Fyrsta alheimsákvörðunin Ívar Halldórsson. skrifar 22. ágúst 2016 09:12 Í þættinum Sprengisandi var tekin upp áhugaverð umræða um alheiminn og trúna. Þessi umræða orsakaði vangaveltur hjá mér sem og væntanlega hjá öðrum sem á samræðurnar hlýddu. Ósvaraðar spurningar um tilvist okkar í alheiminum eru víst fleiri en á fingrum alls mannkyns verður talið. Kenningarnar eru fjölmargar og vegna takmarkaðrar þekkingar eru þær flestar ákaflega götóttar. Þó skipast jarðarbúar í tvo meginflokka; þá sem trúa á einhvers konar æðri mátt og þá sem trúa á eintómar tilviljanir. Samkvæmt kenningum þeirra sem trúa ekki á tilvist æðri máttar erum við öll hér fyrir tilviljun. Stjarnfræðilega stóra og djarfa tilviljun sem hefur í kjölfarið getið af sér aragrúa af hinum ólíklegustu viðbótartilviljunum. Ekkert yfirskilvitlegt stýrði gangi mála er við fikruðum okkur fyrst í gegnum handahófskennda heimsmyndun sem örsmáir einfrumungar. Smátt og smátt þróuðumst við í að verða flóknari lífverur. Sem betur fer æxlaðist þróunin þannig að við urðum ekki bara eitt kyn, heldur tvö - þótt að vísu hefði líklega öll neikvæð umræða um samkynhneigð aldrei skapast ef við hefðum öll ávallt verið sama kyn. Fjölgun okkar hefði hins vegar farið forgörðum og mannkynið mistekist hrapalega. Heppnin var því svo sannarlega með okkur þarna í denn. Í þá gömlu og góðu alheimsdaga var þó ekkert siðferði. Ekkert illt og ekkert gott. Dagar alheimsins voru í raun hvorki slæmir né góðir dagar. Þetta voru bara dagar. Þróun er hugsunarlaus og siðfrjáls aðgerðaröð ófyrirséðra atburða af náttúrunnar hendi. Ómyndað mannkynið átti eftir að ákveða hvað skyldi almennt talið gott eða illt. Það átti eftir að finna upp morðið, þjófnaðinn, nauðganirnar og margt annað sem manneskjan ákvað áramilljörðum seinna að setja í flokk sem endurspeglaði svokallaða slæma hegðun mannvera. Það var ákveðið að skilgreina það sem hugsanlega var aðeins óheppileg þróun af náttúrunnar hendi í heilum vissra einstaklinga og í kjölfarið leiddi til svokallaðra siðabrota, sem refsiverða hegðun af yfirlögðu ráði. Manneskjan hefur þurft að taka ýmsar ákvarðanir í gegnum tíðina. En hvenær skyldi þó fyrsta ákvörðunin hafa verið tekin? Fram að fyrstu meðvituðu ákvörðuninni réðu tilviljanir ríkjum. Eitt orsakaði annað og svo koll af kolli. Fyrsta orsökin er enn á huldu, en siðaðir og sérmenntaðir snillingar sitja sveittir yfir því hvað gæti hafa orsakað fyrstu orsök alheimsins og svo koll af kolli. Við bíðum eftir að einhver vísindamaðurinn hrópi „Eureka!!!“ En sem sagt á einhverjum tímapunkti var hin fyrsta meðvitaða ákvörðun tekin. Ég geri ráð fyrir að einhvers konar undirmeðvitund hafi tekið hana; meðvitund sem hefur seinna þróast í meðvitaðri meðvitund, en í dag geta flestir notað báðar útgáfur meðvitundar til að taka ákvarðanir. Sem sagt einn góðan veðurdag tók einhver lífvera í einhvers konar formi ákvörðun. Ég veit ekki hvað fékk hana til að gera eitthvað sem stangaðist svona stórlega á við tilviljunarkennda stefnu þróunarinnar til þessa andartaks og fara langt út fyrir þann stíg sem handahófskenndar tilviljanir höfðu markað alheiminum. Hvað orsakaði þessa innri löngun lífverunnar að taka hina fyrstu meðvituðu ákvörðun? Ekkert sem gott má heita fyrirfannst í alheiminum, og þar af leiðandi ekkert betra eða best - ekkert slæmt, verra eða verst. Ákvörðun felst eins og við vitum í því að velja á milli tveggja eða fleiri möguleika, sem þýðir væntanlega að ein leið sé betri en önnur. Þróun tekur engar ákvarðanir. Þróun hefur aldrei tekið tillit til siðferðis. Hún er miskunnarlaus og gerist bara. Með fyrstu ákvörðuninni innan alheimsins hafði andþróun af einhverju tagi litið dagsins ljós í alheiminum. Þessi fyrsta ákvörðun var þá líklega óútskýranleg afleiðing einhvers konar jafn óútskýranlegrar réttlætisvitundar nýs lífs í alheimi þar sem ekkert réttlæti hafði nokkru sinni fundist. Fyrsta óútskýranlega ákvörðunin var sem sagt tekin fyrir algjöra tilviljun á einhverjum óþekktum tímapunkti á títuprjónshausnum sem við í dag köllum Jörð. Réttlætisvitundin var svo fullkomnuð af þróaðri mönnum seinni tíma í alheimsumhverfinu sem enn í dag er í stöðugri tilviljunarkenndri og greindarlausri útvíkkun. Lögfræðin hefði í frumdaga verið fjarstæðukennd og fyndin andþróunarhyggja, þar sem hún hafði enga réttlætisvitund eða siðferðislegan grunn til að byggja á í skugga tilgangslausrar þróunar sem engin siðferðislega þenkjandi vitsmunavera hafði skipulagt. Í öllum alheiminum var ekkert rangt eða rétt því að líf var enn ekki búinn að flokka hegðun sína í rétta og ranga hegðun. En lífveran ákvað samt sem áður einn daginn á einhverju þróunarstigi sínu að taka sína fyrstu ákvörðun. Hvernig hún gat allt í einu ákveðið að taka ákvörðun átta ég mig ekki á. Mér finnst þó rökrétt að ákvörðun sé aldrei tekin án þess að einhver ákveði að taka hana. Sá sem ákveður að taka ákvörðun þarf að mínu mati að hafa einhverja ástæðu til að taka þá ákvörðun sem hann ákveður að taka. Það er í raun eins og ákvörðun sé einhvers konar eilífðar elementi gædd. Þú getur ekki tekið ákvörðun án þess fyrst að luma á henni. Eins konar hringur án upphafs. Eins og eilífðin. Eitthvað sem getur ekki verið til án síns sjálfs og stendur og fellur með sjálfu sér. Eins og Guð. Hvaðan siðferðislegir ákvarðanatökueiginleikar okkar mannanna koma er í ljósi ósiðbundinnar þróunar alheimsins hin mesta ráðgáta. Kannski hefur þó fyrsta ákvörðunin alltaf verið til á bak við alheimstjöldin. Það skyldi þó aldrei vera. Og kannski ákváðu síðan einhverjar afleiðingar ófyrirhugaðs lífs hér í alheiminum, þ.e. einhverjir meðvitaðir snillingar að hún væri alls ekki Guð. Mikilvægur eiginleiki okkar til að taka meðvitaðar ákvarðanir gefur okkur frelsi til að móta stefnu okkar í lífinu. Við tökum til að mynda hvert fyrir sig persónulega ákvörðun um hverju við viljum trúa um ósannaða tilurð alheimsins - þ.e. hvað orsakaði alheimssprengjuna. Frumorsökin er enn ekki fundin, enda eru vísindamenn enn að rannsaka þessa stærstu spurningu tilvistar okkar. Ef hugsandi máttur orsakaði ekki alheiminn þá á svitalyktin frá rannsóknarstöðvum ráðgátuleysara líklega eftir að aukast talsvert á næstu misserum. Hvernig og hvers vegna siðferðisleg meðvitundin og einstakt ákvörðunarvaldið áskotnaðist mannkyninu, verður víst hver og einn að taka sína eigin og vel ígrunduðu ákvörðun um út frá þeim takmörkuðu upplýsingum sem mannkynið býr yfir. Hér hef ég ákveðið að setja punkt...punkt sem er þá ef til vill bara liður í minni tilgangslausu þróun í alheimi sem margir vilja meina að hafi ungað mér út fyrir tóma tilviljun? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ívar Halldórsson Mest lesið Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir Skoðun Hvað er fátækt? Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Skynsemishyggja Miðflokksins hvarf hratt Kristófer Már Maronsson Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir Skoðun Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson Skoðun Halldór 28.09.2024 Halldór Skoðun Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir skrifar Skoðun Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hvað er fátækt? Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Evrópusambandið er í vanda Þórður Birgisson skrifar Skoðun Skynsemishyggja Miðflokksins hvarf hratt Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Þetta gengur ekki lengur! Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun „Með Guði vinkonu okkar“ Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir skrifar Skoðun Af hverju þetta tímabundna álag á útsvarið? Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar Skoðun Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson skrifar Skoðun Laxalús og varnir gegn henni Jón Sveinsson skrifar Skoðun En hér er ég ekkert... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Við getum ekki beðið í 131 ár Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Nýtt upphaf hjá Vinstri grænum Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslensk kjör á íslenskum vinnumarkaði Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Viðbrögð við vanlíðan ungmenna Sandra Björk Birgisdóttir skrifar Skoðun Valdatafl Skák og Mát! Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun FO: Hvernig getur þú skipt sköpum fyrir konur í Súdan? Áslaug Eva Björnsdóttir skrifar Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir skrifar Skoðun Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Sjá meira
Í þættinum Sprengisandi var tekin upp áhugaverð umræða um alheiminn og trúna. Þessi umræða orsakaði vangaveltur hjá mér sem og væntanlega hjá öðrum sem á samræðurnar hlýddu. Ósvaraðar spurningar um tilvist okkar í alheiminum eru víst fleiri en á fingrum alls mannkyns verður talið. Kenningarnar eru fjölmargar og vegna takmarkaðrar þekkingar eru þær flestar ákaflega götóttar. Þó skipast jarðarbúar í tvo meginflokka; þá sem trúa á einhvers konar æðri mátt og þá sem trúa á eintómar tilviljanir. Samkvæmt kenningum þeirra sem trúa ekki á tilvist æðri máttar erum við öll hér fyrir tilviljun. Stjarnfræðilega stóra og djarfa tilviljun sem hefur í kjölfarið getið af sér aragrúa af hinum ólíklegustu viðbótartilviljunum. Ekkert yfirskilvitlegt stýrði gangi mála er við fikruðum okkur fyrst í gegnum handahófskennda heimsmyndun sem örsmáir einfrumungar. Smátt og smátt þróuðumst við í að verða flóknari lífverur. Sem betur fer æxlaðist þróunin þannig að við urðum ekki bara eitt kyn, heldur tvö - þótt að vísu hefði líklega öll neikvæð umræða um samkynhneigð aldrei skapast ef við hefðum öll ávallt verið sama kyn. Fjölgun okkar hefði hins vegar farið forgörðum og mannkynið mistekist hrapalega. Heppnin var því svo sannarlega með okkur þarna í denn. Í þá gömlu og góðu alheimsdaga var þó ekkert siðferði. Ekkert illt og ekkert gott. Dagar alheimsins voru í raun hvorki slæmir né góðir dagar. Þetta voru bara dagar. Þróun er hugsunarlaus og siðfrjáls aðgerðaröð ófyrirséðra atburða af náttúrunnar hendi. Ómyndað mannkynið átti eftir að ákveða hvað skyldi almennt talið gott eða illt. Það átti eftir að finna upp morðið, þjófnaðinn, nauðganirnar og margt annað sem manneskjan ákvað áramilljörðum seinna að setja í flokk sem endurspeglaði svokallaða slæma hegðun mannvera. Það var ákveðið að skilgreina það sem hugsanlega var aðeins óheppileg þróun af náttúrunnar hendi í heilum vissra einstaklinga og í kjölfarið leiddi til svokallaðra siðabrota, sem refsiverða hegðun af yfirlögðu ráði. Manneskjan hefur þurft að taka ýmsar ákvarðanir í gegnum tíðina. En hvenær skyldi þó fyrsta ákvörðunin hafa verið tekin? Fram að fyrstu meðvituðu ákvörðuninni réðu tilviljanir ríkjum. Eitt orsakaði annað og svo koll af kolli. Fyrsta orsökin er enn á huldu, en siðaðir og sérmenntaðir snillingar sitja sveittir yfir því hvað gæti hafa orsakað fyrstu orsök alheimsins og svo koll af kolli. Við bíðum eftir að einhver vísindamaðurinn hrópi „Eureka!!!“ En sem sagt á einhverjum tímapunkti var hin fyrsta meðvitaða ákvörðun tekin. Ég geri ráð fyrir að einhvers konar undirmeðvitund hafi tekið hana; meðvitund sem hefur seinna þróast í meðvitaðri meðvitund, en í dag geta flestir notað báðar útgáfur meðvitundar til að taka ákvarðanir. Sem sagt einn góðan veðurdag tók einhver lífvera í einhvers konar formi ákvörðun. Ég veit ekki hvað fékk hana til að gera eitthvað sem stangaðist svona stórlega á við tilviljunarkennda stefnu þróunarinnar til þessa andartaks og fara langt út fyrir þann stíg sem handahófskenndar tilviljanir höfðu markað alheiminum. Hvað orsakaði þessa innri löngun lífverunnar að taka hina fyrstu meðvituðu ákvörðun? Ekkert sem gott má heita fyrirfannst í alheiminum, og þar af leiðandi ekkert betra eða best - ekkert slæmt, verra eða verst. Ákvörðun felst eins og við vitum í því að velja á milli tveggja eða fleiri möguleika, sem þýðir væntanlega að ein leið sé betri en önnur. Þróun tekur engar ákvarðanir. Þróun hefur aldrei tekið tillit til siðferðis. Hún er miskunnarlaus og gerist bara. Með fyrstu ákvörðuninni innan alheimsins hafði andþróun af einhverju tagi litið dagsins ljós í alheiminum. Þessi fyrsta ákvörðun var þá líklega óútskýranleg afleiðing einhvers konar jafn óútskýranlegrar réttlætisvitundar nýs lífs í alheimi þar sem ekkert réttlæti hafði nokkru sinni fundist. Fyrsta óútskýranlega ákvörðunin var sem sagt tekin fyrir algjöra tilviljun á einhverjum óþekktum tímapunkti á títuprjónshausnum sem við í dag köllum Jörð. Réttlætisvitundin var svo fullkomnuð af þróaðri mönnum seinni tíma í alheimsumhverfinu sem enn í dag er í stöðugri tilviljunarkenndri og greindarlausri útvíkkun. Lögfræðin hefði í frumdaga verið fjarstæðukennd og fyndin andþróunarhyggja, þar sem hún hafði enga réttlætisvitund eða siðferðislegan grunn til að byggja á í skugga tilgangslausrar þróunar sem engin siðferðislega þenkjandi vitsmunavera hafði skipulagt. Í öllum alheiminum var ekkert rangt eða rétt því að líf var enn ekki búinn að flokka hegðun sína í rétta og ranga hegðun. En lífveran ákvað samt sem áður einn daginn á einhverju þróunarstigi sínu að taka sína fyrstu ákvörðun. Hvernig hún gat allt í einu ákveðið að taka ákvörðun átta ég mig ekki á. Mér finnst þó rökrétt að ákvörðun sé aldrei tekin án þess að einhver ákveði að taka hana. Sá sem ákveður að taka ákvörðun þarf að mínu mati að hafa einhverja ástæðu til að taka þá ákvörðun sem hann ákveður að taka. Það er í raun eins og ákvörðun sé einhvers konar eilífðar elementi gædd. Þú getur ekki tekið ákvörðun án þess fyrst að luma á henni. Eins konar hringur án upphafs. Eins og eilífðin. Eitthvað sem getur ekki verið til án síns sjálfs og stendur og fellur með sjálfu sér. Eins og Guð. Hvaðan siðferðislegir ákvarðanatökueiginleikar okkar mannanna koma er í ljósi ósiðbundinnar þróunar alheimsins hin mesta ráðgáta. Kannski hefur þó fyrsta ákvörðunin alltaf verið til á bak við alheimstjöldin. Það skyldi þó aldrei vera. Og kannski ákváðu síðan einhverjar afleiðingar ófyrirhugaðs lífs hér í alheiminum, þ.e. einhverjir meðvitaðir snillingar að hún væri alls ekki Guð. Mikilvægur eiginleiki okkar til að taka meðvitaðar ákvarðanir gefur okkur frelsi til að móta stefnu okkar í lífinu. Við tökum til að mynda hvert fyrir sig persónulega ákvörðun um hverju við viljum trúa um ósannaða tilurð alheimsins - þ.e. hvað orsakaði alheimssprengjuna. Frumorsökin er enn ekki fundin, enda eru vísindamenn enn að rannsaka þessa stærstu spurningu tilvistar okkar. Ef hugsandi máttur orsakaði ekki alheiminn þá á svitalyktin frá rannsóknarstöðvum ráðgátuleysara líklega eftir að aukast talsvert á næstu misserum. Hvernig og hvers vegna siðferðisleg meðvitundin og einstakt ákvörðunarvaldið áskotnaðist mannkyninu, verður víst hver og einn að taka sína eigin og vel ígrunduðu ákvörðun um út frá þeim takmörkuðu upplýsingum sem mannkynið býr yfir. Hér hef ég ákveðið að setja punkt...punkt sem er þá ef til vill bara liður í minni tilgangslausu þróun í alheimi sem margir vilja meina að hafi ungað mér út fyrir tóma tilviljun?
Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir skrifar
Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar
Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar
Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar
Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir Skoðun