Kapphlaupið á norðurslóðir Sigríður María Egilsdóttir skrifar 6. nóvember 2019 09:00 Heimurinn beinir nú ítrekað sjónum sínum að norðurslóðum. Krassandi og jafnvel hlægilegar fyrirsagnir á borð við að Bandaríkjaforseti vilji kaupa Grænland og að Kína lýsi því yfir að vera nærri-því-norðurslóðaþjóð, gefa vísbendingar um mun stærri áform þessara viðskiptastórvelda. Nýtt heimskapphlaup er hafið - kapphlaupið á norðurslóðirnar. En hvað felur það í sér? Og hvaða þýðingu hefur það fyrir litla þjóð í Atlantshafinu? Norðurslóðir eru, líkt og forseti Kína hefur sjálfur komist að orði, stútfullar af viðskiptalegum, pólitískum og hernaðarlegum tækifærum. Ástæður þessa eru nokkrar: Fyrir það fyrsta er að finna heilmiklar auðlindir á svæðinu. Talið er að þar fyrirfinnist verulegur hluti óuppgötvaðra olíu- og gasauðlinda heims, ásamt allskyns verðmætra málma og fiskveiðiauðlinda. Þá eru töluverðir rannsóknarhagsmunir fólgnir í geim- og segulsviðsrannsóknum á svæðinu. Að lokum, og einna helst, er ljóst að loftslagsbreytingar munu gera nýjar siglingarleiðir mögulegar. Bráðnandi ísbreiður gera harðgerum skipum kleift að ferðast um áður ófærar siglingarleiðir. Leiðir sem geta stytt flutningstíma milli Evrópu, Ameríku og Asíu um allt að þriðjung og gert þeim kleift að forðast áður óumflýjanlega og dýrkeypta flöskuhálsa á leið sinni um heimshöfin. Keppendur kynntir til leiks Líkt og ýjað var að í upphafi greinarinnar eru Bandaríkjamenn og Kínverjar helstu þátttakendur kapphlaupsins. Þrátt fyrir að aðrar þjóðir eyði töluverðum fjármunum í að taka þátt, jafnast það ekkert á við viðleitni eða getu hinna fyrrnefndu við að hasla sér völl á svæðinu, hvort heldur í gegnum fjárfestingar í allskyns innviðum, rannsóknarsamvinnu eða gegnum vinaleg samskipti við þarlend stjórnvöld og áhrifamenn. Og um það snýst kapphlaupið - að verða það sem kallast í grein þessari heimskautastórveldi, þ.e. að komast til slíkra valda að unnt sé að hafa áhrif á ákvarðanatöku á norðurslóðum og heimskautasvæðinu þegar til hennar kemur og geta nýtt sér þær auðlindir sem þar fyrirfinnast.GettyBandaríkjamenn komu sér þægilega fyrir á norðurslóðum á tímum kalda stríðsins og hafa síðan þá verið talin heimskautastórveldi. Þegar kalda stríðið leið undir lok hófu Bandaríkjamenn þó að beina sjónum sínum annað. Þessi áherslubreyting hafði í för með sér að á norðurslóðum myndaðist ákveðið valdatómarúm - tómarúm sem hið nýja stórveldi í austri horfir nú hýru auga til. Á árunum 2005-2015 fóru Kínverjar frá því að vera tiltölulega smár keppandi á norðurslóðum í að nálgast þá stærstu. Á meðan flestir aðrir keppendur drógu saman seglin í kjölfar efnahagskrísunnar árið 2008, gátu Kínverjar aukið fjárframlög til hinna ýmsu verkefna tengdum svæðinu og styrkt stöðu sína, en í þessari fjárhagslegu getu liggur helst styrkur þeirra. Það hefur hins vegar reynst þeim erfitt að komast í valdastöður innan hinna ýmsu stofnana sem láta sig málefni norðurslóða varða, enda voru Kínverjar ekki hluti af stofnun þeirra og hafa ekki beint landfræðilegra hagsmuna að gæta.Mismunandi nálgun Allt til janúar 2018 höfðu Kínverjar enga yfirlýsta stefnu í málefnum norðurslóða. Það ber þó ekki að skilja svo að hún hafi ekki verið til fyrr en þá - hún var einfaldlega ekki opinber. Í bók sinni China as a Polar Great Power, heldur fræðikonan Anne-Marie Brady því fram að þar sem Kínverjar eigi ekki nokkurt augljóst tilkall til svæðisins, hafi verið þeim verulega mikilvægt að stjórna umræðunni til að gæta þess að þær þjóðir sem ættu raunverulegt tilkall litu Kína jákvæðum augum. Þetta var hægara sagt en gert og mistókst oft, t.d. þegar kínverska auðkýfingnum Huang Nubo var neitað um að kaupa landsvæði á Íslandi til hóteluppbyggingar. Sem dæmi um tilraunir Kínverja til að stýra umræðunni má nefna að í umfjöllun kínverska dagblaðsins China Daily um ræðu Xi Jinping, sem haldin var á kínversku í Ástralíu árið 2014, kom fram að Kína hefði hug á að stunda rannsóknir á Suðurskautslandinu til að kanna (explore) landsvæðið. Hin raunverulega þýðing var hins vegar á þann veg að Kína hefði hug á að hagnýta (exploit) svæðið. Dagblaðið, sem erlendir fjölmiðlar nýta sér oft til að öðlast innsýn inn í kínversk málefni, gerði sér grein fyrir að slík orðræða gæti komið sér illa yrði hún opinber. Því höfðu þeir kynnst áður, eins og þegar yfirlýsing Yin Zhuo, talsmanns PLA (kínverska hersins), lenti í alþjóðlegum fjölmiðlum árið 2010. Yfirlýsingin var á þann veg að heimsskautasvæðin væru hluti sameiginlegrar arfleifðar mannkyns. Kínverjar væru u.þ.b. 20% mannkyns og ættu því tilkall til 20% þeirra hagsmuna eða auðlinda sem fyrirfyndust á svæðinu. Áhugaverð nálgun, svo ekki sé meira sagt, og töluvert herskárri en sú sem haldið var á lofti svo árum skipti. Líkt og fyrr sagði, gáfu Kínverjar út yfirlýsta stefnu um tilætlanir sínar á norðurslóðum í ársbyrjun 2018. Yfirlýsingin olli töluverðu fjaðrafoki, en í henni kom m.a. fram (þó ekki í fyrsta skipti) að Kína væri nærri-norðurslóðaþjóð (Near-Arctic State). Lýsing sem kemur nokkuð spánskt fyrir sjónir í ljósi þess að nyrsti hluti Kína er jafn nálægur svæðinu og Berlín. Í yfirlýsingunni var einnig staðfest að hinar mögulegu nýju siglingarleiðir um Atlantshafið væru hluti af Ísilagða Silkiveginum (Ice Silk Road) og risastórri samgönguáætlun Kína, Belti og Braut.GettyAð bjóða upp í dans Samskipti milli kínverskra og íslenskra stjórnvalda eru talin nokkuð góð almennt séð. Í október 2018 opnaði t.a.m. kínversk-íslenska norðurljósastofnunin (CIAO) rannsóknarstöð, en hún er samstarfsverkefni íslenskra og kínverskra vísindastofnana og er „miðstöð fyrir vísindamenn sem rannsaka norðurslóðir í alþjóðlegu samstarfi”. Tilætlanir Kínverja hafa ekki farið framhjá Bandaríkjamönnum sem hafa reynt að endurvekja og styrkja umráð sín á norðurslóðunum. Í sumar var greint frá því að Bandaríkjaher muni verja 7 milljörðum króna í uppbyggingu í Keflavík á næstu árum. Þá kom varaforsetinn, Mike Pence, í opinbera heimsókn hingað til lands í september síðastliðnum þar sem hann lét þau ummæli falla að Bandaríkin væru þakklát þeirri afstöðu Íslendinga að hafna innviðafjárfestingum Kínverja hérlendis. Óvarleg ummæli svo ekki sé meira sagt, enda staðfesti utanríkisráðherra samdægurs að Íslendingar væru alls ekki búnir að hafna fjárfestingunum, þó þær hefðu ekki verið samþykktar heldur. Grænlendingar hafa svipaða sögu að segja. Þegar ráðamenn í Washington fréttu að Kínverjar myndu mögulega veita lán fyrir, og sjá um, uppbyggingu tveggja flugvalla í Grænlandi, brugðust þeir hratt við. Samkvæmt Wall Street Journal fólust áhyggjur Bandaríkjamanna í að Grænlendingar gætu átt erfitt með að greiða lánið og að kínversk stjórnvöld myndu mögulega taka yfir flugbrautirnar og nota undir herflugvélar. Bandaríkjamenn settu sig í samband við dönsk stjórnvöld og á endanum samþykktu Grænlendingar lán frá Danmörku til uppbyggingar flugvallanna. Grænlendingar, líkt og aðrar þjóðir á norðurslóðum, þurfa vissulega að stíga varlega til jarðar en ljóst er að það eru tækifæri fólgin í þessum nýju vinsældum. Ekki síst þegar þau tækifæri gætu skapað grundvöll fyrir langþráðu og fullu sjálfstæði.Að lokum Norðurslóðirnar munu gegna verulega þýðingarmiklu hlutverki á komandi árum, ekki síst hvað varðar hnattrænt öryggi. Þar finnast auðlindir sem eiga sér hvergi hliðstæðu í heiminum í dag, hvort sem um er að ræða fæðu-, vatns- eða orkuauðlindir, svo ekki sé minnst á samgöngumöguleika og hernaðarlega staðsetningu. Íslendingar, líkt og aðrar hlutaðeigandi þjóðir, verða að vera fullmeðvitaðir um kapphlaupið sem er að eiga sér stað. Kapphlaupið er löngu hafið og hvort sem okkur líkar það betur eða verr, þá verðum við hluti af því á einn eða annan hátt. Við þurfum að gera okkur grein fyrir hverjir eru að bjóða okkur upp í dans og fyrir virði þeirra viðskiptahagsmuna sem eru í húfi, bæði fyrir samningsaðila okkar og íslensku þjóðina í heild sinni á komandi áratugum.Höfundur er lögfræðingur og stundar framhaldsnám í alþjóðlegri viðskiptalögfræði við Stanford háskóla.Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kína Norðurslóðir Rómur Sigríður María Egilsdóttir Utanríkismál Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Sjá meira
Heimurinn beinir nú ítrekað sjónum sínum að norðurslóðum. Krassandi og jafnvel hlægilegar fyrirsagnir á borð við að Bandaríkjaforseti vilji kaupa Grænland og að Kína lýsi því yfir að vera nærri-því-norðurslóðaþjóð, gefa vísbendingar um mun stærri áform þessara viðskiptastórvelda. Nýtt heimskapphlaup er hafið - kapphlaupið á norðurslóðirnar. En hvað felur það í sér? Og hvaða þýðingu hefur það fyrir litla þjóð í Atlantshafinu? Norðurslóðir eru, líkt og forseti Kína hefur sjálfur komist að orði, stútfullar af viðskiptalegum, pólitískum og hernaðarlegum tækifærum. Ástæður þessa eru nokkrar: Fyrir það fyrsta er að finna heilmiklar auðlindir á svæðinu. Talið er að þar fyrirfinnist verulegur hluti óuppgötvaðra olíu- og gasauðlinda heims, ásamt allskyns verðmætra málma og fiskveiðiauðlinda. Þá eru töluverðir rannsóknarhagsmunir fólgnir í geim- og segulsviðsrannsóknum á svæðinu. Að lokum, og einna helst, er ljóst að loftslagsbreytingar munu gera nýjar siglingarleiðir mögulegar. Bráðnandi ísbreiður gera harðgerum skipum kleift að ferðast um áður ófærar siglingarleiðir. Leiðir sem geta stytt flutningstíma milli Evrópu, Ameríku og Asíu um allt að þriðjung og gert þeim kleift að forðast áður óumflýjanlega og dýrkeypta flöskuhálsa á leið sinni um heimshöfin. Keppendur kynntir til leiks Líkt og ýjað var að í upphafi greinarinnar eru Bandaríkjamenn og Kínverjar helstu þátttakendur kapphlaupsins. Þrátt fyrir að aðrar þjóðir eyði töluverðum fjármunum í að taka þátt, jafnast það ekkert á við viðleitni eða getu hinna fyrrnefndu við að hasla sér völl á svæðinu, hvort heldur í gegnum fjárfestingar í allskyns innviðum, rannsóknarsamvinnu eða gegnum vinaleg samskipti við þarlend stjórnvöld og áhrifamenn. Og um það snýst kapphlaupið - að verða það sem kallast í grein þessari heimskautastórveldi, þ.e. að komast til slíkra valda að unnt sé að hafa áhrif á ákvarðanatöku á norðurslóðum og heimskautasvæðinu þegar til hennar kemur og geta nýtt sér þær auðlindir sem þar fyrirfinnast.GettyBandaríkjamenn komu sér þægilega fyrir á norðurslóðum á tímum kalda stríðsins og hafa síðan þá verið talin heimskautastórveldi. Þegar kalda stríðið leið undir lok hófu Bandaríkjamenn þó að beina sjónum sínum annað. Þessi áherslubreyting hafði í för með sér að á norðurslóðum myndaðist ákveðið valdatómarúm - tómarúm sem hið nýja stórveldi í austri horfir nú hýru auga til. Á árunum 2005-2015 fóru Kínverjar frá því að vera tiltölulega smár keppandi á norðurslóðum í að nálgast þá stærstu. Á meðan flestir aðrir keppendur drógu saman seglin í kjölfar efnahagskrísunnar árið 2008, gátu Kínverjar aukið fjárframlög til hinna ýmsu verkefna tengdum svæðinu og styrkt stöðu sína, en í þessari fjárhagslegu getu liggur helst styrkur þeirra. Það hefur hins vegar reynst þeim erfitt að komast í valdastöður innan hinna ýmsu stofnana sem láta sig málefni norðurslóða varða, enda voru Kínverjar ekki hluti af stofnun þeirra og hafa ekki beint landfræðilegra hagsmuna að gæta.Mismunandi nálgun Allt til janúar 2018 höfðu Kínverjar enga yfirlýsta stefnu í málefnum norðurslóða. Það ber þó ekki að skilja svo að hún hafi ekki verið til fyrr en þá - hún var einfaldlega ekki opinber. Í bók sinni China as a Polar Great Power, heldur fræðikonan Anne-Marie Brady því fram að þar sem Kínverjar eigi ekki nokkurt augljóst tilkall til svæðisins, hafi verið þeim verulega mikilvægt að stjórna umræðunni til að gæta þess að þær þjóðir sem ættu raunverulegt tilkall litu Kína jákvæðum augum. Þetta var hægara sagt en gert og mistókst oft, t.d. þegar kínverska auðkýfingnum Huang Nubo var neitað um að kaupa landsvæði á Íslandi til hóteluppbyggingar. Sem dæmi um tilraunir Kínverja til að stýra umræðunni má nefna að í umfjöllun kínverska dagblaðsins China Daily um ræðu Xi Jinping, sem haldin var á kínversku í Ástralíu árið 2014, kom fram að Kína hefði hug á að stunda rannsóknir á Suðurskautslandinu til að kanna (explore) landsvæðið. Hin raunverulega þýðing var hins vegar á þann veg að Kína hefði hug á að hagnýta (exploit) svæðið. Dagblaðið, sem erlendir fjölmiðlar nýta sér oft til að öðlast innsýn inn í kínversk málefni, gerði sér grein fyrir að slík orðræða gæti komið sér illa yrði hún opinber. Því höfðu þeir kynnst áður, eins og þegar yfirlýsing Yin Zhuo, talsmanns PLA (kínverska hersins), lenti í alþjóðlegum fjölmiðlum árið 2010. Yfirlýsingin var á þann veg að heimsskautasvæðin væru hluti sameiginlegrar arfleifðar mannkyns. Kínverjar væru u.þ.b. 20% mannkyns og ættu því tilkall til 20% þeirra hagsmuna eða auðlinda sem fyrirfyndust á svæðinu. Áhugaverð nálgun, svo ekki sé meira sagt, og töluvert herskárri en sú sem haldið var á lofti svo árum skipti. Líkt og fyrr sagði, gáfu Kínverjar út yfirlýsta stefnu um tilætlanir sínar á norðurslóðum í ársbyrjun 2018. Yfirlýsingin olli töluverðu fjaðrafoki, en í henni kom m.a. fram (þó ekki í fyrsta skipti) að Kína væri nærri-norðurslóðaþjóð (Near-Arctic State). Lýsing sem kemur nokkuð spánskt fyrir sjónir í ljósi þess að nyrsti hluti Kína er jafn nálægur svæðinu og Berlín. Í yfirlýsingunni var einnig staðfest að hinar mögulegu nýju siglingarleiðir um Atlantshafið væru hluti af Ísilagða Silkiveginum (Ice Silk Road) og risastórri samgönguáætlun Kína, Belti og Braut.GettyAð bjóða upp í dans Samskipti milli kínverskra og íslenskra stjórnvalda eru talin nokkuð góð almennt séð. Í október 2018 opnaði t.a.m. kínversk-íslenska norðurljósastofnunin (CIAO) rannsóknarstöð, en hún er samstarfsverkefni íslenskra og kínverskra vísindastofnana og er „miðstöð fyrir vísindamenn sem rannsaka norðurslóðir í alþjóðlegu samstarfi”. Tilætlanir Kínverja hafa ekki farið framhjá Bandaríkjamönnum sem hafa reynt að endurvekja og styrkja umráð sín á norðurslóðunum. Í sumar var greint frá því að Bandaríkjaher muni verja 7 milljörðum króna í uppbyggingu í Keflavík á næstu árum. Þá kom varaforsetinn, Mike Pence, í opinbera heimsókn hingað til lands í september síðastliðnum þar sem hann lét þau ummæli falla að Bandaríkin væru þakklát þeirri afstöðu Íslendinga að hafna innviðafjárfestingum Kínverja hérlendis. Óvarleg ummæli svo ekki sé meira sagt, enda staðfesti utanríkisráðherra samdægurs að Íslendingar væru alls ekki búnir að hafna fjárfestingunum, þó þær hefðu ekki verið samþykktar heldur. Grænlendingar hafa svipaða sögu að segja. Þegar ráðamenn í Washington fréttu að Kínverjar myndu mögulega veita lán fyrir, og sjá um, uppbyggingu tveggja flugvalla í Grænlandi, brugðust þeir hratt við. Samkvæmt Wall Street Journal fólust áhyggjur Bandaríkjamanna í að Grænlendingar gætu átt erfitt með að greiða lánið og að kínversk stjórnvöld myndu mögulega taka yfir flugbrautirnar og nota undir herflugvélar. Bandaríkjamenn settu sig í samband við dönsk stjórnvöld og á endanum samþykktu Grænlendingar lán frá Danmörku til uppbyggingar flugvallanna. Grænlendingar, líkt og aðrar þjóðir á norðurslóðum, þurfa vissulega að stíga varlega til jarðar en ljóst er að það eru tækifæri fólgin í þessum nýju vinsældum. Ekki síst þegar þau tækifæri gætu skapað grundvöll fyrir langþráðu og fullu sjálfstæði.Að lokum Norðurslóðirnar munu gegna verulega þýðingarmiklu hlutverki á komandi árum, ekki síst hvað varðar hnattrænt öryggi. Þar finnast auðlindir sem eiga sér hvergi hliðstæðu í heiminum í dag, hvort sem um er að ræða fæðu-, vatns- eða orkuauðlindir, svo ekki sé minnst á samgöngumöguleika og hernaðarlega staðsetningu. Íslendingar, líkt og aðrar hlutaðeigandi þjóðir, verða að vera fullmeðvitaðir um kapphlaupið sem er að eiga sér stað. Kapphlaupið er löngu hafið og hvort sem okkur líkar það betur eða verr, þá verðum við hluti af því á einn eða annan hátt. Við þurfum að gera okkur grein fyrir hverjir eru að bjóða okkur upp í dans og fyrir virði þeirra viðskiptahagsmuna sem eru í húfi, bæði fyrir samningsaðila okkar og íslensku þjóðina í heild sinni á komandi áratugum.Höfundur er lögfræðingur og stundar framhaldsnám í alþjóðlegri viðskiptalögfræði við Stanford háskóla.Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar