Sáttamiðlun ekki til að framlengja hjúskap Kristinn Haukur Guðnason skrifar 25. nóvember 2019 08:00 Sigrún Júlíusdóttir, prófessor. Nýlega lögðu átta þingmenn fram þingsályktunartillögu um að einfalda og hraða meðferð hjónaskilnaða í þágu þolenda heimilisofbeldis. Í tillögunni er meðal annars lagt til að skylda til sáttaumleitana verði afnumin. Sigrún Júlíusdóttir, prófessor emerita við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands, telur að hugsa verði málið í víðara samhengi. Sáttamiðlun sé í eðli sínu ekki gerð til að halda fólki lengur í hjúskap, heldur til að bæta samskipti fólks í kringum og eftir hjúskaparslit. „Það er hægt að eiga góðan skilnað,“ segir hún. Þetta skipti höfuðmáli þegar börn eru í spilinu og flestir geti nýtt sér fræðslu og ráðgjöf. „Þingsályktunartillagan er gerð til að einfalda og hraða meðferð og í því getur falist mikil réttarbót fyrir þolendur ofbeldis eða ofríkis á heimili. En það er hins vegar mjög snúið að meta hver kúgar hvern í þessum samskiptum því þau geta verið flókin og lævís,“ segir Sigrún sem hefur starfað í málaflokknum í áratugi. „Þetta á alveg sérstaklega við þegar dómgreind foreldra skerðist sem er algengt í skilnaðardeilumálum.“ Bæði í rannsóknum og meðferðarvinnu kemur fram að hjá hluta fólks í skilnaði séu frásagnir á gráum svæðum og óljóst hvort farið hafi verið yfir mörk. „Þá er fólk allt í einu komið í þennan hóp, af því að það hefur ekki fengið viðeigandi þjónustu. Sérstaklega á þetta við um andlega ofbeldið, sem er nær ómögulegt að sanna og getur átt jafnt við um konur og karla,“ segir Sigrún. Sigrún segir að sumir grípi til þess að saka maka sinn um ofbeldi af einhverju tagi til þess að koma höggi á hann, en tekur fram að þetta sé ekki stór hópur. Tilgangurinn er af ýmsum toga, til dæmis að ná fram skilnaði fyrr en ella og í einstaka tilvikum að koma höggi á hitt foreldrið í því samhengi. Sigrún óttast að staða barnanna gæti orðið verri ef ekki er hugað vel að áhrifum þessa á börnin. „Fólk sér það oft ekki fyrir hvernig það hagar baráttu sinni. Ef reglurnar um skilnað verða rýmkaðar of mikið er hætt við að þá muni einhverjir velja þessa aðferð í staðinn fyrir hefðbundna skilnaðarráðgjöf, að fá fræðslu, ráðgjöf og stuðning, þá sérstaklega hvernig megi vernda börnin og undirbúa þau á góðan hátt,“ segir hún. Að sögn Sigrúnar er reynslan bæði af skilnaðarráðgjöf og sáttamiðlun almennt góð og á Norðurlöndunum sé hún víðast veitt og í boði fyrir alla foreldra sem skilja. „Tilgangurinn er ekki sá að fólk þrauki lengur í hjónabandinu, heldur til þess að það fari í gegnum skilnaðinn sem uppbyggilegt ferli. Að foreldrarnir hafi þroskast og lært um sjálfa sig sem einstaklinga og sitt skipsbrot og fengið fræðslu um hvernig eigi að haga fjölskyldusamskiptum eftir skilnað,“ segir hún. „Þetta á einnig við í þessum hörðustu málum. Það er ótrúlega margt fólk sem sér að sér og getur nýtt sér vel slíka þjónustu.“ Sigrún stýrði rannsókn á gagnsemi sáttamiðlunar hjá sýslumannsembættunum á Íslandi. Í málum þar sem staðið var frammi fyrir dómstólameðferð tókst að hjálpa fólki þannig að sátt náðist um samskiptin í um 60 prósentum tilvika. „Það er ekki lítið í ljósi þess að þetta eru hörðustu málin,“ segir hún. Þessi reynsla sjáist einnig annars staðar, til dæmis í Danmörku. Sigrún tekur undir það sem fram kemur í þingsályktunartillögunni um að fjárskortur og mannekla séu mikil í málaflokknum. „Eins og málum er háttað í okkar velferðarkerfi erum við ekki að setja samskipti fjölskyldna í forgang. Þrátt fyrir Barnasáttmálann og alla umræðuna um réttindi barna til að vera upplýst, fá stuðning og eiga rétt til beggja foreldra, erum við samt ekki komin lengra en þetta í skilnaðarmálunum. Það er þó á döfinni að félagsþjónusta sveitarfélaga feti í fótspor hinna Norðurlandanna með innleiðingu slíks forvarnarstarfs fyrir fjölskyldur í skilnaði.“ Birtist í Fréttablaðinu Fjölskyldumál Mest lesið Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Íslenskir Trumpistar fylgjast spenntir með skammt frá Trump sjálfum Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Gætum þurft að bíða í nokkra daga ef ekkert óvænt gerist Erlent Grátbiðja deiluaðila að finna lausn Innlent Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Innlent Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Innlent Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Innlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Fleiri tilkynningar um týnd ungmenni en allt árið í fyrra Innlent Fleiri fréttir Íslenskir Trumpistar fylgjast spenntir með skammt frá Trump sjálfum Grátbiðja deiluaðila að finna lausn Rekstur borgarinnar allur að braggast segir borgarstjóri Fleiri tilkynningar um týnd ungmenni en allt árið í fyrra Eitt barn enn á gjörgæslu og líðan þess stöðug Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Sögulegt spennustig týnd börn og bugaðir foreldrar Leggja til að stofna þjóðgarð í Dalabyggð Ástand skapaðist vegna skorts á armböndum Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Sjá meira
Nýlega lögðu átta þingmenn fram þingsályktunartillögu um að einfalda og hraða meðferð hjónaskilnaða í þágu þolenda heimilisofbeldis. Í tillögunni er meðal annars lagt til að skylda til sáttaumleitana verði afnumin. Sigrún Júlíusdóttir, prófessor emerita við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands, telur að hugsa verði málið í víðara samhengi. Sáttamiðlun sé í eðli sínu ekki gerð til að halda fólki lengur í hjúskap, heldur til að bæta samskipti fólks í kringum og eftir hjúskaparslit. „Það er hægt að eiga góðan skilnað,“ segir hún. Þetta skipti höfuðmáli þegar börn eru í spilinu og flestir geti nýtt sér fræðslu og ráðgjöf. „Þingsályktunartillagan er gerð til að einfalda og hraða meðferð og í því getur falist mikil réttarbót fyrir þolendur ofbeldis eða ofríkis á heimili. En það er hins vegar mjög snúið að meta hver kúgar hvern í þessum samskiptum því þau geta verið flókin og lævís,“ segir Sigrún sem hefur starfað í málaflokknum í áratugi. „Þetta á alveg sérstaklega við þegar dómgreind foreldra skerðist sem er algengt í skilnaðardeilumálum.“ Bæði í rannsóknum og meðferðarvinnu kemur fram að hjá hluta fólks í skilnaði séu frásagnir á gráum svæðum og óljóst hvort farið hafi verið yfir mörk. „Þá er fólk allt í einu komið í þennan hóp, af því að það hefur ekki fengið viðeigandi þjónustu. Sérstaklega á þetta við um andlega ofbeldið, sem er nær ómögulegt að sanna og getur átt jafnt við um konur og karla,“ segir Sigrún. Sigrún segir að sumir grípi til þess að saka maka sinn um ofbeldi af einhverju tagi til þess að koma höggi á hann, en tekur fram að þetta sé ekki stór hópur. Tilgangurinn er af ýmsum toga, til dæmis að ná fram skilnaði fyrr en ella og í einstaka tilvikum að koma höggi á hitt foreldrið í því samhengi. Sigrún óttast að staða barnanna gæti orðið verri ef ekki er hugað vel að áhrifum þessa á börnin. „Fólk sér það oft ekki fyrir hvernig það hagar baráttu sinni. Ef reglurnar um skilnað verða rýmkaðar of mikið er hætt við að þá muni einhverjir velja þessa aðferð í staðinn fyrir hefðbundna skilnaðarráðgjöf, að fá fræðslu, ráðgjöf og stuðning, þá sérstaklega hvernig megi vernda börnin og undirbúa þau á góðan hátt,“ segir hún. Að sögn Sigrúnar er reynslan bæði af skilnaðarráðgjöf og sáttamiðlun almennt góð og á Norðurlöndunum sé hún víðast veitt og í boði fyrir alla foreldra sem skilja. „Tilgangurinn er ekki sá að fólk þrauki lengur í hjónabandinu, heldur til þess að það fari í gegnum skilnaðinn sem uppbyggilegt ferli. Að foreldrarnir hafi þroskast og lært um sjálfa sig sem einstaklinga og sitt skipsbrot og fengið fræðslu um hvernig eigi að haga fjölskyldusamskiptum eftir skilnað,“ segir hún. „Þetta á einnig við í þessum hörðustu málum. Það er ótrúlega margt fólk sem sér að sér og getur nýtt sér vel slíka þjónustu.“ Sigrún stýrði rannsókn á gagnsemi sáttamiðlunar hjá sýslumannsembættunum á Íslandi. Í málum þar sem staðið var frammi fyrir dómstólameðferð tókst að hjálpa fólki þannig að sátt náðist um samskiptin í um 60 prósentum tilvika. „Það er ekki lítið í ljósi þess að þetta eru hörðustu málin,“ segir hún. Þessi reynsla sjáist einnig annars staðar, til dæmis í Danmörku. Sigrún tekur undir það sem fram kemur í þingsályktunartillögunni um að fjárskortur og mannekla séu mikil í málaflokknum. „Eins og málum er háttað í okkar velferðarkerfi erum við ekki að setja samskipti fjölskyldna í forgang. Þrátt fyrir Barnasáttmálann og alla umræðuna um réttindi barna til að vera upplýst, fá stuðning og eiga rétt til beggja foreldra, erum við samt ekki komin lengra en þetta í skilnaðarmálunum. Það er þó á döfinni að félagsþjónusta sveitarfélaga feti í fótspor hinna Norðurlandanna með innleiðingu slíks forvarnarstarfs fyrir fjölskyldur í skilnaði.“
Birtist í Fréttablaðinu Fjölskyldumál Mest lesið Vaktin: Forsetakosningar í Bandaríkjunum Erlent Íslenskir Trumpistar fylgjast spenntir með skammt frá Trump sjálfum Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Gætum þurft að bíða í nokkra daga ef ekkert óvænt gerist Erlent Grátbiðja deiluaðila að finna lausn Innlent Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Innlent Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Innlent Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Innlent Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Innlent Fleiri tilkynningar um týnd ungmenni en allt árið í fyrra Innlent Fleiri fréttir Íslenskir Trumpistar fylgjast spenntir með skammt frá Trump sjálfum Grátbiðja deiluaðila að finna lausn Rekstur borgarinnar allur að braggast segir borgarstjóri Fleiri tilkynningar um týnd ungmenni en allt árið í fyrra Eitt barn enn á gjörgæslu og líðan þess stöðug Afskipti af bifreið endaði með handtöku fjögurra manna Lausir hundar hafi drepið fleiri kindur Sögulegt spennustig týnd börn og bugaðir foreldrar Leggja til að stofna þjóðgarð í Dalabyggð Ástand skapaðist vegna skorts á armböndum Keyrði utan vegar og hafnaði á öðrum bíl sem valt Ógnaði barnsmóður sinni með haglabyssu Engar upplýsingar fást um tengsl konunnar við barnið Bein útsending: Frambjóðendur ræða málefni fatlaðs fólks Fjörutíu prósent kjósenda Miðflokks vilja Trump „Við erum ógeðslega sár fyrir hönd barnanna okkar“ Leikskólinn Mánagarður opinn á ný Bein útsending: Loftslagsmál rædd á Umhverfisþingi Frambjóðendur ræða áfengis- og vímuefnamál Perlan þurfi að seljast fyrir áramót svo dæmið gangi upp Hagnast um hálfan milljarð og reiknar með þrefalt meira á næsta ári Bein útsending: Kosningafundur með formönnum flokkanna Fjárhagsáætlun borgarinnar kynnt og Kanar ganga að kjörborðinu Aukin hætta á skriðuföllum vegna rigningar Sakfelldur fyrir þátt í banaslysi en annar ökumaður aldrei fundist Bein útsending: Kynna fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar „Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum“ Flugslysið sem skók þjóðina og aldrei munu fást svör við Umboðsmaður barna segir verkföll kennara mismuna börnum Segja verkfall kennara skapa ójafnræði og óréttlæti Sjá meira