóla Íslands. Hvorki menningar- og menntabelgingurinn né stjórnviskuoflætið (sem var reyndar skoplegast af öllu) hvað þá útrásarrembingur á verslunar- og viðskiptasviði á sér neina hliðstæðu í sjálfstæðisbaráttu 19. og 20. aldar. Ef Íslendingar hafa tileinkað sér þjóðrembu er hún fyrst og fremst afurð síðari ára. Þessi nýtilkomna þjóðremba er á sinn hátt þverstæða miðað við hugmyndir sem uppi hafa verið um fyrirbærið. Efni og innihald þjóðrembu dagsins í dag markast af hugmyndinni um að Íslendingar eigi að leggja niður þjóðríkið, gerast aðilar að sambandsríki, Bandaríkjum Evrópu. Talsmenn þessarar kúvendingar stjórnlaga og stjórnarfars segja að þá komi í ljós sá sköpunarmáttur, sóknarkraftur og keppnisfærni sem býr í „hinni menntuðu gáfumannaþjóð" sem þessir menn halda að Íslendingar séu, jafnvel umfram aðrar þjóðir! SjálfstæðisbaráttanÉg endurtek að sjálfstæðisbarátta 19. og 20. aldar var ekki knúin fram af þjóðrembingi gagnvart Dönum. Sannleikurinn er sá að Íslendingar kunnu vel að meta Dani og voru býsna konunghollir fram að síðari heimsstyrjöld! Sjálfstæðisbaráttan snerist um stofnun íslensks þjóðríkis. Lengst af fólst ekki sú krafa í því máli að segja sig úr lögum við konung. Ísland gat verið sjálfstætt og fullvalda ríki í konungssambandi við Dani. Svo varð 1. desember 1918. Með sambandssáttmálanum var náð sjálfstæðiskröfum Jóns Sigurðssonar. Hugmyndin um lýðveldisstofnun mótaðist ekki að fullu fyrr en eftir hernám Þjóðverja á Danmörku og vangeta konungs í Kaupmannahöfn að rækja skyldur sínar sem konungur Íslands sýndi sig vegna stríðsástands og fjarlægðar. Grundvallarhugmyndin um þjóðríki var og er krafa um eðlilega og sanngjarna pólitík, hagkvæmt stjórnskipulag og réttlátt að kröfum lýðræðis. Grundvöllur lýðræðis er að stjórnvaldið sé sem næst fólkinu, sem valdinu lýtur og valdið velur, svo ég bergmáli orð Abrahams Lincolns í Gettysborgarávarpinu. — Framhald síðar.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun