Eru friðarverðlaunin verðskulduð? Þorsteinn Pálsson skrifar 15. desember 2012 06:00 Friðarverðlaun Nobels hafa oft orðið kveikja að deilum. Ekki þurfti að koma á óvart að svo yrði einnig þegar tilkynnt var að Evrópusambandið hefði hlotið þau í ár. Hér heima hefur þessi ákvörðun gefið andstæðingum hugsanlegrar Evrópusambandsaðildar efni í örlítið hnútukast. Þetta vekur tvær spurningar. Sú fyrri er: Verðskuldar Evrópusambandið þessa sæmd? Sú síðari er: Hefur Ísland hag af því að taka þátt í alþjóðasamstarfi sem stuðlar að friði? Óumdeilt er að friðarhugsjónin er rótin að stofnun Evrópusambandsins. Það voru hugsjónamenn sem trúðu því að frjáls viðskipti og jöfn samkeppnisstaða ríkja væri ein af forsendum sátta og samlyndis. Þetta var hins vegar ekki unnt að sanna fyrir fram með útreikningum. Eftir á sýnir reynslan lengsta friðartíma í Evrópu. Þá segja gagnrýnendurnir að friðurinn sé Atlantshafsbandalaginu að þakka. Sannarlega má ekki vanmeta mikilvægt hlutverk þess. Og viðurkenna verður að herstyrkur Bandaríkjanna hefur ráðið meir um árangur bandalagsins en varnarviðbúnaður Evrópuríkjanna sjálfra. En það breytir ekki hinu að sameiginlegar leikreglur um sameiginlega viðskiptahagsmuni hafa átt sinn ríka þátt í að varðveita friðinn; og þær vega þyngra nú en í byrjun. Stundum er því haldið fram að friðarhugsjón Evrópusamvinnunnar skipti ekki máli lengur með því að sú tíð sé liðin að menn hafi áhyggjur af stríði. Víst er að sá ótti ristir ekki jafn djúpt og fyrrum. En eftir sem áður þarf að beita þeim ráðum sem menn kunna best til þess að sá ótti haldi áfram að fjarlægjast. Góð reynsla af meðulunum gerir þau einfaldlega ekki óþörf.Íslenskir hagsmunir Það er kunn þverstæða að Ísland naut efnahagslegs ávinnings af síðari heimsstyrjöldinni meðan aðrar þjóðir sátu eftir í sárum. Það hafði þó engin áhrif á afstöðu flokkanna þriggja sem sameiginlega mótuðu utanríkisstefnu landsins í kjölfar ófriðarins. Þrátt fyrir hagnað af síðustu styrjöld hefur ríkt góð eining um að friður í Evrópu sé íslenskt hagsmunamál. Þeir hagsmunir eru annars vegar fólgnir í varnar- og öryggisráðstöfunum og hins vegar hlutdeild í ávöxtum frjálsra viðskipta. Mikill meirihluti þjóðarinnar hefur í áratugi viðurkennt að hún getur ekki vænst þess að búa við öryggi með bakhjarli í hervaldi nema með virkri þátttöku í Atlantshafsbandalaginu. Í þeirri gagnrýni á friðarverðlaunin sem helgast af andstöðu við aðild að Evrópusambandinu endurspeglast hins vegar sú hugsun að Ísland eigi að njóta alls ávinnings af viðskiptafrelsi og sameiginlegum leikreglum á því sviði án fullrar aðildar. Þegar til þess er horft að sameiginlegar leikreglur um viðskiptafrelsi eru jafn mikilvægar fyrir frið og öryggi eins og sameiginlegar hervarnir virkar þessi tvískipta afstaða eins og tvískinnungur í hugsun. Auðvitað geta mikilvægir hagsmunir eins og krafan um full ráð yfir fiskimiðunum verið hindrun á leið að markmiðinu um fulla aðild. Þá er að beygja sig fyrir því. En verði unnt að ryðja þeirri hindrun úr vegi ættu fordómar ekki að útiloka samkvæmni í hugsun um slík grundvallaratriði utanríkisstefnunnar. Svar sumra við því er að segjast vilja efla samstarf við allar aðrar þjóðir en þær sem við eigum mest samskipti við. Það er ekki sannfærandi málflutningur.Ástæðulaus ólund Ýmsir hafa gagnrýnt friðarverðlaunin í ljósi þeirra miklu erfiðleika sem nú steðja að á fjármálamörkuðum í Evrópu. Á það er bent að fjöldamótmæli eru nú daglegur viðburður í þeim ríkjum álfunnar sem lengst hafa þurft að ganga í aðhaldsaðgerðum vegna gálausrar efnahagsstjórnunar á liðnum árum. Þetta eru sjónarmið sem vel má skoða. Spyrja má hvort ekki hefði verið rétt að bíða með verðlaunin þar til Evrópusambandið hefði sýnt fram á að það næði tökum á þeim vanda sem glímt er við. En slíkt álitamál breytir þó ekki þeirri sögulegu staðreynd að Evrópuhugsjónin hefur í reynd átt snaran þátt í lengsta friðartímabili í álfunni. Verðlaunin eru viðurkenning fyrir liðna tíð en á þau má einnig líta sem hvatningu til forystumanna Evrópuþjóðanna til að bregðast ekki hugsjóninni þegar á reynir. Það er á sama veg í þágu friðar og hagsældar og lýtur að framtíðarhagsmunum Íslands eins og annara Evrópuþjóða. Þegar öllu er á botninn hvolft er skírskotunin til fjármálakreppunnar ekki þung röksemd gegn þessari ákvörðun þó að hún sé skiljanleg. Ísland hefur notið ávaxta af samstarfi Evrópuþjóðanna bæði á sviði öryggis- og efnahagsmála. Því er ástæðulaust að sýna ólund eða súrt skap vegna þessara verðlauna; jafnvel ástæða til að samgleðjast. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Halldór 23.11.2024 Halldór Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Friðarverðlaun Nobels hafa oft orðið kveikja að deilum. Ekki þurfti að koma á óvart að svo yrði einnig þegar tilkynnt var að Evrópusambandið hefði hlotið þau í ár. Hér heima hefur þessi ákvörðun gefið andstæðingum hugsanlegrar Evrópusambandsaðildar efni í örlítið hnútukast. Þetta vekur tvær spurningar. Sú fyrri er: Verðskuldar Evrópusambandið þessa sæmd? Sú síðari er: Hefur Ísland hag af því að taka þátt í alþjóðasamstarfi sem stuðlar að friði? Óumdeilt er að friðarhugsjónin er rótin að stofnun Evrópusambandsins. Það voru hugsjónamenn sem trúðu því að frjáls viðskipti og jöfn samkeppnisstaða ríkja væri ein af forsendum sátta og samlyndis. Þetta var hins vegar ekki unnt að sanna fyrir fram með útreikningum. Eftir á sýnir reynslan lengsta friðartíma í Evrópu. Þá segja gagnrýnendurnir að friðurinn sé Atlantshafsbandalaginu að þakka. Sannarlega má ekki vanmeta mikilvægt hlutverk þess. Og viðurkenna verður að herstyrkur Bandaríkjanna hefur ráðið meir um árangur bandalagsins en varnarviðbúnaður Evrópuríkjanna sjálfra. En það breytir ekki hinu að sameiginlegar leikreglur um sameiginlega viðskiptahagsmuni hafa átt sinn ríka þátt í að varðveita friðinn; og þær vega þyngra nú en í byrjun. Stundum er því haldið fram að friðarhugsjón Evrópusamvinnunnar skipti ekki máli lengur með því að sú tíð sé liðin að menn hafi áhyggjur af stríði. Víst er að sá ótti ristir ekki jafn djúpt og fyrrum. En eftir sem áður þarf að beita þeim ráðum sem menn kunna best til þess að sá ótti haldi áfram að fjarlægjast. Góð reynsla af meðulunum gerir þau einfaldlega ekki óþörf.Íslenskir hagsmunir Það er kunn þverstæða að Ísland naut efnahagslegs ávinnings af síðari heimsstyrjöldinni meðan aðrar þjóðir sátu eftir í sárum. Það hafði þó engin áhrif á afstöðu flokkanna þriggja sem sameiginlega mótuðu utanríkisstefnu landsins í kjölfar ófriðarins. Þrátt fyrir hagnað af síðustu styrjöld hefur ríkt góð eining um að friður í Evrópu sé íslenskt hagsmunamál. Þeir hagsmunir eru annars vegar fólgnir í varnar- og öryggisráðstöfunum og hins vegar hlutdeild í ávöxtum frjálsra viðskipta. Mikill meirihluti þjóðarinnar hefur í áratugi viðurkennt að hún getur ekki vænst þess að búa við öryggi með bakhjarli í hervaldi nema með virkri þátttöku í Atlantshafsbandalaginu. Í þeirri gagnrýni á friðarverðlaunin sem helgast af andstöðu við aðild að Evrópusambandinu endurspeglast hins vegar sú hugsun að Ísland eigi að njóta alls ávinnings af viðskiptafrelsi og sameiginlegum leikreglum á því sviði án fullrar aðildar. Þegar til þess er horft að sameiginlegar leikreglur um viðskiptafrelsi eru jafn mikilvægar fyrir frið og öryggi eins og sameiginlegar hervarnir virkar þessi tvískipta afstaða eins og tvískinnungur í hugsun. Auðvitað geta mikilvægir hagsmunir eins og krafan um full ráð yfir fiskimiðunum verið hindrun á leið að markmiðinu um fulla aðild. Þá er að beygja sig fyrir því. En verði unnt að ryðja þeirri hindrun úr vegi ættu fordómar ekki að útiloka samkvæmni í hugsun um slík grundvallaratriði utanríkisstefnunnar. Svar sumra við því er að segjast vilja efla samstarf við allar aðrar þjóðir en þær sem við eigum mest samskipti við. Það er ekki sannfærandi málflutningur.Ástæðulaus ólund Ýmsir hafa gagnrýnt friðarverðlaunin í ljósi þeirra miklu erfiðleika sem nú steðja að á fjármálamörkuðum í Evrópu. Á það er bent að fjöldamótmæli eru nú daglegur viðburður í þeim ríkjum álfunnar sem lengst hafa þurft að ganga í aðhaldsaðgerðum vegna gálausrar efnahagsstjórnunar á liðnum árum. Þetta eru sjónarmið sem vel má skoða. Spyrja má hvort ekki hefði verið rétt að bíða með verðlaunin þar til Evrópusambandið hefði sýnt fram á að það næði tökum á þeim vanda sem glímt er við. En slíkt álitamál breytir þó ekki þeirri sögulegu staðreynd að Evrópuhugsjónin hefur í reynd átt snaran þátt í lengsta friðartímabili í álfunni. Verðlaunin eru viðurkenning fyrir liðna tíð en á þau má einnig líta sem hvatningu til forystumanna Evrópuþjóðanna til að bregðast ekki hugsjóninni þegar á reynir. Það er á sama veg í þágu friðar og hagsældar og lýtur að framtíðarhagsmunum Íslands eins og annara Evrópuþjóða. Þegar öllu er á botninn hvolft er skírskotunin til fjármálakreppunnar ekki þung röksemd gegn þessari ákvörðun þó að hún sé skiljanleg. Ísland hefur notið ávaxta af samstarfi Evrópuþjóðanna bæði á sviði öryggis- og efnahagsmála. Því er ástæðulaust að sýna ólund eða súrt skap vegna þessara verðlauna; jafnvel ástæða til að samgleðjast.
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun