Vanvirt helgi Helgi Þorláksson skrifar 17. ágúst 2017 06:00 Gamli kirkjugarðurinn við Suðurgötu í Reykjavík, Hólavallagarður, er kominn mjög til ára sinna og lítið notaður. Fram er komin hugmynd um að skapa líf í garðinum með því að reisa hótel í honum miðjum og mæta þannig sívaxandi eftirspurn erlendra ferðamanna eftir spennandi hótelkosti. Hótelið yrði fellt vel að umhverfi sínu og áhersla lögð á tengsl við fortíðina. Þegar grafið verður fyrir húsinu má búast við að upp komi mannabein sem yrðu þá tekin til rannsóknar og látin varpa ljósi á lífskjör fólks. Mikilvægast er hvað kirkjugarðurinn er snotur og hversu ánægjulegt yrði fyrir gesti að njóta þar þjónustu og fræðast um leið um garðinn og fortíðina. Flestum mun virðast það sem hér er sagt heldur fáránlegt, ekki síst þeim sem fara árlega að gröf Jóns Sigurðssonar, 17. júní (hann dó 1879). Enda er þetta tilbúningur. Þetta er þó ekki út í hött þegar litið er til þess að núna hafa verið grafin upp bein í gamla kirkjugarðinum í Kirkjustræti, svonefndum Víkurgarði, til að rýma fyrir hóteli. Beinin hafa verið tekin til rannsóknar, þar á meðal allt að 20 heillegar beinagrindur í heillegum kistum og mikið af öðrum mannabeinum, eftir því sem spurst hefur. Aðkoma að hótelinu verður um kirkjugarðinn, nánar tiltekið Fógetagarðinn, og á teikningum er sýnt hvar gestir geta neytt veitinga úti við í garðinum. Þeir sem standa að byggingu þessa 160 herbergja hótels segja að lögð verði áhersla á að fella það að umhverfi sínu og gætt verði vel að tengslum við fortíðina. Vantar bara að nafnið verði Hotel Skeleton. Beinin voru grafin upp í fyrra í þeim hluta garðsins sem mun hafa verið bætt við litlu fyrir 1823 en yngri garðurinn við Suðurgötu var tekinn í notkun 1838. Jafnan er talið að þá hafi jarðsetningu að mestu verið hætt í Víkurgarði en þó finnast yngri dæmi, seinast frá 1883. Enginn aflaði gagna til að reyna að varpa ljósi á bein hvaða einstaklinga það voru sem upp voru grafin en kirkjubækur frá tímanum 1823 til 1838 ættu að geta veitt vísbendingar um það. Þetta gætu verið langafar og langömmur núlifandi fólks. Dæmi: Kona jarðsett um 1835 við Kirkjustræti kann að hafa dáið frá ungri dóttur sem eignaðist son 1875 og hann aftur barn 1925 sem gæti verið enn á lífi. Þetta væru aðeins þrír liðir frá konunni sem kann að hafa verið grafin 1835, hún væri þá langamma núlifandi manns. Flestum mun þykja ankannalegt að grafin séu upp bein langömmu þeirra og sett í geymslu án þess að þeir hafi nokkuð um það að segja. Árið 1966 var ekki leyft að reisa hús í gamla kirkjugarðinum við Kirkjustræti og átti Kristján Eldjárn þjóðminjavörður þátt í þessu banni. Í fyrra voru bein hins vegar fjarlægð frá sama stað og borið við að þyrfti að rannsaka þau og varpa ljósi á lífskjör. Ástæður til að grafa upp bein til rannsóknar úr þekktum kirkjugörðum frá seinni tímum þurfa að vera brýnar, til þess þarf skýrar rannsóknarspurningar og rök og má nefna nokkur sjónarmið. Þetta er stundum leyft í útlöndum, t.d. þegar leikur grunur á um morð og bein eru þá rannsökuð, svo sem til að kanna hvort eitur hafi verið gefið. Eða þá að sérstakur sjúkdómur hafi orðið hinum liðna að aldurtila og læknum þyki akkur í að kanna beinin þess vegna. Að lokinni rannsókn er beinunum jafnan komið fyrir aftur á sínum stað. En engin sérstök rannsóknarrök voru til þess að grafa upp beinin í Kirkjustræti enda eru til margvíslegar heimildir um almenn lífskjör fólks á 19. öld. Það þurfti bara að koma fyrir hóteli og græða á ferðamönnum. Umræddum beinum ætti helst að koma fyrir aftur í gröfum sínum og setja viðeigandi minningarmark yfir. Stundum finnast fornir kirkjugarðar þar sem enginn átti von á þeim og engin leið að vita bein hverra það eru sem birtast. Þar eru þá venjulega jarðneskar leifar frá tímum í Íslandssögunni þar sem lítið er vitað um lífskjör og forvitnilegt getur verið að kanna beinin þess vegna. Það er annað mál. En sjaldgæft mun vera eða einsdæmi að reist sé hús þar sem vitað er fyrirfram að var kirkjugarður. Slíka ósvinnu leyfa Reykvíkingar sér og helgast helst af því að skortir umræðu og vitund um hvað sé við hæfi og hvað sé óhæfa. Á meðan svo er leyfa menn sér margt. Leitt er að tilheyra þeim kynslóðum sem heimilað hafa spjöll í Víkurgarði. En fyrir það má bæta, með því að marka austurmörk hins gamla kirkjugarðs við Kirkjustræti. Þar fyrir vestan og í gjörvöllum gamla Víkurgarði ætti að rækta fagran garð og búa þannig um að hann minni á gamalt hlutverk sitt með skýrum hætti. Þeim sem yrðu að hverfa frá áformum um að græða þarna á hótelrekstri munu bjóðast færi til þess annars staðar.Höfundur er professor emiritus. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Skoðun Mest lesið Það er allt í lagi að vera þú sjálfur Kári Stefánsson Skoðun Samfélag án Pírata Lenya Rún Taha Karim Skoðun Foreldrar, ömmur og afar þessa lands - áskorun til ykkar! Ragnheiður Stephensen Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Helvítis fokking fokk!! Er ekki nóg komið? Maríanna H. Helgadóttir Skoðun Hver er munurinn á Viðreisn og Samfylkingu? Soffía Svanhvít Árnadóttir Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson Skoðun Þegar Skagamenn glöddu lítið hjarta María Rut Kristinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum með trans börnum og foreldrum þeirra! Birna Guðmundsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir,Ynda Eldborg skrifar Skoðun Ég á ‘etta, ég má ‘etta Jón Ármann Steinsson skrifar Skoðun Dómsmálið sem gæti kippt grunninum undan Heidelberg-verksmiðjunni Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar Skoðun Viljum við sósíalisma? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Rjúfum kyrrstöðu í vegaframkvæmdum um allt land G.Svana Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bænda Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Hvenær á að skattleggja lífeyri? Inn eða út? Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Glasið er hálffullt Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Skilvirkari og einfaldari stjórnsýsla í þágu almennings Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Gervilíf Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun Málsvari hinsegin samfélagsins og mannréttinda Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Framtíð til sölu Júlíus Kristjánsson skrifar Skoðun Kona, vertu ekki fyrir! Elín Björg Jónsdóttir,Halldóra Sigríður Sveinsdóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir Evrópu í orkumálum stangast á við okkar hagsmuni Magnús Gehringer skrifar Skoðun Eitt lag enn með Lilju Hópur óperusöngvara skrifar Skoðun Skaðsemi vindtúrbínuvera á íslenska náttúru Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hver er munurinn á Viðreisn og Samfylkingu? Soffía Svanhvít Árnadóttir skrifar Skoðun Kennarinn sem hvarf Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Hamborgarhryggur - minnst viðeigandi jólamaturinn Óskar H. Valtýsson skrifar Skoðun Annarra manna peningar eru peningar okkar allra Davíð Þór Jónsson skrifar Skoðun Fasismi er að trenda – erum við að sofna á verðinum? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Ehf-gatið og leiðir til að loka því Matthias Harksen skrifar Skoðun Heilbrigðisvandamál heilbrigðiskerfisins Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Heimilislæknir ----- þverfaglegt heilsugæsluteymi! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Til friðarsinna á Íslandi Saga Unnsteinsdóttir skrifar Skoðun Að segja satt skiptir máli Þórunn Sveinbjörnsdóttir skrifar Skoðun Jöfnuður í heilbrigðisþjónustu fyrir öll börn – óháð búsetu Sif Huld Albertsdóttir skrifar Skoðun Að drepa eða drepast!? og þar fór það Bakir Anwar Nassar skrifar Skoðun Jane Goodall hvetur íslensk stjórnvöld til að hætta hvalveiðum Jane Goodall skrifar Sjá meira
Gamli kirkjugarðurinn við Suðurgötu í Reykjavík, Hólavallagarður, er kominn mjög til ára sinna og lítið notaður. Fram er komin hugmynd um að skapa líf í garðinum með því að reisa hótel í honum miðjum og mæta þannig sívaxandi eftirspurn erlendra ferðamanna eftir spennandi hótelkosti. Hótelið yrði fellt vel að umhverfi sínu og áhersla lögð á tengsl við fortíðina. Þegar grafið verður fyrir húsinu má búast við að upp komi mannabein sem yrðu þá tekin til rannsóknar og látin varpa ljósi á lífskjör fólks. Mikilvægast er hvað kirkjugarðurinn er snotur og hversu ánægjulegt yrði fyrir gesti að njóta þar þjónustu og fræðast um leið um garðinn og fortíðina. Flestum mun virðast það sem hér er sagt heldur fáránlegt, ekki síst þeim sem fara árlega að gröf Jóns Sigurðssonar, 17. júní (hann dó 1879). Enda er þetta tilbúningur. Þetta er þó ekki út í hött þegar litið er til þess að núna hafa verið grafin upp bein í gamla kirkjugarðinum í Kirkjustræti, svonefndum Víkurgarði, til að rýma fyrir hóteli. Beinin hafa verið tekin til rannsóknar, þar á meðal allt að 20 heillegar beinagrindur í heillegum kistum og mikið af öðrum mannabeinum, eftir því sem spurst hefur. Aðkoma að hótelinu verður um kirkjugarðinn, nánar tiltekið Fógetagarðinn, og á teikningum er sýnt hvar gestir geta neytt veitinga úti við í garðinum. Þeir sem standa að byggingu þessa 160 herbergja hótels segja að lögð verði áhersla á að fella það að umhverfi sínu og gætt verði vel að tengslum við fortíðina. Vantar bara að nafnið verði Hotel Skeleton. Beinin voru grafin upp í fyrra í þeim hluta garðsins sem mun hafa verið bætt við litlu fyrir 1823 en yngri garðurinn við Suðurgötu var tekinn í notkun 1838. Jafnan er talið að þá hafi jarðsetningu að mestu verið hætt í Víkurgarði en þó finnast yngri dæmi, seinast frá 1883. Enginn aflaði gagna til að reyna að varpa ljósi á bein hvaða einstaklinga það voru sem upp voru grafin en kirkjubækur frá tímanum 1823 til 1838 ættu að geta veitt vísbendingar um það. Þetta gætu verið langafar og langömmur núlifandi fólks. Dæmi: Kona jarðsett um 1835 við Kirkjustræti kann að hafa dáið frá ungri dóttur sem eignaðist son 1875 og hann aftur barn 1925 sem gæti verið enn á lífi. Þetta væru aðeins þrír liðir frá konunni sem kann að hafa verið grafin 1835, hún væri þá langamma núlifandi manns. Flestum mun þykja ankannalegt að grafin séu upp bein langömmu þeirra og sett í geymslu án þess að þeir hafi nokkuð um það að segja. Árið 1966 var ekki leyft að reisa hús í gamla kirkjugarðinum við Kirkjustræti og átti Kristján Eldjárn þjóðminjavörður þátt í þessu banni. Í fyrra voru bein hins vegar fjarlægð frá sama stað og borið við að þyrfti að rannsaka þau og varpa ljósi á lífskjör. Ástæður til að grafa upp bein til rannsóknar úr þekktum kirkjugörðum frá seinni tímum þurfa að vera brýnar, til þess þarf skýrar rannsóknarspurningar og rök og má nefna nokkur sjónarmið. Þetta er stundum leyft í útlöndum, t.d. þegar leikur grunur á um morð og bein eru þá rannsökuð, svo sem til að kanna hvort eitur hafi verið gefið. Eða þá að sérstakur sjúkdómur hafi orðið hinum liðna að aldurtila og læknum þyki akkur í að kanna beinin þess vegna. Að lokinni rannsókn er beinunum jafnan komið fyrir aftur á sínum stað. En engin sérstök rannsóknarrök voru til þess að grafa upp beinin í Kirkjustræti enda eru til margvíslegar heimildir um almenn lífskjör fólks á 19. öld. Það þurfti bara að koma fyrir hóteli og græða á ferðamönnum. Umræddum beinum ætti helst að koma fyrir aftur í gröfum sínum og setja viðeigandi minningarmark yfir. Stundum finnast fornir kirkjugarðar þar sem enginn átti von á þeim og engin leið að vita bein hverra það eru sem birtast. Þar eru þá venjulega jarðneskar leifar frá tímum í Íslandssögunni þar sem lítið er vitað um lífskjör og forvitnilegt getur verið að kanna beinin þess vegna. Það er annað mál. En sjaldgæft mun vera eða einsdæmi að reist sé hús þar sem vitað er fyrirfram að var kirkjugarður. Slíka ósvinnu leyfa Reykvíkingar sér og helgast helst af því að skortir umræðu og vitund um hvað sé við hæfi og hvað sé óhæfa. Á meðan svo er leyfa menn sér margt. Leitt er að tilheyra þeim kynslóðum sem heimilað hafa spjöll í Víkurgarði. En fyrir það má bæta, með því að marka austurmörk hins gamla kirkjugarðs við Kirkjustræti. Þar fyrir vestan og í gjörvöllum gamla Víkurgarði ætti að rækta fagran garð og búa þannig um að hann minni á gamalt hlutverk sitt með skýrum hætti. Þeim sem yrðu að hverfa frá áformum um að græða þarna á hótelrekstri munu bjóðast færi til þess annars staðar.Höfundur er professor emiritus.
Skoðun Stöndum með trans börnum og foreldrum þeirra! Birna Guðmundsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir,Ynda Eldborg skrifar
Skoðun Dómsmálið sem gæti kippt grunninum undan Heidelberg-verksmiðjunni Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar
Skoðun Kona, vertu ekki fyrir! Elín Björg Jónsdóttir,Halldóra Sigríður Sveinsdóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir skrifar