Er athvarf í vestrænni samvinnu? Þröstur Ólafsson skrifar 19. janúar 2011 06:00 Þann 8. jan. sl. ritaði ég grein hér í Fréttablaðið þar sem sá kostur var skoðaður að við Íslendingar tækjum kúrsinn einir og óstuddir inn í framtíðina og treystum á mátt okkar og megin, innan vestrænnar samstöðu. Skoðum það nánar því eðlilega er mörgum það hugþekkt. Þau tvö stórveldi sem mest láta að sér kveða í okkar heimshluta eru Bandaríkin og Kína. Í samanburði við þau eru öll einstök Evrópuríki veikburða og þau öflugustu ná ekki meðalstærð. Evrópusambandið rekur enga sameiginlega utanríkispólitík og ríkin tala þar hvert með sínu nefi. Þar er ekkert samþjappað vald til staðar. Allt frá stríðslokum hefur Ísland skilgreint sig sem hluta af hinum vestræna heimi, og einkum hallast að Bandaríkjunum. Við erum vestrænt lýðræðisríki með menningu, tungumál og sið sem á evrópskan uppruna. Vestræn samvinna var lausnarorð margra. Enn heyrast raddir sem telja hagsmunum okkar best borgið við hliðina á Bandaríkjunum, þótt ljóst virðist að áhugi þeirra á norðurslóðum sé nánast enginn. Hvaða hald er í vestrænni samvinnu á tímum hnattvæðingar, er til eitthvert afl sem tekur ákvarðanir í nafni Vesturlanda? Bandaríkin og Kína Vesturlönd voru Vestur-Evrópulöndin, Kanada, Nýja-Sjáland og Ástralía auk forysturíkisins Bandaríkjanna. Kalda stríðið fólst í ágreiningi og átökum þessa ríkjahóps og Sovétríkjanna. Með hruni Sovétríkjanna og falli Berlínarmúrsins breyttist heimsmyndin. Bandaríkin drógu sig fljótlega út úr hópnum og fóru að spila ein. Eftir afar öran vöxt Kína hefur orðið til nýtt valdalegt tvíeyki á heimsvísu. Bandaríkin og Kína takast á en leitast jafnframt eftir málamiðlun. En ólíkt þeim hernaðarlega tvíleik sem einkenndi kalda stríðið og átökin við Sovétríkin þurfa Bandaríkin enga bandamenn í sérlegu sambandi sínu við Kína. Bandaríkin þurfa enga hermenn, ekki skriðdreka, flugvélar eða hernaðaraðstöðu frá vestrænum bandamönnum vegna Kína. Þeir gera samkomulag við Kína þvert á vilja Vestur-Evrópuríkjanna, ef þeim sýnist svo. Öll Vestur-Evrópa finnur fyrir áhugaleysi þeirra á þessum heimshluta, ekki hvað síst Norðmenn. Jafnvel Þjóðverjar, sem ásamt Bretum hafa verið helstu bandamenn Ameríku í Evrópu, finna fyrir því hve hagsmunagæsla Bandaríkjanna færist hratt austur á bóginn. Þótt sameiginlegar varnir séu enn skipulagðar innan NATO er framtíð þess óljós. Samstaða Vesturlanda liðin Þetta segir okkur að ekkert hefðbundið vestrænt bandalag er í boði lengur og ekkert bandarískt skjól til að skríða í. Vestrænt valdsvæði er ekki valkostur sem bandamaður í hvikulum heimi. Það sem við höfum kallað vestræna samvinnu skiptist nú upp í evrópskt samstarf og ameríska einstefnu, sem einbeinir kröftum sínum að Austurlöndum. Fortíðarhyggja má ekki yfirbuga heilbrigða skynsemi. Samstarf um vestræna samvinnu er að daga uppi. Það breytir því ekki að pólitískt gildismat okkar er vestrænt. Þótt sú samstaða vestrænna ríkja sem myndaðist í heimstyrjöldinni og hertist síðan í kalda stríðinu fjari nú út er það vonandi að þessar þjóðir muni áfram bregða sverði og halda skildi fyrir lýðræði og mannréttindi. Vonandi eitrar þráin eftir málamiðlun við Kína ekki vestræna dómgreind svo að farið verði að apa eftir og réttlæta þá harðstjórn sem þar ríkir. Við sáum framan í bandamenn Kínverja á lista þjóða sem lýstu samstöðu með þeim vegna veitingar friðarverðlauna Nóbels. Það var ekki féleg sveit. Það voru ekki þjóðir sem gaman væri að vera í slagtogi með. Skelfilegar eru hugdettur sumra áhrifamanna um Kínaveldi sem vænlegan bandamann. Það er gott að langt er til Kína. Hitt er rétt að við þurfum bandamenn. Athvarf í vinabandalagi Þegar Bandaríkin draga sig úr vestrænni samstöðu, sem við höfum litið á sem utanríkispólitísk heimkynni okkar, eigum við Íslendingar engan annan valkost en Evrópu, sem þrátt fyrir erfiðar fæðingarhríðir er athvarf og von lítilla evrópskra þjóða, sem vilja láta rödd sína heyrast í nýrri og flóknari heimsmynd. Að vera ein á báti, eins og félagarnir lengst til vinstri og hægri telja vænlegast, er heimssýn frumbýlingsins á heiðinni - draumórar. Árið 1949 tók Alþingi ákvörðun um að bindast Vesturveldunum. Sú ákvörðun var umdeild en affarasæl. Við fundum öryggi og fengum viðspyrnu. Við beittum aðild okkar að sameiginlegu bandalagi til að láta rödd okkar heyrast, fá stuðning bæði við meint og mikilvæg hagsmunamál. Annars hefðum við lent í kröppum dansi ein með Sovétið ógnandi og lofandi annars vegar en Bandaríkin hinum megin. Við hefðum orðið hættulegt bitbein. Átök stórvelda eru engir barnaleikir. Þeir verða það heldur ekki á 21. öld. Í þeim átökum, hvert sem form þeirra verður, er betra að vera með vinum og jafningjum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Ólafsson Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson Skoðun Skoðun Skoðun Glæðing vonar - ekki hjúkrunargreiningin Karen Ósk Björnsdóttir skrifar Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar Skoðun 60% landsmanna á móti vopnakaupunum Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Þann 8. jan. sl. ritaði ég grein hér í Fréttablaðið þar sem sá kostur var skoðaður að við Íslendingar tækjum kúrsinn einir og óstuddir inn í framtíðina og treystum á mátt okkar og megin, innan vestrænnar samstöðu. Skoðum það nánar því eðlilega er mörgum það hugþekkt. Þau tvö stórveldi sem mest láta að sér kveða í okkar heimshluta eru Bandaríkin og Kína. Í samanburði við þau eru öll einstök Evrópuríki veikburða og þau öflugustu ná ekki meðalstærð. Evrópusambandið rekur enga sameiginlega utanríkispólitík og ríkin tala þar hvert með sínu nefi. Þar er ekkert samþjappað vald til staðar. Allt frá stríðslokum hefur Ísland skilgreint sig sem hluta af hinum vestræna heimi, og einkum hallast að Bandaríkjunum. Við erum vestrænt lýðræðisríki með menningu, tungumál og sið sem á evrópskan uppruna. Vestræn samvinna var lausnarorð margra. Enn heyrast raddir sem telja hagsmunum okkar best borgið við hliðina á Bandaríkjunum, þótt ljóst virðist að áhugi þeirra á norðurslóðum sé nánast enginn. Hvaða hald er í vestrænni samvinnu á tímum hnattvæðingar, er til eitthvert afl sem tekur ákvarðanir í nafni Vesturlanda? Bandaríkin og Kína Vesturlönd voru Vestur-Evrópulöndin, Kanada, Nýja-Sjáland og Ástralía auk forysturíkisins Bandaríkjanna. Kalda stríðið fólst í ágreiningi og átökum þessa ríkjahóps og Sovétríkjanna. Með hruni Sovétríkjanna og falli Berlínarmúrsins breyttist heimsmyndin. Bandaríkin drógu sig fljótlega út úr hópnum og fóru að spila ein. Eftir afar öran vöxt Kína hefur orðið til nýtt valdalegt tvíeyki á heimsvísu. Bandaríkin og Kína takast á en leitast jafnframt eftir málamiðlun. En ólíkt þeim hernaðarlega tvíleik sem einkenndi kalda stríðið og átökin við Sovétríkin þurfa Bandaríkin enga bandamenn í sérlegu sambandi sínu við Kína. Bandaríkin þurfa enga hermenn, ekki skriðdreka, flugvélar eða hernaðaraðstöðu frá vestrænum bandamönnum vegna Kína. Þeir gera samkomulag við Kína þvert á vilja Vestur-Evrópuríkjanna, ef þeim sýnist svo. Öll Vestur-Evrópa finnur fyrir áhugaleysi þeirra á þessum heimshluta, ekki hvað síst Norðmenn. Jafnvel Þjóðverjar, sem ásamt Bretum hafa verið helstu bandamenn Ameríku í Evrópu, finna fyrir því hve hagsmunagæsla Bandaríkjanna færist hratt austur á bóginn. Þótt sameiginlegar varnir séu enn skipulagðar innan NATO er framtíð þess óljós. Samstaða Vesturlanda liðin Þetta segir okkur að ekkert hefðbundið vestrænt bandalag er í boði lengur og ekkert bandarískt skjól til að skríða í. Vestrænt valdsvæði er ekki valkostur sem bandamaður í hvikulum heimi. Það sem við höfum kallað vestræna samvinnu skiptist nú upp í evrópskt samstarf og ameríska einstefnu, sem einbeinir kröftum sínum að Austurlöndum. Fortíðarhyggja má ekki yfirbuga heilbrigða skynsemi. Samstarf um vestræna samvinnu er að daga uppi. Það breytir því ekki að pólitískt gildismat okkar er vestrænt. Þótt sú samstaða vestrænna ríkja sem myndaðist í heimstyrjöldinni og hertist síðan í kalda stríðinu fjari nú út er það vonandi að þessar þjóðir muni áfram bregða sverði og halda skildi fyrir lýðræði og mannréttindi. Vonandi eitrar þráin eftir málamiðlun við Kína ekki vestræna dómgreind svo að farið verði að apa eftir og réttlæta þá harðstjórn sem þar ríkir. Við sáum framan í bandamenn Kínverja á lista þjóða sem lýstu samstöðu með þeim vegna veitingar friðarverðlauna Nóbels. Það var ekki féleg sveit. Það voru ekki þjóðir sem gaman væri að vera í slagtogi með. Skelfilegar eru hugdettur sumra áhrifamanna um Kínaveldi sem vænlegan bandamann. Það er gott að langt er til Kína. Hitt er rétt að við þurfum bandamenn. Athvarf í vinabandalagi Þegar Bandaríkin draga sig úr vestrænni samstöðu, sem við höfum litið á sem utanríkispólitísk heimkynni okkar, eigum við Íslendingar engan annan valkost en Evrópu, sem þrátt fyrir erfiðar fæðingarhríðir er athvarf og von lítilla evrópskra þjóða, sem vilja láta rödd sína heyrast í nýrri og flóknari heimsmynd. Að vera ein á báti, eins og félagarnir lengst til vinstri og hægri telja vænlegast, er heimssýn frumbýlingsins á heiðinni - draumórar. Árið 1949 tók Alþingi ákvörðun um að bindast Vesturveldunum. Sú ákvörðun var umdeild en affarasæl. Við fundum öryggi og fengum viðspyrnu. Við beittum aðild okkar að sameiginlegu bandalagi til að láta rödd okkar heyrast, fá stuðning bæði við meint og mikilvæg hagsmunamál. Annars hefðum við lent í kröppum dansi ein með Sovétið ógnandi og lofandi annars vegar en Bandaríkin hinum megin. Við hefðum orðið hættulegt bitbein. Átök stórvelda eru engir barnaleikir. Þeir verða það heldur ekki á 21. öld. Í þeim átökum, hvert sem form þeirra verður, er betra að vera með vinum og jafningjum.
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Væri ekki í lagi að gefa Sjálfstæðisflokknum, Framsóknarflokknum og Vinstri-grænum frí? Kjartan Eggertsson skrifar
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun