Sátt fær ekki að standa Þorsteinn Pálsson skrifar 27. ágúst 2011 06:00 Fram undan eru miklar umræður um rammaáætlun um verndun og nýtingu orkulindanna sem unnið hefur verið að í meir en áratug. Þetta er merk tilraun. Tilgangurinn er að tryggja jafnvægi milli ólíkra sjónarmiða á þessu sviði. Mun það takast? Réttmæt athugasemd Jóns Gunnarssonar alþingismanns um Norðlingaölduveitu nú í vikunni beinir athyglinni að tvíþættu pólitísku álitaefni sem menn standa andspænis. Annað er spurningin um virðingu fyrir pólitískum sáttaniðurstöðum. Hitt er hvort líklegt megi telja að jafnvægi náist þegar undirtökin í landsstjórninni eru í höndum þeirra sem hafa þrengsta sýn á nýtingu. Fyrir nokkrum árum kvað Jón Kristjánsson, þá settur umhverfisráðherra, upp úrskurð um Norðlingaölduveitu sem hélt Þjórsárverum með öllu utan við veituna. Skiljanlegt var að menn áttu þá erfitt með að una þessari ákvörðun út frá nýtingarhagsmunum því að meiri málamiðlunarkostir voru vissulega færir. En róttæk verndun var niðurstaðan. Hún lýsir í reynd afar merkri pólitískri ákvörðun. Nú er þessum mjög svo takmarkaða en um leið hagkvæma nýtingarkosti á Norðlingaöldu ýtt út af borðinu. Sátt fær ekki að standa. Í áætluninni eru nýtingarhagsmunir virkjana í neðri hluta Þjórsá taldir ríkari en verndunarsjónarmiðin. Eigi að síður bendir flest til að VG muni eftir öðrum leiðum bregða fæti fyrir virkjanir á því svæði. Hættan er sú að þeir sem þrengsta sýn hafa á orkunýtingu líti á rammaáætlunina sem áfanga en ekki niðurstöðu. Það getur leitt til sömu afstöðu frá hinni hliðinni. En sé það svo að öfgasjónarmiðin uni aldrei niðurstöðum sem fela í sér málamiðlanir er til lítils unnið. Hvers vegna ráða öfgarnar? Hin hliðin á þessum pólitíska vanda er svarið við spurningunni: Hvers vegna ráða öfgarnar svo miklu sem raun ber vitni að undanförnu? Endurspeglar Alþingi ekki þær meðalhófshugmyndir sem virðast ráðandi úti í samfélaginu? Með hæfilegri einföldun má segja að vandinn felist í þeirri lykilstöðu sem VG er komið í með því að ríkisstjórn verður ekki mynduð án þess. Í byrjun kjörtímabilsins ákvað Samfylkingin að fórna þeim frjálslyndu sjónarmiðum sem hún var stofnuð um til þess að geta hafið samstarf við VG. Það byggðist á málamiðlun um ESB-aðildarumsókn sem ekki var líklegt að þeir tveir flokkar gætu lokið. Nú hafa báðir stjórnarandstöðuflokkarnir sett fram þá úrslitakosti fyrir stjórnarsamvinnu, hvort heldur er fyrir eða eftir kosningar, að aðildarviðræðunum verði tafarlaust slitið. Þetta þýðir að þeir geta bara unnið með VG. Allir flokkarnir þrír sem með einhverjum hætti eiga lönd að miðju stjórnmálanna hafa þannig talið rétt að fórna möguleikum á breiðu samstarfi á þeim málefnavettvangi. Þar liggja þó tækifærin til þess að ná sátt um hófsamleg sjónarmið varðandi nýtingu orkulindanna og hraðari hagvöxt en ella er kostur á. Þetta er í hnotskurn sú málefnakreppa sem stjórnmálin eru föst í. Þegar málamiðlun hefur verið útilokuð á einu sviði leiðir það oft til þess að hún er ekki fær á öðrum sviðum. Veruleg hætta er því á að meirihlutasjónarmið um hófsama nýtingarstefnu verði fyrir borð borin. Á miðju stjórnmálanna og til hægri sýnist vera ríkur stuðningur við hófsama orkunýtingu. Þau sjónarmið gætu þó sem hægast frosið úti vegna pólitísku málefnakreppunnar. Hagvöxtur og velferð Andstaða VG gegn orkunýtingu gengur mun lengra en unnt er að rökstyðja með tilvísun í náttúruvernd. Meginrök flokksins byggjast á staðhæfingum um að engin þörf sé á þeim hagvexti sem aðrir sækjast eftir með hóflegri nýtingu. Í raun snúast deilurnar um þá staðhæfingu. Íhaldssemi varðandi röskun á náttúru landsins er góð og gild. Íhaldssemi er einnig réttmæt þegar kemur að hagvexti. Kjarni málsins er hins vegar sá að hvergi er gengið nærri þessum sjónarmiðum varðandi þau úrlausnarefni sem við blasa til að reisa þjóðarbúskapinn við eftir hrun. Það skýrist best með því að jafnvel forystumenn VG nefna ekki lengur að útflutningstekjur vegna þeirrar verðmætasköpunar sem leitt hefur af Kárahnjúkavirkjun séu til óþurftar. Hefði VG tekist að stöðva þá framkvæmd væru alvarlegir þverbrestir þegar komnir í velferðarkerfið. Vandinn er hins vegar sá að brestirnir eru að byrja að myndast vegna þess að hófsöm nýtingarstefna er þrátt fyrir þessa reynslu nú forboðin. Fyrir þá sök er hagvöxtur ekki nægur til að standa undir velferðarkerfinu til frambúðar. Nú liggur valdið hjá VG; líka ábyrgðin á velferðinni. Án hagvaxtar brestur hún. Þetta er pólitískt baksvið þeirrar umræðu sem nú hefst um rammaáætlunina. Hún verður ekki slitin frá þeim veruleika. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Halldór 23.11.2024 Halldór Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Fram undan eru miklar umræður um rammaáætlun um verndun og nýtingu orkulindanna sem unnið hefur verið að í meir en áratug. Þetta er merk tilraun. Tilgangurinn er að tryggja jafnvægi milli ólíkra sjónarmiða á þessu sviði. Mun það takast? Réttmæt athugasemd Jóns Gunnarssonar alþingismanns um Norðlingaölduveitu nú í vikunni beinir athyglinni að tvíþættu pólitísku álitaefni sem menn standa andspænis. Annað er spurningin um virðingu fyrir pólitískum sáttaniðurstöðum. Hitt er hvort líklegt megi telja að jafnvægi náist þegar undirtökin í landsstjórninni eru í höndum þeirra sem hafa þrengsta sýn á nýtingu. Fyrir nokkrum árum kvað Jón Kristjánsson, þá settur umhverfisráðherra, upp úrskurð um Norðlingaölduveitu sem hélt Þjórsárverum með öllu utan við veituna. Skiljanlegt var að menn áttu þá erfitt með að una þessari ákvörðun út frá nýtingarhagsmunum því að meiri málamiðlunarkostir voru vissulega færir. En róttæk verndun var niðurstaðan. Hún lýsir í reynd afar merkri pólitískri ákvörðun. Nú er þessum mjög svo takmarkaða en um leið hagkvæma nýtingarkosti á Norðlingaöldu ýtt út af borðinu. Sátt fær ekki að standa. Í áætluninni eru nýtingarhagsmunir virkjana í neðri hluta Þjórsá taldir ríkari en verndunarsjónarmiðin. Eigi að síður bendir flest til að VG muni eftir öðrum leiðum bregða fæti fyrir virkjanir á því svæði. Hættan er sú að þeir sem þrengsta sýn hafa á orkunýtingu líti á rammaáætlunina sem áfanga en ekki niðurstöðu. Það getur leitt til sömu afstöðu frá hinni hliðinni. En sé það svo að öfgasjónarmiðin uni aldrei niðurstöðum sem fela í sér málamiðlanir er til lítils unnið. Hvers vegna ráða öfgarnar? Hin hliðin á þessum pólitíska vanda er svarið við spurningunni: Hvers vegna ráða öfgarnar svo miklu sem raun ber vitni að undanförnu? Endurspeglar Alþingi ekki þær meðalhófshugmyndir sem virðast ráðandi úti í samfélaginu? Með hæfilegri einföldun má segja að vandinn felist í þeirri lykilstöðu sem VG er komið í með því að ríkisstjórn verður ekki mynduð án þess. Í byrjun kjörtímabilsins ákvað Samfylkingin að fórna þeim frjálslyndu sjónarmiðum sem hún var stofnuð um til þess að geta hafið samstarf við VG. Það byggðist á málamiðlun um ESB-aðildarumsókn sem ekki var líklegt að þeir tveir flokkar gætu lokið. Nú hafa báðir stjórnarandstöðuflokkarnir sett fram þá úrslitakosti fyrir stjórnarsamvinnu, hvort heldur er fyrir eða eftir kosningar, að aðildarviðræðunum verði tafarlaust slitið. Þetta þýðir að þeir geta bara unnið með VG. Allir flokkarnir þrír sem með einhverjum hætti eiga lönd að miðju stjórnmálanna hafa þannig talið rétt að fórna möguleikum á breiðu samstarfi á þeim málefnavettvangi. Þar liggja þó tækifærin til þess að ná sátt um hófsamleg sjónarmið varðandi nýtingu orkulindanna og hraðari hagvöxt en ella er kostur á. Þetta er í hnotskurn sú málefnakreppa sem stjórnmálin eru föst í. Þegar málamiðlun hefur verið útilokuð á einu sviði leiðir það oft til þess að hún er ekki fær á öðrum sviðum. Veruleg hætta er því á að meirihlutasjónarmið um hófsama nýtingarstefnu verði fyrir borð borin. Á miðju stjórnmálanna og til hægri sýnist vera ríkur stuðningur við hófsama orkunýtingu. Þau sjónarmið gætu þó sem hægast frosið úti vegna pólitísku málefnakreppunnar. Hagvöxtur og velferð Andstaða VG gegn orkunýtingu gengur mun lengra en unnt er að rökstyðja með tilvísun í náttúruvernd. Meginrök flokksins byggjast á staðhæfingum um að engin þörf sé á þeim hagvexti sem aðrir sækjast eftir með hóflegri nýtingu. Í raun snúast deilurnar um þá staðhæfingu. Íhaldssemi varðandi röskun á náttúru landsins er góð og gild. Íhaldssemi er einnig réttmæt þegar kemur að hagvexti. Kjarni málsins er hins vegar sá að hvergi er gengið nærri þessum sjónarmiðum varðandi þau úrlausnarefni sem við blasa til að reisa þjóðarbúskapinn við eftir hrun. Það skýrist best með því að jafnvel forystumenn VG nefna ekki lengur að útflutningstekjur vegna þeirrar verðmætasköpunar sem leitt hefur af Kárahnjúkavirkjun séu til óþurftar. Hefði VG tekist að stöðva þá framkvæmd væru alvarlegir þverbrestir þegar komnir í velferðarkerfið. Vandinn er hins vegar sá að brestirnir eru að byrja að myndast vegna þess að hófsöm nýtingarstefna er þrátt fyrir þessa reynslu nú forboðin. Fyrir þá sök er hagvöxtur ekki nægur til að standa undir velferðarkerfinu til frambúðar. Nú liggur valdið hjá VG; líka ábyrgðin á velferðinni. Án hagvaxtar brestur hún. Þetta er pólitískt baksvið þeirrar umræðu sem nú hefst um rammaáætlunina. Hún verður ekki slitin frá þeim veruleika.
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun