Eigi leið þú oss í freistni Þórlindur Kjartansson skrifar 23. mars 2018 07:00 Hvaða stælar eru það í Guði að vilja leiða fólk í freistni? Í bæninni sem Jesús kenndi er ekki beðið um hjálp við að standast freistingar, eða sneiða hjá freistingum–heldur er Guð náðarsamlegast beðinn um að toga mann ekki beinlínis í átt til glötunar. Er lífið ekki nógu flókið samt? Því er oft haldið fram að hér sé um ónákvæmni í þýðingu að halda, og bæði prestar og fræðimenn velta því stundum fyrir sér hvort ekki sé réttast að leiðrétta bænina örlítið. Meira að segja hinn „óskeikuli“ páfi í Róm hefur léð máls á því að lagfæra þetta orðalag. „Það er Satan sem leiðir okkur í freistni, það er hans deild,“ er haft eftir Frans páfa. Páfinn vill meina að réttara væri að í bæninni sé leitast eftir mótstöðuþreki til þess að standast freistingarnar.Freistingarnar sigra En orðalagið í bæninni er auðvitað engin tilviljun. Það virðist nefnilega vera nánast óbrigðull sannleikur um mannlegt eðli, og hefur örugglega ekki breyst frá því Fjallræðan var flutt, að freistingarnar sigra viljastyrkinn fyrr eða síðar. Jafnvel þeir allra viljasterkustu og öguðustu láta á endanum undan freistingunum ef þeim er stöðugt veifað framan í þá. Og það sama gildir um mótstöðuþrekið gagnvart freistingum eins og annað líkamlegt og andlegt þrek—að það þverr með áreynslu. Þetta hafa alls konar sálfræðirannsóknir leitt í ljós. Sá sem af óbilandi viljastyrk neitar sér tíu sinnum um kleinuhring og konfektmola yfir daginn finnur sjálfan sig gjarnan á kvöldin með tóman kexpakka í höndunum, súkkulaðisleikjur út á kinnar og mylsnu í náttfötunum. Þótt mikilvægt sé að efla mótstöðuþrek sitt, er sennilega eina raunhæfa leiðin til að falla ekki í freistni að forðast freistingarnar en ekki standast þær. Þetta þekkja auðvitað allir þeir sem hafa þurft að venja sig af einhverjum ósiðum eða fíknum. Sá sem hefur orðið háður áfengi þarf að byrja á því að hella niður öllu sem til er á heimilinu og helst að forðast allar aðstæður þar sem verið er að glenna framan í hann brennivín. Þeir sem vilja draga úr notkun snjallsímans komast yfirleitt að því að besta leiðin til þess er að skilja hann við sig til lengri eða skemmri tíma—og allir vita hver eru líklegustu örlög súkkulaðis og sætinda sem húsráðendur eiga í skápum fyrir óvænta gesti.Frelsið er yndislegt Það er nefnilega pínlegt frá því að segja fyrir okkur sem trúum umfram allt annað á frelsi einstaklingins—að mjög oft er okkur sjálfum alls ekki treystandi til þess að taka bestu ákvarðanirnar fyrir okkur sjálf. Við þurfum sem sagt ekki bara að biðja um styrk til að taka rétta ákvörðun—heldur þurfum við að biðja um að valkostir okkar séu skilyrtir og takmarkaðir; að við séum ekki leidd í freistni. Mér varð hugsað til þessa nýlega þegar ég barðist á hvítum hnúum gegn ærandi löngun í bragðlausa og ólystuga nikótíntöflu sem ég vandi mig á að nota fyrir nokkrum árum. Eins og margir hafði ég álpast til þess að ánetjast sígarettum en fannst orðið tímabært að láta af þeim ósið, enda mátti heita augljóst að kappreykingar í dúnúlpu á götuhornum í íslenskum vetrarhríðum eiga ekkert skylt við nautn en allt skylt við fíkn. Mér reyndist hins vegar mun erfiðara að hætta af fúsum og frjálsum vilja heldur en að byrja af fúsum og frjálsum vilja þannig að ég hlýddi því ráði að svala þörfinni tímabundið með þessum töflum. Þetta var mikið óheillaskref því ég varð fljótlega jafn ánetjaður töflunum eins og sígarettunum áður. Geri ég það sem ég vil? Af þessu tilefni gerði ég stutta könnun á Facebook og bað um reynslusögur. Tilgáta mín var sú að þeir sem reynt hefðu að hætta að reykja með aðstoð nikótínlyfja hefðu að jafnaði orðið nákvæmlega eins háðir tyggjói, töflum og plástrum eins og sígarettunum. Þetta reyndist almennt vera rétt. Fólk festist í nikótínlyfjunum í ár og áratugi eftir að það hættir að reykja. En þó voru á þessu áberandi undantekningar. Þeir sem höfðu hætt að reykja þegar nikótínlyfin voru lyfseðilsskyld og höfðu fylgt nákvæmlega fyrirmælum lækna um skammtastærðir höfðu margir náð að losa sig algjörlega undan fíkninni, á meðan hinir sem nutu þess frelsis að geta skammtað ofan í sig eitrið voru að jafnaði áfram fastir í fjötrum nikótínfíknar löngu eftir að þeir drápu í síðustu sígarettunni. Þótt öll þurfum við að bera ábyrgð á sjálfum okkur og eigum heimtingu bæði á frelsi og mannvirðingu þá er gott að hafa það stundum í huga að mikilvægasta valfrelsið felst stundum í því að fjarlægja valið og takmarka frelsið—að búa svo um hnútana að maður leiðist ekki út í freistni. Það er nefnilega furðuoft sem maður notar ekki frelsið til þess að gera það sem maður vill, heldur hið þveröfuga. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórlindur Kjartansson Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Hvaða stælar eru það í Guði að vilja leiða fólk í freistni? Í bæninni sem Jesús kenndi er ekki beðið um hjálp við að standast freistingar, eða sneiða hjá freistingum–heldur er Guð náðarsamlegast beðinn um að toga mann ekki beinlínis í átt til glötunar. Er lífið ekki nógu flókið samt? Því er oft haldið fram að hér sé um ónákvæmni í þýðingu að halda, og bæði prestar og fræðimenn velta því stundum fyrir sér hvort ekki sé réttast að leiðrétta bænina örlítið. Meira að segja hinn „óskeikuli“ páfi í Róm hefur léð máls á því að lagfæra þetta orðalag. „Það er Satan sem leiðir okkur í freistni, það er hans deild,“ er haft eftir Frans páfa. Páfinn vill meina að réttara væri að í bæninni sé leitast eftir mótstöðuþreki til þess að standast freistingarnar.Freistingarnar sigra En orðalagið í bæninni er auðvitað engin tilviljun. Það virðist nefnilega vera nánast óbrigðull sannleikur um mannlegt eðli, og hefur örugglega ekki breyst frá því Fjallræðan var flutt, að freistingarnar sigra viljastyrkinn fyrr eða síðar. Jafnvel þeir allra viljasterkustu og öguðustu láta á endanum undan freistingunum ef þeim er stöðugt veifað framan í þá. Og það sama gildir um mótstöðuþrekið gagnvart freistingum eins og annað líkamlegt og andlegt þrek—að það þverr með áreynslu. Þetta hafa alls konar sálfræðirannsóknir leitt í ljós. Sá sem af óbilandi viljastyrk neitar sér tíu sinnum um kleinuhring og konfektmola yfir daginn finnur sjálfan sig gjarnan á kvöldin með tóman kexpakka í höndunum, súkkulaðisleikjur út á kinnar og mylsnu í náttfötunum. Þótt mikilvægt sé að efla mótstöðuþrek sitt, er sennilega eina raunhæfa leiðin til að falla ekki í freistni að forðast freistingarnar en ekki standast þær. Þetta þekkja auðvitað allir þeir sem hafa þurft að venja sig af einhverjum ósiðum eða fíknum. Sá sem hefur orðið háður áfengi þarf að byrja á því að hella niður öllu sem til er á heimilinu og helst að forðast allar aðstæður þar sem verið er að glenna framan í hann brennivín. Þeir sem vilja draga úr notkun snjallsímans komast yfirleitt að því að besta leiðin til þess er að skilja hann við sig til lengri eða skemmri tíma—og allir vita hver eru líklegustu örlög súkkulaðis og sætinda sem húsráðendur eiga í skápum fyrir óvænta gesti.Frelsið er yndislegt Það er nefnilega pínlegt frá því að segja fyrir okkur sem trúum umfram allt annað á frelsi einstaklingins—að mjög oft er okkur sjálfum alls ekki treystandi til þess að taka bestu ákvarðanirnar fyrir okkur sjálf. Við þurfum sem sagt ekki bara að biðja um styrk til að taka rétta ákvörðun—heldur þurfum við að biðja um að valkostir okkar séu skilyrtir og takmarkaðir; að við séum ekki leidd í freistni. Mér varð hugsað til þessa nýlega þegar ég barðist á hvítum hnúum gegn ærandi löngun í bragðlausa og ólystuga nikótíntöflu sem ég vandi mig á að nota fyrir nokkrum árum. Eins og margir hafði ég álpast til þess að ánetjast sígarettum en fannst orðið tímabært að láta af þeim ósið, enda mátti heita augljóst að kappreykingar í dúnúlpu á götuhornum í íslenskum vetrarhríðum eiga ekkert skylt við nautn en allt skylt við fíkn. Mér reyndist hins vegar mun erfiðara að hætta af fúsum og frjálsum vilja heldur en að byrja af fúsum og frjálsum vilja þannig að ég hlýddi því ráði að svala þörfinni tímabundið með þessum töflum. Þetta var mikið óheillaskref því ég varð fljótlega jafn ánetjaður töflunum eins og sígarettunum áður. Geri ég það sem ég vil? Af þessu tilefni gerði ég stutta könnun á Facebook og bað um reynslusögur. Tilgáta mín var sú að þeir sem reynt hefðu að hætta að reykja með aðstoð nikótínlyfja hefðu að jafnaði orðið nákvæmlega eins háðir tyggjói, töflum og plástrum eins og sígarettunum. Þetta reyndist almennt vera rétt. Fólk festist í nikótínlyfjunum í ár og áratugi eftir að það hættir að reykja. En þó voru á þessu áberandi undantekningar. Þeir sem höfðu hætt að reykja þegar nikótínlyfin voru lyfseðilsskyld og höfðu fylgt nákvæmlega fyrirmælum lækna um skammtastærðir höfðu margir náð að losa sig algjörlega undan fíkninni, á meðan hinir sem nutu þess frelsis að geta skammtað ofan í sig eitrið voru að jafnaði áfram fastir í fjötrum nikótínfíknar löngu eftir að þeir drápu í síðustu sígarettunni. Þótt öll þurfum við að bera ábyrgð á sjálfum okkur og eigum heimtingu bæði á frelsi og mannvirðingu þá er gott að hafa það stundum í huga að mikilvægasta valfrelsið felst stundum í því að fjarlægja valið og takmarka frelsið—að búa svo um hnútana að maður leiðist ekki út í freistni. Það er nefnilega furðuoft sem maður notar ekki frelsið til þess að gera það sem maður vill, heldur hið þveröfuga.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun