Stöðugleikaskilyrði eða skattur Einar Hugi Bjarnason skrifar 16. júlí 2015 09:00 Stærsti hluti aðgerðaáætlunar ríkisstjórnarinnar um losun fjármagnshafta tekur til slitabúa föllnu bankanna en heildarumfangið í þeim þætti málsins einum er um 900 milljarðar króna. Í kynningu á áætluninni vakti sérstaka athygli að fram kom að stærstu kröfuhafar slitabúanna hafi þegar lýst því yfir að þeir vilji ganga að svonefndum stöðugleikaskilyrðum. Þetta eru stórtíðindi og mikið fagnaðarefni að nú hilli loks undir lok fjármagnshaftanna.Trúverðug aðgerðaáætlun Að mínu mati er ein meginástæða þess að málin þróuðust með þessum jákvæða hætti sú hversu skýr, gagnsæ og ófrávíkjanleg áætlun stjórnvalda varðandi slitabúin er í raun. Kröfuhafar gerðu sér grein fyrir að öll framvinda málsins var á forræði stjórnvalda sem settu fram tvo skýra valkosti; ófrávíkjanleg stöðugleikaskilyrði eða stöðugleikaskatt – gulrót eða kylfu eins og einhverjir hafa kosið að nefna þessa kosti. Klókindin felast svo í fyrirsjáanleikanum varðandi framhald málsins. Ef ekki verður búið að ljúka nauðasamningum, sem rúmast innan stöðugleikaskilyrða, í árslok 2015 leggst 39% stöðugleikaskattur á heildareignir slitabúa. Um þetta verður ekki samið og enginn afsláttur gefinn. Trúverðug áætlun sem er þessum kostum búin var forsenda þess að mögulegt væri að leysa vanda slitabúanna með skilvirkum hætti.Vandað frumvarp til laga um stöðugleikaskatt Eftir að hafa kynnt mér frumvarp til laga um stöðugleikaskatt kemur ekki á óvart að stór hluti kröfuhafa hafi lýst yfir vilja sínum til að semja við stjórnvöld. Mjög hefur verið vandað til verka við smíði frumvarpsins og hugað hefur verið að þeim grundvallaratriðum að skatturinn sé lagður á eftir almennum efnislegum mælikvarða, jafnræðis sé gætt og skattþegnum sé ekki mismunað. Fleiri atriði skipta máli við mat á stjórnskipulegu gildi skattlagningar. Þannig varðar miklu hvert sé markmið viðkomandi lagasetningar, hvers eðlis skattur er og við hvaða aðstæður lög eru sett. Það eru einmitt þessi atriði sem eru helstu styrkleikar frumvarpsins um stöðugleikaskatt. Samkvæmt 1. gr. frumvarpsins er markmið þess að stuðla að losun fjármagnshafta með efnahagslegan stöðugleika og almannahag að leiðarljósi. Tilgangur skattsins er þannig ekki sá að afla ríkissjóði tekna til þess að standa undir útgjöldum heldur að draga umtalsvert úr áhættunni sem felst í slitum búanna og treysta þannig efnahagslegan stöðugleika.Fordæmalausar aðstæður Ef til þess kemur að stöðugleikaskattur verður lagður á og deilt verður um stjórnskipulegt gildi hans fyrir dómi er ég þeirrar skoðunar að dómur Hæstaréttar 10. apríl 2014 í máli nr. 726/2013, þar sem deilt var um álagningu svokallaðs auðlegðarskatts, sé mikilvægt fordæmi sem vafalaust verður horft til við matið. Í dóminum nefnir Hæstiréttur sérstaklega, til stuðnings niðurstöðu um lögmæti auðlegðarskattsins, að hann hafi fyrst verið leiddur í lög í lok árs 2009 en á þeim tíma hafi verið „við að etja einstæðan vanda í ríkisfjármálum“. Þau sjónarmið og röksemdir sem Hæstiréttur reifar í Auðlegðarskatts-málinu eiga ekki síður við varðandi álagningu stöðugleikaskatts þar sem um er að tefla fordæmalausan vanda þar sem í húfi er efnahagsleg velferð þjóðarinnar. Það voru hin föllnu fjármálafyrirtæki sem að verulegu leyti sköpuðu þann „einstæða vanda“ sem þjóðin stendur frammi fyrir. Sá vandi snertir greiðslujöfnuð þjóðarbúsins og er ástæða þess að hér hafa verið fjármagnshöft frá árinu 2008. Á sama tíma hafa slitabúin fengið rými, í skjóli haftanna og með umfangsmiklum undanþágum, til að hámarka endurheimtur eigna sinna. Þegar svo háttar til er ekki óeðlilegt að slitabúin, þar sem núverandi kröfuhafar keyptu flestir kröfurnar á hrakvirði, greiði skatt til að mæta greiðslujafnaðarvandanum. Með því móti er efnahagslegur stöðugleiki varðveittur.Ólíklegt að stöðugleikaskattur verði lagður á eignir slitabúa Þó að sennilegast sé að stöðugleikaskattur verði ekki lagður á slitabúin er kálið ekki sopið þó í ausuna sé komið. Fram undan er langt ferli sem ekki sér fyrir endann á. Þannig liggur t.a.m. fyrir að aðeins hluti af kröfuhöfum slitabúanna standa að baki yfirlýsingunum en ekki slitastjórnirnar sjálfar og enn á eftir að leggja tillögurnar fyrir kröfuhafafundi til samþykktar eða synjunar. Þó að ég sé vissulega þeirrar skoðunar að heppilegt sé að fara nauðasamningsleiðina þá er ástæðulaust að óttast ef mál þróast á annan veg. Mun þá koma til álagningar stöðugleikaskattsins sem skila mun ríkissjóði 850 milljarða króna tekjum og þannig nást markmið skattlagningarinnar um að tryggja efnahagslegan stöðugleika. Í framhaldinu munu slitabúin vafalaust láta reyna á lögmæti skattsins fyrir dómi. Ef til þess kemur kvíði ég ekki niðurstöðunni. Þó að stöðugleikaskatturinn sé vissulega óvenjulegur skattur er engin krafa um það gerð að skattlagning þurfi að vera hefðbundin ef hún uppfyllir að öðru leyti þau grundvallaratriði sem nefnd voru hér að framan um jafnræði og málefnaleg sjónarmið. Staðreyndin er sú að Hæstiréttur hefur játað löggjafanum verulegt svigrúm til álagningar skatta og raunar svo víðtækt að aðeins í tvö skipti á öllum lýðveldistímanum hefur rétturinn komist að þeirri niðurstöðu að skattlagning hafi gengið gegn stjórnarskrá. Að mínum dómi hvílir álagning stöðugleikaskattsins á traustum lagagrunni og ekki er efni til annars en að stöðugleikaskatturinn verði metinn stjórnskipulega gildur ef á hann yrði látið reyna fyrir dómi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Hugi Bjarnason Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Stærsti hluti aðgerðaáætlunar ríkisstjórnarinnar um losun fjármagnshafta tekur til slitabúa föllnu bankanna en heildarumfangið í þeim þætti málsins einum er um 900 milljarðar króna. Í kynningu á áætluninni vakti sérstaka athygli að fram kom að stærstu kröfuhafar slitabúanna hafi þegar lýst því yfir að þeir vilji ganga að svonefndum stöðugleikaskilyrðum. Þetta eru stórtíðindi og mikið fagnaðarefni að nú hilli loks undir lok fjármagnshaftanna.Trúverðug aðgerðaáætlun Að mínu mati er ein meginástæða þess að málin þróuðust með þessum jákvæða hætti sú hversu skýr, gagnsæ og ófrávíkjanleg áætlun stjórnvalda varðandi slitabúin er í raun. Kröfuhafar gerðu sér grein fyrir að öll framvinda málsins var á forræði stjórnvalda sem settu fram tvo skýra valkosti; ófrávíkjanleg stöðugleikaskilyrði eða stöðugleikaskatt – gulrót eða kylfu eins og einhverjir hafa kosið að nefna þessa kosti. Klókindin felast svo í fyrirsjáanleikanum varðandi framhald málsins. Ef ekki verður búið að ljúka nauðasamningum, sem rúmast innan stöðugleikaskilyrða, í árslok 2015 leggst 39% stöðugleikaskattur á heildareignir slitabúa. Um þetta verður ekki samið og enginn afsláttur gefinn. Trúverðug áætlun sem er þessum kostum búin var forsenda þess að mögulegt væri að leysa vanda slitabúanna með skilvirkum hætti.Vandað frumvarp til laga um stöðugleikaskatt Eftir að hafa kynnt mér frumvarp til laga um stöðugleikaskatt kemur ekki á óvart að stór hluti kröfuhafa hafi lýst yfir vilja sínum til að semja við stjórnvöld. Mjög hefur verið vandað til verka við smíði frumvarpsins og hugað hefur verið að þeim grundvallaratriðum að skatturinn sé lagður á eftir almennum efnislegum mælikvarða, jafnræðis sé gætt og skattþegnum sé ekki mismunað. Fleiri atriði skipta máli við mat á stjórnskipulegu gildi skattlagningar. Þannig varðar miklu hvert sé markmið viðkomandi lagasetningar, hvers eðlis skattur er og við hvaða aðstæður lög eru sett. Það eru einmitt þessi atriði sem eru helstu styrkleikar frumvarpsins um stöðugleikaskatt. Samkvæmt 1. gr. frumvarpsins er markmið þess að stuðla að losun fjármagnshafta með efnahagslegan stöðugleika og almannahag að leiðarljósi. Tilgangur skattsins er þannig ekki sá að afla ríkissjóði tekna til þess að standa undir útgjöldum heldur að draga umtalsvert úr áhættunni sem felst í slitum búanna og treysta þannig efnahagslegan stöðugleika.Fordæmalausar aðstæður Ef til þess kemur að stöðugleikaskattur verður lagður á og deilt verður um stjórnskipulegt gildi hans fyrir dómi er ég þeirrar skoðunar að dómur Hæstaréttar 10. apríl 2014 í máli nr. 726/2013, þar sem deilt var um álagningu svokallaðs auðlegðarskatts, sé mikilvægt fordæmi sem vafalaust verður horft til við matið. Í dóminum nefnir Hæstiréttur sérstaklega, til stuðnings niðurstöðu um lögmæti auðlegðarskattsins, að hann hafi fyrst verið leiddur í lög í lok árs 2009 en á þeim tíma hafi verið „við að etja einstæðan vanda í ríkisfjármálum“. Þau sjónarmið og röksemdir sem Hæstiréttur reifar í Auðlegðarskatts-málinu eiga ekki síður við varðandi álagningu stöðugleikaskatts þar sem um er að tefla fordæmalausan vanda þar sem í húfi er efnahagsleg velferð þjóðarinnar. Það voru hin föllnu fjármálafyrirtæki sem að verulegu leyti sköpuðu þann „einstæða vanda“ sem þjóðin stendur frammi fyrir. Sá vandi snertir greiðslujöfnuð þjóðarbúsins og er ástæða þess að hér hafa verið fjármagnshöft frá árinu 2008. Á sama tíma hafa slitabúin fengið rými, í skjóli haftanna og með umfangsmiklum undanþágum, til að hámarka endurheimtur eigna sinna. Þegar svo háttar til er ekki óeðlilegt að slitabúin, þar sem núverandi kröfuhafar keyptu flestir kröfurnar á hrakvirði, greiði skatt til að mæta greiðslujafnaðarvandanum. Með því móti er efnahagslegur stöðugleiki varðveittur.Ólíklegt að stöðugleikaskattur verði lagður á eignir slitabúa Þó að sennilegast sé að stöðugleikaskattur verði ekki lagður á slitabúin er kálið ekki sopið þó í ausuna sé komið. Fram undan er langt ferli sem ekki sér fyrir endann á. Þannig liggur t.a.m. fyrir að aðeins hluti af kröfuhöfum slitabúanna standa að baki yfirlýsingunum en ekki slitastjórnirnar sjálfar og enn á eftir að leggja tillögurnar fyrir kröfuhafafundi til samþykktar eða synjunar. Þó að ég sé vissulega þeirrar skoðunar að heppilegt sé að fara nauðasamningsleiðina þá er ástæðulaust að óttast ef mál þróast á annan veg. Mun þá koma til álagningar stöðugleikaskattsins sem skila mun ríkissjóði 850 milljarða króna tekjum og þannig nást markmið skattlagningarinnar um að tryggja efnahagslegan stöðugleika. Í framhaldinu munu slitabúin vafalaust láta reyna á lögmæti skattsins fyrir dómi. Ef til þess kemur kvíði ég ekki niðurstöðunni. Þó að stöðugleikaskatturinn sé vissulega óvenjulegur skattur er engin krafa um það gerð að skattlagning þurfi að vera hefðbundin ef hún uppfyllir að öðru leyti þau grundvallaratriði sem nefnd voru hér að framan um jafnræði og málefnaleg sjónarmið. Staðreyndin er sú að Hæstiréttur hefur játað löggjafanum verulegt svigrúm til álagningar skatta og raunar svo víðtækt að aðeins í tvö skipti á öllum lýðveldistímanum hefur rétturinn komist að þeirri niðurstöðu að skattlagning hafi gengið gegn stjórnarskrá. Að mínum dómi hvílir álagning stöðugleikaskattsins á traustum lagagrunni og ekki er efni til annars en að stöðugleikaskatturinn verði metinn stjórnskipulega gildur ef á hann yrði látið reyna fyrir dómi.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun