Er ekki allt gott að frétta af íslenskum sjávarútvegi? Arnar Atlason skrifar 4. febrúar 2020 09:00 Útgerðin á leið í skaðabótamál við þjóðina? Stutt í að kvótinn færist á færri en 10 hendur. Rykið um það bil að falla á Samherjamálið. Á meðan atvinnuleysi eykst er útgerðin að flytja úr landi 5.000 störf. Útgerðin borgar íslenskum sjómönnum minna en erlendum fyrir afla. SFS talar fyrir því að ekki megi ráðast á besta kerfi í heimi. Á meðan er fyrrverandi ráðherra nóg boðið og er lagður af stað í herferð gegn kerfinu áður en það er of seint. Jú sennilega reddast þetta. Þann 6. desember síðastliðinn komst Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu að íslenska ríkið bæri skaðabótaábyrgð á fjártjóni sem útgerðarfélögin Huginn ehf. og Ísfélag Vestmannaeyja hf. urðu fyrir vegna ólögmætrar úthlutunar aflaheimilda á makríl. Þó svo dómurinn hafi einungis snúist um viðurkenningu á skaðabótaskyldu íslenska ríkisins, má leiða líkur að því að skaðabótakröfur útgerða á hendur íslenska ríkinu geti numið 6-7 milljörðum. Fákeppni er í flestum hagkerfum heimsins skilgreind sem markaðsbrestur sem neikvæð áhrif hefur á almenning í hverju kerfi fyrir sig. Á Íslandi eru í gildi reglur í sjávarútvegi í þá veru að ekki megi meira en 12% af hverri fisktegund vera í eigu eins aðila. Lög þessi kveða þó ekki á um krosseignatengsl eða skyldleika aðila. Vissulega eru stjórnvöld að vinna í því að styrkja umrædd lög. Nefnd hefur verið starfandi frá því í fyrra, sem hefur það verkefni að hreinsa til í þessum efnum sem og á öðrum svartari sviðum sjávarútvegsins. Umhugsunarefnið er þó það að 12% hámarkið segir í raun að 9 fyrirtæki eða einstaklingar gætu ráðið yfir öllum veiðiheimildum landsins. Það hefur jafnframt verið sýnt ágætlega fram á að nú þegar séu fjórar blokkir sem stjórni allt að helmingi allra veiðiheimildanna. Hvað hefur gerst í Samherjamálinu? Hæstvirtur sjávarútvegsráðherra Kristján Þór Júlíusson er enn þeirrar skoðunar að tengsl hans við félagið séu ekki það mikil að það hafi nokkur áhrif á hans störf. Innanhúsrannsókn félagsins miðar víst alveg prýðilega áfram. Björgólfur Jóhannsson hefur ekki neitað því að Þorsteinn Már gæti snúið aftur í forstjórastól um mitt ár eftir að skýrslan hafi verið birt. Ásakanir um mútur, skattaundanskot og peningaþvætti hafa hvorki verið hraktar né sannaðar svo ég viti til. Nú nýverið hefur gamall draugur látið á sér kræla sem kallast atvinnuleysi. Þennan draug þekkjum við Íslendingar þó svo hér á landi sé atvinnuþátttaka mikil. Enda setjum við viðmið okkar lægra en aðrar þjóðir þegar kemur að tölum um atvinnuleysi. Við höfum hingað til ekki viljað sjá það. Jafnframt er það þekkt hjá Íslendinum sem og hjá öðrum þjóðum að atvinnuleysi togast í hagstjórninni á við gengisskráningu gjaldmiðils og verðbólgu. Það er því öllum ljóst að aukið atvinnuleysi er ætíð áhyggjuefni. Þó er það svo að á Íslandi flytjum við í auknum mæli út störf í sjávarútvegi. Á nýliðnu ári nam útflutningur á fiski til vinnslu í öðrum löndum á bilinu 50-60 þúsund tonnum. Til að setja þetta í samhengi þá hafa verið leiddar að því líkur að á bak við hver 1.000 tonn af fiski séu um það bil 10 störf, að frátöldum afleiddum störfum. Þannig má sannarlega áætla að umræddur útflutningur sé í raun ígildi þess að leggja niður 5.000 störf í landinu. Umhugsunarvert ætti að vera hvort ekki megi með einhverjum hætti auka eða hvetja til vinnslu á þessum fiski hér heima. Sérstaklega þar sem ítrekað hefur verið bent á að hagvöxtur í íslenskum sjávarútvegi þarf að byggja á framleiðniaukningu sem byggir á tækniframförum. Það eru engar tækniframfarir í því að flytja úr landinu óunninn fisk eða þá störf. Á undanförnum vikum hefur ítrekað komið upp á yfirborðið umræða um vafasama verðlagningu á íslensku sjávarfangi. Kári Stefánsson benti á þetta í mjög gagnlegri makrílumræðu. Sú umræða byggði á rannsókn Verðlagsstofu sem gat bent til þess að pottur væri brotinn. Félag vélstjóra og málmtæknimanna birti svo auglýsinguna „Er þetta eðlilegt?“ sem byggði á niðurstöðu þeirra í þá veru að ekki væri greitt sama verð á Íslandi fyrir íslenskan og erlendan kolmunna. Samtök fiskframleiðenda og útflytjenda hafa svo ítrekað bent á að á Íslandi viðgangist tvöföld verðmyndun á fiski. Á fagmáli má kalla þetta að horfa í gegnum fingur sér með milliverðlagningu. Milliverðlagning (transfer pricing) er ólögmæt samkvæmt skattalögum hér eins og í flestum öðrum löndum. Með ólíkindum má telja að stjórnvöld hafi ekki tekið fastar á þessum málum þrátt fyrir álit Samkeppniseftirlitsins í þá veru. Íslenska þjóðarsálin er einstök, við erum fljót upp og enn fljótari að gleyma. Þetta má best sjá hvern janúarmánuð er handboltalandsliðið okkar er við keppni á erlendri grundu. Við reiðumst og gleðjumst á víxl, notum lýsingarorð á hæsta stigi og opnum á tilfinningar okkar svo um munar. Síðan kemur febrúar og allt er gleymt. Þó svo þetta sé skemmtilegt um að hugsa þá er þetta eðli okkar alls ekki gott þegar kemur að stærstu umfjöllunarefnum okkar. Við megum til dæmis ekki láta frasa eins og „Besta kerfi í heimi“, „Skattpíndasti iðnaður í heimi“ og „Virðiskeðjan er okkur Íslendingum mikilvæg“ drepa niður umræðu um sjávarútvegsmál. Því þó gríðarlega margt sé gott í íslenskum sjávarútvegi má alltaf bæta hlutina og best að gera það í ljósi sögunnar og þeirra hagfræðitækja sem við höfum. Innanhúsrannsókn sjávarútvegsins á sjálfum sér held ég ekki að geti verið leiðin til framtíðar.Höfundur er formaður Samtaka fiskframleiðenda og útflytjenda (SFÚ). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Vinnumarkaður Mest lesið Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Útgerðin á leið í skaðabótamál við þjóðina? Stutt í að kvótinn færist á færri en 10 hendur. Rykið um það bil að falla á Samherjamálið. Á meðan atvinnuleysi eykst er útgerðin að flytja úr landi 5.000 störf. Útgerðin borgar íslenskum sjómönnum minna en erlendum fyrir afla. SFS talar fyrir því að ekki megi ráðast á besta kerfi í heimi. Á meðan er fyrrverandi ráðherra nóg boðið og er lagður af stað í herferð gegn kerfinu áður en það er of seint. Jú sennilega reddast þetta. Þann 6. desember síðastliðinn komst Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu að íslenska ríkið bæri skaðabótaábyrgð á fjártjóni sem útgerðarfélögin Huginn ehf. og Ísfélag Vestmannaeyja hf. urðu fyrir vegna ólögmætrar úthlutunar aflaheimilda á makríl. Þó svo dómurinn hafi einungis snúist um viðurkenningu á skaðabótaskyldu íslenska ríkisins, má leiða líkur að því að skaðabótakröfur útgerða á hendur íslenska ríkinu geti numið 6-7 milljörðum. Fákeppni er í flestum hagkerfum heimsins skilgreind sem markaðsbrestur sem neikvæð áhrif hefur á almenning í hverju kerfi fyrir sig. Á Íslandi eru í gildi reglur í sjávarútvegi í þá veru að ekki megi meira en 12% af hverri fisktegund vera í eigu eins aðila. Lög þessi kveða þó ekki á um krosseignatengsl eða skyldleika aðila. Vissulega eru stjórnvöld að vinna í því að styrkja umrædd lög. Nefnd hefur verið starfandi frá því í fyrra, sem hefur það verkefni að hreinsa til í þessum efnum sem og á öðrum svartari sviðum sjávarútvegsins. Umhugsunarefnið er þó það að 12% hámarkið segir í raun að 9 fyrirtæki eða einstaklingar gætu ráðið yfir öllum veiðiheimildum landsins. Það hefur jafnframt verið sýnt ágætlega fram á að nú þegar séu fjórar blokkir sem stjórni allt að helmingi allra veiðiheimildanna. Hvað hefur gerst í Samherjamálinu? Hæstvirtur sjávarútvegsráðherra Kristján Þór Júlíusson er enn þeirrar skoðunar að tengsl hans við félagið séu ekki það mikil að það hafi nokkur áhrif á hans störf. Innanhúsrannsókn félagsins miðar víst alveg prýðilega áfram. Björgólfur Jóhannsson hefur ekki neitað því að Þorsteinn Már gæti snúið aftur í forstjórastól um mitt ár eftir að skýrslan hafi verið birt. Ásakanir um mútur, skattaundanskot og peningaþvætti hafa hvorki verið hraktar né sannaðar svo ég viti til. Nú nýverið hefur gamall draugur látið á sér kræla sem kallast atvinnuleysi. Þennan draug þekkjum við Íslendingar þó svo hér á landi sé atvinnuþátttaka mikil. Enda setjum við viðmið okkar lægra en aðrar þjóðir þegar kemur að tölum um atvinnuleysi. Við höfum hingað til ekki viljað sjá það. Jafnframt er það þekkt hjá Íslendinum sem og hjá öðrum þjóðum að atvinnuleysi togast í hagstjórninni á við gengisskráningu gjaldmiðils og verðbólgu. Það er því öllum ljóst að aukið atvinnuleysi er ætíð áhyggjuefni. Þó er það svo að á Íslandi flytjum við í auknum mæli út störf í sjávarútvegi. Á nýliðnu ári nam útflutningur á fiski til vinnslu í öðrum löndum á bilinu 50-60 þúsund tonnum. Til að setja þetta í samhengi þá hafa verið leiddar að því líkur að á bak við hver 1.000 tonn af fiski séu um það bil 10 störf, að frátöldum afleiddum störfum. Þannig má sannarlega áætla að umræddur útflutningur sé í raun ígildi þess að leggja niður 5.000 störf í landinu. Umhugsunarvert ætti að vera hvort ekki megi með einhverjum hætti auka eða hvetja til vinnslu á þessum fiski hér heima. Sérstaklega þar sem ítrekað hefur verið bent á að hagvöxtur í íslenskum sjávarútvegi þarf að byggja á framleiðniaukningu sem byggir á tækniframförum. Það eru engar tækniframfarir í því að flytja úr landinu óunninn fisk eða þá störf. Á undanförnum vikum hefur ítrekað komið upp á yfirborðið umræða um vafasama verðlagningu á íslensku sjávarfangi. Kári Stefánsson benti á þetta í mjög gagnlegri makrílumræðu. Sú umræða byggði á rannsókn Verðlagsstofu sem gat bent til þess að pottur væri brotinn. Félag vélstjóra og málmtæknimanna birti svo auglýsinguna „Er þetta eðlilegt?“ sem byggði á niðurstöðu þeirra í þá veru að ekki væri greitt sama verð á Íslandi fyrir íslenskan og erlendan kolmunna. Samtök fiskframleiðenda og útflytjenda hafa svo ítrekað bent á að á Íslandi viðgangist tvöföld verðmyndun á fiski. Á fagmáli má kalla þetta að horfa í gegnum fingur sér með milliverðlagningu. Milliverðlagning (transfer pricing) er ólögmæt samkvæmt skattalögum hér eins og í flestum öðrum löndum. Með ólíkindum má telja að stjórnvöld hafi ekki tekið fastar á þessum málum þrátt fyrir álit Samkeppniseftirlitsins í þá veru. Íslenska þjóðarsálin er einstök, við erum fljót upp og enn fljótari að gleyma. Þetta má best sjá hvern janúarmánuð er handboltalandsliðið okkar er við keppni á erlendri grundu. Við reiðumst og gleðjumst á víxl, notum lýsingarorð á hæsta stigi og opnum á tilfinningar okkar svo um munar. Síðan kemur febrúar og allt er gleymt. Þó svo þetta sé skemmtilegt um að hugsa þá er þetta eðli okkar alls ekki gott þegar kemur að stærstu umfjöllunarefnum okkar. Við megum til dæmis ekki láta frasa eins og „Besta kerfi í heimi“, „Skattpíndasti iðnaður í heimi“ og „Virðiskeðjan er okkur Íslendingum mikilvæg“ drepa niður umræðu um sjávarútvegsmál. Því þó gríðarlega margt sé gott í íslenskum sjávarútvegi má alltaf bæta hlutina og best að gera það í ljósi sögunnar og þeirra hagfræðitækja sem við höfum. Innanhúsrannsókn sjávarútvegsins á sjálfum sér held ég ekki að geti verið leiðin til framtíðar.Höfundur er formaður Samtaka fiskframleiðenda og útflytjenda (SFÚ).
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun
Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir Skoðun
Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun