Steinrennum loftslagsvandann Bergur Sigfússon og Edda Sif Aradótir Pind og Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifa 7. maí 2019 13:00 Í fréttum RÚV þann 30. apríl sl. kom fram að losun á koldíoxíði hér á landi muni aukast um rúm 10 prósent ef starfsemi verður hafin á ný í kísilverksmiðjunni í Helguvík. Þá kemur fram í aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum að gert er ráð fyrir að losun frá stóriðju eigi eftir að aukast verulega fram til ársins 2030. Það er óásættanlegt að gert sé ráð fyrir aukinni losun hér á landi á tímum þegar helsta vá sem steðjar að okkur tengist gríðarlegri losun á koldíoxíði og þeim áhrifum sem sú losun hefur haft og mun hafa á loftslag á jörðinni. Nú er svo komið að árleg losun á heimsvísu er um 35 gígatonn - það er að segja 35 milljarðar tonna af koldíoxíði á ári hverju; meira en 1000 tonn á hverri sekúndu. Meðalhitinn á jörðinni hefur hækkað um um það bil eina gráðu á síðustu hundrað árum eða svo og við erum þegar farin að sjá afleiðingar þessarar hlýnunar í meiri öfgum í veðurfari, súrnun sjávar, bráðnun jökla svo eitthvað sé nefnt. Að öllu óbreyttu mun meðalhiti á jörðinni hafa hækkað um aðra gráðu til viðbótar um miðbik þessarar aldar. Áframhaldandi hlýnun mun hafa alvarlegar afleiðingar, meðal annars aukinn þurrk, aukin flóð og fleiri storma. Milljónir munu missa lífsviðurværi sitt og ekki eiga annarra kosta völ en að flýja heimkynni sín, sem aftur skapar spennu og eykur líkur á ófriði. Þegar hefur vistkerfum jarðar hrakað og er nú talið að allt að milljón tegundir lífvera séu í útrýmingarhættu. Einungis útdauði tegunda í kjölfar áreksturs loftsteins á jörðina þegar meðal annars risaeðlur dóu út er sambærilegur við þær hamfarir sem mannkynið er að valda jörðinni með gengdarlausri losun koldíoxíðs. Að halda þessari hlýnun í skefjum mun kosta gríðarlega fyrirhöfn en vera vel þess virði hvort sem horft er til fjárhagslegra, samfélagslegra eða umhverfislegra þátta. T.a.m. hefur ítrekað verið sýnt fram á það að kostnaðurinn við að aðlagast og takast á við loftslagsbreytingar sé umtalsvert meiri en kostnaðurinn sem felst í því að koma í veg fyrir þær. Föngun og binding á koldíoxíði Í desember 2015 komu leiðtogar heimsins saman í París og sammæltust um að hlýnun jarðar muni hafa alvarlegar afleiðingar - en jafnframt að samhent átak geti og muni skipta sköpum til að minnka afleiðingar þessarar hlýnunar á líf fólks og samfélagið í heild sinni. Parísarsáttmálinn leit dagsins ljós og í honum er skýrt kveðið á um að halda þessari hlýnun vel undir 2°C, og reyna með öllum ráðum að takmarka hana við eina og hálfa gráðu. Og svona lítur framtíðin út - leiðin að Parísarsáttmálanum í augum loftslagsnefndar sameinuðu þjóðanna; nú þurfum við að beygja af leið og halda í vegferð þar sem við þurfum á örskömmum tíma að minnka losun á koldíoxíði út í andrúmsloftið, og hætta allri losun um miðbik þessarar aldar. Hægt er að ná markmiðum Parísarsáttmálans með tækni sem nú þegar er til eða í þróun og til þess þurfum við ekki að reiða okkur á nýja tækni. Dæmi um slíka tækni sem talið er að muni spila stórt hlutverk er tækni til að fanga og binda koldíoxíð (e. carbon capture and storage, CCS). Þróun slíkrar tækni hófst þegar í lok áttunda áratugar síðustu aldar þegar upp komu hugmyndir um að fanga koldíoxíð úr útblæstri frá gashreinsistöðvum í Bandaríkjunum og dæla niður í jörðina í stað þess að sleppa út í andrúmsloftið. Undanfarna tvo áratugi hefur þessi tækni verið þróuð áfram til að draga úr koldíoxíðslosun orkuvera sem og sementsverksmiðja, ál- og stálvera svo dæmi séu tekin. Hreinsibúnaði til að fanga koldíoxíðið er skeytt við útblásturskerfi orku- og iðjuvera og getur verið hluti af hönnun nýs vers en einnig má með mismikilli fyrirhöfn bæta hreinsibúnaði aftan við framleiðslueiningar í rekstri. Í gegnum tíðina hefur aðaláhersla verið lögð á að binda koldíoxíð í setlögum, en jarðlög sem henta slíkri bindingu er ekki að finna á Íslandi. Hér á landi hefur þó verið þróuð ný tækni til kolefnisbindingar sem hlotið hefur mikla athygli, þar sem koldíoxíð er leyst í vatni og því svo dælt niður í basaltlög þar sem það binst í steindum - eða steinrennur. Tæknin, sem kölluð er CarbFix, hefur verið í þróun við Hellisheiðarvirkjun frá árinu 2007. Upphafleg hönnun Hellisheiðarvirkjunar gerði ekki ráð fyrir því að fanga koldíoxíð frá virkjuninni og var öllu gasi sleppt út í andrúmsloftið fyrstu rekstrarár hennar. Til að hægt væri að beita CarbFix tækninni þurfti því að breyta öllum vélasamstæðum virkjunarinnar. Virkjuninni var breytt í skrefum og síðan 2014 hefur föngun og niðurdæling farið stigvaxandi samfara þeim breytingum og uppbyggingu og nú er þriðjungi þess koldíoxíðs sem streymir um virkjunina eða um 12,000 tonnum dælt niður árlega undir merkjum CarbFix verkefnisins. Þessa aðferð mætti nýta til að binda koldíoxíð úr útblæstri hér á landi, meðal annars frá ál- og kísilverum. Að leysa loftslagsvandann Mergur málsins er sá að tæknin til að fanga og binda koldíoxíð frá iðnferlum líkt og þeim sem nú bera langmesta ábyrgð á losun á Íslandi, svo sem frá álverum og kísilverum, er nú þegar til. Það er því hægt að fara í aðgerðir til að minnka þessa losun verulega. Raunar verður Parísarmarkmiðunum ekki náð án þess að farið sé í stórtækar aðgerðir við kolefnisföngun og bindingu á heimsvísu, því þó að endurnýjanlegir orkugjafar myndu leysa orkuframleiðslu með jarðefnaeldsneyti alfarið af hólmi er ekki útlit fyrir það að heimsbyggðin muni hætta að reiða sig á ál, stál og sement í fyrirsjáanlegri framtíð. Það sem helst virðist standa í vegi fyrir því að þessi tækni sé nýtt á mun stærri skala er kostnaður - eins og staðan er í dag kostar það mun minna að losa koldíoxíð út í andrúmsloftið en að fanga það og binda. Í nýrri skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er lagt til að allt að 70 dollara kolefnisskattur sé settur á losun á koldíoxíði, enda sé það langárangursríkasta leiðin til að knýja fram þær breytingar sem lagt er upp með í Parísarsáttmálanum í baráttunni við loftslagsbreytingar. Þetta er svipað verð og sett hefur verið fram í rannsóknum á útblásturskerfum álvera. Ef þessi leið væri farin væri loftslagsvandinn úr sögunni. Slíkar aðgerðir krefjast þó mikils hugrekkis af hálfu stjórnvalda og atvinnulífs. Staðan er því sú að gert er ráð fyrir að losun Íslands aukist á næstu árum þrátt fyrir vitneskju okkar um afleiðingar þessarar losunar, þrátt fyrir það að tækni til að minnka þessa losun sé þegar til og þrátt fyrir hið mikla forskot sem Ísland hefur vegna nýtingar á endurnýjanlegri orku með aðeins lágmarks losun samanborið við önnur lönd. Sýnum samfélagslega ábyrgð og frumkvæði og byrjum strax að róa öllum árum saman að því að draga úr losun. Í þeirri vegverð er enginn undanskilinn. Tæknilega getum við það, fræðilega getum við það - það eina sem vantar er dugur og þor og vilji til að vera hluti af lausninni við stærstu áskorun samtímans. Höfundar eru kolefnisfargarar og stýra CarbFix-verkefninu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Edda Sif Aradóttir Mest lesið Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Gerum betur Hilmar Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Í fréttum RÚV þann 30. apríl sl. kom fram að losun á koldíoxíði hér á landi muni aukast um rúm 10 prósent ef starfsemi verður hafin á ný í kísilverksmiðjunni í Helguvík. Þá kemur fram í aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum að gert er ráð fyrir að losun frá stóriðju eigi eftir að aukast verulega fram til ársins 2030. Það er óásættanlegt að gert sé ráð fyrir aukinni losun hér á landi á tímum þegar helsta vá sem steðjar að okkur tengist gríðarlegri losun á koldíoxíði og þeim áhrifum sem sú losun hefur haft og mun hafa á loftslag á jörðinni. Nú er svo komið að árleg losun á heimsvísu er um 35 gígatonn - það er að segja 35 milljarðar tonna af koldíoxíði á ári hverju; meira en 1000 tonn á hverri sekúndu. Meðalhitinn á jörðinni hefur hækkað um um það bil eina gráðu á síðustu hundrað árum eða svo og við erum þegar farin að sjá afleiðingar þessarar hlýnunar í meiri öfgum í veðurfari, súrnun sjávar, bráðnun jökla svo eitthvað sé nefnt. Að öllu óbreyttu mun meðalhiti á jörðinni hafa hækkað um aðra gráðu til viðbótar um miðbik þessarar aldar. Áframhaldandi hlýnun mun hafa alvarlegar afleiðingar, meðal annars aukinn þurrk, aukin flóð og fleiri storma. Milljónir munu missa lífsviðurværi sitt og ekki eiga annarra kosta völ en að flýja heimkynni sín, sem aftur skapar spennu og eykur líkur á ófriði. Þegar hefur vistkerfum jarðar hrakað og er nú talið að allt að milljón tegundir lífvera séu í útrýmingarhættu. Einungis útdauði tegunda í kjölfar áreksturs loftsteins á jörðina þegar meðal annars risaeðlur dóu út er sambærilegur við þær hamfarir sem mannkynið er að valda jörðinni með gengdarlausri losun koldíoxíðs. Að halda þessari hlýnun í skefjum mun kosta gríðarlega fyrirhöfn en vera vel þess virði hvort sem horft er til fjárhagslegra, samfélagslegra eða umhverfislegra þátta. T.a.m. hefur ítrekað verið sýnt fram á það að kostnaðurinn við að aðlagast og takast á við loftslagsbreytingar sé umtalsvert meiri en kostnaðurinn sem felst í því að koma í veg fyrir þær. Föngun og binding á koldíoxíði Í desember 2015 komu leiðtogar heimsins saman í París og sammæltust um að hlýnun jarðar muni hafa alvarlegar afleiðingar - en jafnframt að samhent átak geti og muni skipta sköpum til að minnka afleiðingar þessarar hlýnunar á líf fólks og samfélagið í heild sinni. Parísarsáttmálinn leit dagsins ljós og í honum er skýrt kveðið á um að halda þessari hlýnun vel undir 2°C, og reyna með öllum ráðum að takmarka hana við eina og hálfa gráðu. Og svona lítur framtíðin út - leiðin að Parísarsáttmálanum í augum loftslagsnefndar sameinuðu þjóðanna; nú þurfum við að beygja af leið og halda í vegferð þar sem við þurfum á örskömmum tíma að minnka losun á koldíoxíði út í andrúmsloftið, og hætta allri losun um miðbik þessarar aldar. Hægt er að ná markmiðum Parísarsáttmálans með tækni sem nú þegar er til eða í þróun og til þess þurfum við ekki að reiða okkur á nýja tækni. Dæmi um slíka tækni sem talið er að muni spila stórt hlutverk er tækni til að fanga og binda koldíoxíð (e. carbon capture and storage, CCS). Þróun slíkrar tækni hófst þegar í lok áttunda áratugar síðustu aldar þegar upp komu hugmyndir um að fanga koldíoxíð úr útblæstri frá gashreinsistöðvum í Bandaríkjunum og dæla niður í jörðina í stað þess að sleppa út í andrúmsloftið. Undanfarna tvo áratugi hefur þessi tækni verið þróuð áfram til að draga úr koldíoxíðslosun orkuvera sem og sementsverksmiðja, ál- og stálvera svo dæmi séu tekin. Hreinsibúnaði til að fanga koldíoxíðið er skeytt við útblásturskerfi orku- og iðjuvera og getur verið hluti af hönnun nýs vers en einnig má með mismikilli fyrirhöfn bæta hreinsibúnaði aftan við framleiðslueiningar í rekstri. Í gegnum tíðina hefur aðaláhersla verið lögð á að binda koldíoxíð í setlögum, en jarðlög sem henta slíkri bindingu er ekki að finna á Íslandi. Hér á landi hefur þó verið þróuð ný tækni til kolefnisbindingar sem hlotið hefur mikla athygli, þar sem koldíoxíð er leyst í vatni og því svo dælt niður í basaltlög þar sem það binst í steindum - eða steinrennur. Tæknin, sem kölluð er CarbFix, hefur verið í þróun við Hellisheiðarvirkjun frá árinu 2007. Upphafleg hönnun Hellisheiðarvirkjunar gerði ekki ráð fyrir því að fanga koldíoxíð frá virkjuninni og var öllu gasi sleppt út í andrúmsloftið fyrstu rekstrarár hennar. Til að hægt væri að beita CarbFix tækninni þurfti því að breyta öllum vélasamstæðum virkjunarinnar. Virkjuninni var breytt í skrefum og síðan 2014 hefur föngun og niðurdæling farið stigvaxandi samfara þeim breytingum og uppbyggingu og nú er þriðjungi þess koldíoxíðs sem streymir um virkjunina eða um 12,000 tonnum dælt niður árlega undir merkjum CarbFix verkefnisins. Þessa aðferð mætti nýta til að binda koldíoxíð úr útblæstri hér á landi, meðal annars frá ál- og kísilverum. Að leysa loftslagsvandann Mergur málsins er sá að tæknin til að fanga og binda koldíoxíð frá iðnferlum líkt og þeim sem nú bera langmesta ábyrgð á losun á Íslandi, svo sem frá álverum og kísilverum, er nú þegar til. Það er því hægt að fara í aðgerðir til að minnka þessa losun verulega. Raunar verður Parísarmarkmiðunum ekki náð án þess að farið sé í stórtækar aðgerðir við kolefnisföngun og bindingu á heimsvísu, því þó að endurnýjanlegir orkugjafar myndu leysa orkuframleiðslu með jarðefnaeldsneyti alfarið af hólmi er ekki útlit fyrir það að heimsbyggðin muni hætta að reiða sig á ál, stál og sement í fyrirsjáanlegri framtíð. Það sem helst virðist standa í vegi fyrir því að þessi tækni sé nýtt á mun stærri skala er kostnaður - eins og staðan er í dag kostar það mun minna að losa koldíoxíð út í andrúmsloftið en að fanga það og binda. Í nýrri skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er lagt til að allt að 70 dollara kolefnisskattur sé settur á losun á koldíoxíði, enda sé það langárangursríkasta leiðin til að knýja fram þær breytingar sem lagt er upp með í Parísarsáttmálanum í baráttunni við loftslagsbreytingar. Þetta er svipað verð og sett hefur verið fram í rannsóknum á útblásturskerfum álvera. Ef þessi leið væri farin væri loftslagsvandinn úr sögunni. Slíkar aðgerðir krefjast þó mikils hugrekkis af hálfu stjórnvalda og atvinnulífs. Staðan er því sú að gert er ráð fyrir að losun Íslands aukist á næstu árum þrátt fyrir vitneskju okkar um afleiðingar þessarar losunar, þrátt fyrir það að tækni til að minnka þessa losun sé þegar til og þrátt fyrir hið mikla forskot sem Ísland hefur vegna nýtingar á endurnýjanlegri orku með aðeins lágmarks losun samanborið við önnur lönd. Sýnum samfélagslega ábyrgð og frumkvæði og byrjum strax að róa öllum árum saman að því að draga úr losun. Í þeirri vegverð er enginn undanskilinn. Tæknilega getum við það, fræðilega getum við það - það eina sem vantar er dugur og þor og vilji til að vera hluti af lausninni við stærstu áskorun samtímans. Höfundar eru kolefnisfargarar og stýra CarbFix-verkefninu.
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun