Gerjun í utanríkispólitíkinni Þorsteinn Pálsson skrifar 11. maí 2013 07:00 Fjármálakreppan hefur víða dregið úr tiltrú á alþjóðasamvinnu. Að sama skapi hefur einangrunarhyggju vaxið fiskur um hrygg. Í einstökum ríkjum Evrópusambandsins hafa viðhorfsbreytingar af þessu tagi skerpt átakalínur í pólitík. Þegar heimskreppan skall á fyrir og eftir 1930 urðu viðbrögðin svipuð. Víðast hvar urðu þeir ofan á sem vildu láta við það sitja að búa að sínu. Kjörorðin voru höft og þjóðernishyggja. Eftir síðari heimsstyrjöldina varð mönnum ljóst að þá hafði ekki borið gæfu til að velja þá braut sem leiddi til hagsældar. Deilurnar nú eru ekki nákvæm eftirmynd þess sem þá gerðist. Heimurinn hefur einfaldlega breyst of mikið til þess. En þær snúast í eðli sínu um það sama. Lykillinn að kosningasigri Framsóknarflokksins á dögunum var til að mynda boðskapurinn um að höftin séu þungavopn Íslendinga í glímu þeirra við erlend fjárplógsöfl. Þessi boðskapur er aftur gott dæmi um hvernig skammtímasjónarmið verða smám saman ráðandi. Bráðabirgðaráðstöfun til nokkurra mánaða er allt í einu orðin að vopni sem enginn sannur Íslendingur má efast um. Þannig umbreytast höftin auðveldlega í haldreipi fyrir þjóðernishyggju.Niðurskurður og kerfisbreytingar Önnur birtingarmynd umræðunnar í vestrænum hagsældarríkjum er vaxandi andstaða við aðhaldsaðgerðir í ríkisfjármálum og peningamálum. Þegar þjóðir hafa eytt um efni fram er auðvelt að ala á óánægju með klassísk íhaldsúrræði. Þessar aðstæður hafa byggt brýr í pólitíkinni milli ólíkra afla sem lengi hafa eldað grátt silfur. Margir þeirra sem áður töldu aðhaldsaðgerðir í efnahagsmálum vera lögmál til að laga þjóðarbúskapinn að raunverulegum aðstæðum líta nú svo á að þær séu verkfæri alþjóðasamfélagsins gegn þeim ríkjum sem höllum fæti standa. Rök geta staðið til þess að fara hægt í aðlögun ríkisútgjalda eins og áætlun Alþjóðagjaldeyrissjóðsins hér gerði ráð fyrir. Einu geta þær þjóðir sem dregist hafa aftur úr í framleiðni þó ekki skotið á frest. Það er að gera nauðsynlegar kerfisbreytingar. En þær geta líka verið sársaukafullar í byrjun. Reynslan sýnir á hinn bóginn að langvarandi bráðabirgðaráðstafanir verða mótsagnakenndar og ómarkvissar. Spurningin er hvort þjóðernisumræðan í Evrópu og víðar verður Þrándur í götu nauðsynlegra kerfisbreytinga af því að þær eru taldar eiga rætur í alþjóðasamvinnu eins og aðhaldsaðgerðirnar. McKinsey-skýrslan sýndi að framleiðni í íslenskum þjóðarbúskap stendur langt að baki því sem best gerist. Til að ráða bót á þeim vanda þarf margs konar kerfisbreytingar, meðal annars í peningamálum, til að tryggja meiri samkeppni og jöfn samkeppnisskilyrði. Þeir tveir flokkar sem nú mynda nýja ríkisstjórn sögðu á liðnu kjörtímabili að langtímasjónarmið í þeim efnum yrðu að víkja fyrir þeirri brýnu nauðsyn að krafsa sig út úr ástandinu.Að krafsa eða horfa fram Viðskiptakerfi heimsins ræður miklu um hagsæld á Íslandi. Efnahagsleg markmið verða því aldrei slitin frá utanríkispólitíkinni. Þegar viðreisnin tók við af höftunum á sínum tíma var strax farið að huga að stöðu Íslands í efnahags- og viðskiptasamvinnu Evrópu. Í dag erum við aðilar að innri markaði Evrópusambandsins, sem ákveður lagaumgjörð efnahagsstarfseminnar. En sá böggull fylgir skammrifi að við höfum ekki mynt sem gjaldgeng er á þeim markaði, hvað þá víðar. Í heimi örra breytinga er óbreytt staða í utanríkispólitík ávísun á stöðnun. Þá vill enginn kannast við að vera formælandi einangrunarstefnu. Síðan er í aðalatriðum deilt um tvær leiðir. Önnur byggir á hugmyndafræði sem forseti Íslands hefur mótað öðrum fremur. Hún felst í því að auka tengslin við Kína og Indland en leggja minni áherslu á Evrópu og Bandaríkin. Sú leið kallar ekki á neinar kerfisbreytingar. Framsóknarflokkurinn fylgir þessari hugmyndafræði alfarið og Sjálfstæðisflokkurinn að miklu leyti. Utanríkisstefnan gerjast nú á þennan veg. Hin leiðin er að byggja á því sem fyrir er og stíga nýtt skref í samvinnu við þær þjóðir sem við höfum átt samleið með til þessa. Þar skiptir gjaldgeng mynt mestu máli. Hún yrði afgerandi kerfisbreyting sem kallaði á mikinn aga í hagstjórn. Sjálfstæðisflokkurinn gaf forystuhlutverk sitt á þessu sviði eftir. Samfylkingin reyndi að ná pólitískri forystu um þessa leið. En það mistókst með öllu af mörgum ástæðum. Fyrir vikið er engin alvöru breið pólitísk forysta fyrir því að halda áfram á þeirri braut í utanríkisviðskiptapólitíkinni sem mótaðist í kjölfar viðreisnarinnar, þó að margir séu þess fýsandi. En þar gæti auðvitað byrjað gerjun líka. Viljum við horfa fram eða halda áfram að krafsa? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Halldór 27.03.2024 Halldór Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Skoðun Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Sjá meira
Fjármálakreppan hefur víða dregið úr tiltrú á alþjóðasamvinnu. Að sama skapi hefur einangrunarhyggju vaxið fiskur um hrygg. Í einstökum ríkjum Evrópusambandsins hafa viðhorfsbreytingar af þessu tagi skerpt átakalínur í pólitík. Þegar heimskreppan skall á fyrir og eftir 1930 urðu viðbrögðin svipuð. Víðast hvar urðu þeir ofan á sem vildu láta við það sitja að búa að sínu. Kjörorðin voru höft og þjóðernishyggja. Eftir síðari heimsstyrjöldina varð mönnum ljóst að þá hafði ekki borið gæfu til að velja þá braut sem leiddi til hagsældar. Deilurnar nú eru ekki nákvæm eftirmynd þess sem þá gerðist. Heimurinn hefur einfaldlega breyst of mikið til þess. En þær snúast í eðli sínu um það sama. Lykillinn að kosningasigri Framsóknarflokksins á dögunum var til að mynda boðskapurinn um að höftin séu þungavopn Íslendinga í glímu þeirra við erlend fjárplógsöfl. Þessi boðskapur er aftur gott dæmi um hvernig skammtímasjónarmið verða smám saman ráðandi. Bráðabirgðaráðstöfun til nokkurra mánaða er allt í einu orðin að vopni sem enginn sannur Íslendingur má efast um. Þannig umbreytast höftin auðveldlega í haldreipi fyrir þjóðernishyggju.Niðurskurður og kerfisbreytingar Önnur birtingarmynd umræðunnar í vestrænum hagsældarríkjum er vaxandi andstaða við aðhaldsaðgerðir í ríkisfjármálum og peningamálum. Þegar þjóðir hafa eytt um efni fram er auðvelt að ala á óánægju með klassísk íhaldsúrræði. Þessar aðstæður hafa byggt brýr í pólitíkinni milli ólíkra afla sem lengi hafa eldað grátt silfur. Margir þeirra sem áður töldu aðhaldsaðgerðir í efnahagsmálum vera lögmál til að laga þjóðarbúskapinn að raunverulegum aðstæðum líta nú svo á að þær séu verkfæri alþjóðasamfélagsins gegn þeim ríkjum sem höllum fæti standa. Rök geta staðið til þess að fara hægt í aðlögun ríkisútgjalda eins og áætlun Alþjóðagjaldeyrissjóðsins hér gerði ráð fyrir. Einu geta þær þjóðir sem dregist hafa aftur úr í framleiðni þó ekki skotið á frest. Það er að gera nauðsynlegar kerfisbreytingar. En þær geta líka verið sársaukafullar í byrjun. Reynslan sýnir á hinn bóginn að langvarandi bráðabirgðaráðstafanir verða mótsagnakenndar og ómarkvissar. Spurningin er hvort þjóðernisumræðan í Evrópu og víðar verður Þrándur í götu nauðsynlegra kerfisbreytinga af því að þær eru taldar eiga rætur í alþjóðasamvinnu eins og aðhaldsaðgerðirnar. McKinsey-skýrslan sýndi að framleiðni í íslenskum þjóðarbúskap stendur langt að baki því sem best gerist. Til að ráða bót á þeim vanda þarf margs konar kerfisbreytingar, meðal annars í peningamálum, til að tryggja meiri samkeppni og jöfn samkeppnisskilyrði. Þeir tveir flokkar sem nú mynda nýja ríkisstjórn sögðu á liðnu kjörtímabili að langtímasjónarmið í þeim efnum yrðu að víkja fyrir þeirri brýnu nauðsyn að krafsa sig út úr ástandinu.Að krafsa eða horfa fram Viðskiptakerfi heimsins ræður miklu um hagsæld á Íslandi. Efnahagsleg markmið verða því aldrei slitin frá utanríkispólitíkinni. Þegar viðreisnin tók við af höftunum á sínum tíma var strax farið að huga að stöðu Íslands í efnahags- og viðskiptasamvinnu Evrópu. Í dag erum við aðilar að innri markaði Evrópusambandsins, sem ákveður lagaumgjörð efnahagsstarfseminnar. En sá böggull fylgir skammrifi að við höfum ekki mynt sem gjaldgeng er á þeim markaði, hvað þá víðar. Í heimi örra breytinga er óbreytt staða í utanríkispólitík ávísun á stöðnun. Þá vill enginn kannast við að vera formælandi einangrunarstefnu. Síðan er í aðalatriðum deilt um tvær leiðir. Önnur byggir á hugmyndafræði sem forseti Íslands hefur mótað öðrum fremur. Hún felst í því að auka tengslin við Kína og Indland en leggja minni áherslu á Evrópu og Bandaríkin. Sú leið kallar ekki á neinar kerfisbreytingar. Framsóknarflokkurinn fylgir þessari hugmyndafræði alfarið og Sjálfstæðisflokkurinn að miklu leyti. Utanríkisstefnan gerjast nú á þennan veg. Hin leiðin er að byggja á því sem fyrir er og stíga nýtt skref í samvinnu við þær þjóðir sem við höfum átt samleið með til þessa. Þar skiptir gjaldgeng mynt mestu máli. Hún yrði afgerandi kerfisbreyting sem kallaði á mikinn aga í hagstjórn. Sjálfstæðisflokkurinn gaf forystuhlutverk sitt á þessu sviði eftir. Samfylkingin reyndi að ná pólitískri forystu um þessa leið. En það mistókst með öllu af mörgum ástæðum. Fyrir vikið er engin alvöru breið pólitísk forysta fyrir því að halda áfram á þeirri braut í utanríkisviðskiptapólitíkinni sem mótaðist í kjölfar viðreisnarinnar, þó að margir séu þess fýsandi. En þar gæti auðvitað byrjað gerjun líka. Viljum við horfa fram eða halda áfram að krafsa?
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun