Feit, heimsk og óhlýðin Tara Margrét Vilhjálmsdóttir skrifar 2. febrúar 2020 20:46 Félagsfræðingurinn Troy Duster hefur sagt að nútíma erfðafræði sé ekkert nema bakdyr að mannkynsbótum. Það kom berlega í ljós á fræðslufundi Íslenskrar Erfðagreiningar 1. febrúar sl. þar sem Kári Stefánsson viðraði kenningar sínar um að feitt fólk væri vitlausara sem skilaði sér síðan í lægra menntunarstigi, lægri tekjum og fleiri börnum sem að lokum mengar genamengið af offitu. Þetta eru ekki ný stef og þau eru um þessar mundir að ganga í endurnýjun lífdaga í tengslum við aukna þjóðernishyggju og fasisma. Við höfum séð sömu mannkynsbótaumræðu þegar kemur að fötluðu fólki og þegar höfuðlagsfræðin var upp á sitt besta í hér í denn var sérstakur áhugi á að bera saman höfuðkúpur grannra vændiskvenna og feitra vændiskvenna til að sýna fram á að þær feitari væru siðferðislega lægra settar en þær grennri. Að sitja þennan fund var eins og að fara með tímavél aftur í tímann þar sem þessar kenningar ásamt staðalímyndum um meinta leti, græðgi, óhlýðni og heimsku feits fólks voru megináherslur umræðunnar. Jú, eins og Kári hefur komið inn á eru staðreyndir ekkert nema staðreyndir. Staðreyndir má hinsvegar túlka út frá mörgum fræðilegum sjónarhornum í senn og hætta er á að framsetning staðreynda verði villandi, fordómafull og jaðarsetjandi ef að ekki er tekið tillit til þeirra allra. Lítil meðvitund var til að mynda um þær staðreyndir að vegna jaðarsetningar sinnar mæta feitir nemendur aðgengishindrunum á skólaferli sínum þegar kemur að viðeigandi vinnuaðstöðu s.s. stólum og skrifborðum. Þeir verða fyrir áreiti og ofbeldi sem ýtir undir skólaforðun. Feitir nemendur er ólíklegari til að fá meðmæli frá kennurum til að sækja sér æðri menntun og eru álitnir skorta leiðtogahæfni og orku. Þegar um strangt innutökuferli er að ræða eru feitir nemendur ólíklegari til að vera samþykktir í framhaldsnám. Á vinnumarkaði á feitt fólk erfiðara með að fá vinnu, það er ólíklegara til að fá stöðu- og launahækkun og er líklegara til að missa starf sitt en jafnhæfir einstaklingar sem eru ekki feitir, jafnvel eftir að stjórnað hefur verið fyrir líkamlegu ásigukomulagi og nýttum veikindadögum. Áreiti og stríðni á vinnustað vegna þyngdar er algeng og feitar konur eru 10% líklegari til að vera fátækar en grannar konur. Af hverju kom það aldrei upp sem möguleg skýring fyrir tengslum menntunarstigs, tekna og holdafars? Af hverju var aldrei fjallað um þær beinu og óbeinu heilsufarslegu afleiðingar sem jaðarsetning og mismunun hefur í för með sér? Fundurinn var þétt setinn af heilbrigðisstarfsfólki og meðal fyrirlesara voru yfirlæknir Barnaspítala Hringsins og Landlæknir sjálf. Hér vert að minnast á að hvergi hafa fitufordómar verið staðfestir jafn rækilega og innan heilbrigðisstétta. Heilbrigðisstarfsfólk hefur afar neikvæð viðhorf til feitra sjúklinga sinna og verja minni tíma með þeim, er ólíklegra til að framkvæma á þeim líkamlega skoðun og er ólíklegra til að koma læknisfræðilegri meðferð í réttan farveg þar sem það upplifir feitt fólk óagað og óhlýðið og þar með ólíklegra til að fara eftir ráðleggingum sínum. Það hefur minni þolinmæði fyrir feitum sjúklingum og verður frekar pirrað á þeim. Meðal ástæðna fyrir því er að heilbrigðisstarfsfólk telur feitt fólk geta sjálfu sér um kennt þegar kemur að heilsufari þeirra og er ótrúlegustu heilbrigðisvandamálum klínt á þyngd þeirra. Þetta viðhorf leiðir síðan til þess að feitt fólk er ólíklegrara til að leita sér læknisaðstoðar sem veldur frekara heilsufarstjóni. Í því ljósi var hrollvekjandi að hlusta á fundargesti hlæja að afmennskandi skopmyndum af feitum börnum, þar sem þeim var m.a. líkt við beljur. Var þessi fundur til þess fallinn að bæta úr stöðu feits fólks innan heilbrigðiskerfisins? Á sama tíma og fitufordómar eru jafn algengir í vestrænum samfélögum og kynþátta- og kynjafordómar og tíðni þeirra heldur bara áfram að aukast? Á sama tíma og þessi jaðarsetning veldur svo miklu líkamlegu, andlegu og félagslegu heilsufarstjóni að Alþjóðlega heilbrigðisstofnun (WHO) varar við orðræðu sem staðfestir áðurnefndar staðalímyndir? Af hverju voru þessir valdamiklu einstaklingar að taka þátt í þessum fundi? Og standa uppi á sviði með Kára og kinka kolli þegar hann smjattaði á sínum hatursfulla mannkynsbætandi boðskap og veita honum þannig réttmæti? Þegar spurning kom úr sal um hvort að fyrirlesarar væru meðvitaðir um fordómafull skilaboð sín og hvaða áhrif þau gætu haft út í samfélagið taldi landlæknir sig knúna til að árétta að tilgangur fundarins væri einungis að einblína á heilsu en ekki útlit og að Landlæknisembættið færi eftir gagnreyndum lýðheilsuaðgerðum um að þær skyldu einblína á alla og ekki taka holdafar út fyrir sviga. Það er gott og blessað en hvað var hún þá að gera á þessum fundi? Sem gekk ekki út á neitt annað en holdafar og hvað feitt fólk er nú vitlaust, óhlýðið og óheilbrigt? Of vitlaust til að fara eftir almennum ráðleggingum um lýðheilsu þrátt fyrir að rannsóknir sýni að íslenska þjóðin hafi verið að færast sífellt nær viðmiðum um heilbrigt mataræði undanfarna áratugi og þrátt fyrir að við hreyfum okkur mest allra Norðurlandaþjóðanna? Þrátt fyrir að við erum ein langlífasta þjóð heims og höfum aldrei verið heilbrigðari? Þrátt fyrir að fyrirlesarar hafi reynt að sannfæra fundargesti um að fundurinn hafi verið haldinn af umhyggju fyrir velferð feits fólks á ég erfitt með að trúa þeim og treysta. Ég hef þungar áhyggjur af stöðu og velferð feits fólks innan okkar samfélags ef þetta eru skoðanir og áherslur fólksins sem hefur hvað mest mótandi áhrif á það og orðræðunnar innan þess. Ég óttast um sjálfa mig og annað feitt fólk. Hvaða viðmóti mun ég mæta ef ég þarf á þjónustu bráðamóttökunnar að halda? Verð ég ein af þeim sorgarsögum þar sem feitt fólk hefur gengið á milli lækna með öskrandi einkenni í áraraðir einungis til þess að fá greiningu um lokastig krabbameins allt of seint? Mun ég bara fá ráðleggingar um að ég þurfi að grenna mig, hreyfa mig meira og borða hollara án þess að fá líkamlega skoðun eða að læknar taki einkenni mín alvarlega? Og mun ég svo fá “offitu” stimplaða sem dánarorsök í opinberum gögnum eftir að ég er fallin frá vegna vanrækslu og mismununar innan heilbrigðiskerfisins? Það er mín upplifun að traust feits fólks til heilbrigðiskerfisins hafi aldrei verið minna. Heilbrigðisstarfsfólk hefur orðið vart við þetta og lýst yfir áhyggjum sínum af því opinberlega. Í því samhengi hefur ljósi hinsvegar yfirleitt verið varpað á þá einstaklinga sem tjá sig um fordómana og varpa þannig ábyrgðinni á þolendur þeirra frekar en gerendur. Eftir þátttöku á þessum meinta fræðslufundi er hinsvegar orðið alveg ljóst hvar ábyrgðin á þessu vantrausti liggur og hljóta heilbrigðisyfirvöld að sjá sig knúin til að leggjast undir feld og velta því fyrir sér á hvaða vegferð þau eru og hvernig þau geti sem best tryggt öryggi allra landsmanna óháð holdafari.Höfundur er félagsráðgjafi MA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Heilsa Tara Margrét Vilhjálmsdóttir Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Félagsfræðingurinn Troy Duster hefur sagt að nútíma erfðafræði sé ekkert nema bakdyr að mannkynsbótum. Það kom berlega í ljós á fræðslufundi Íslenskrar Erfðagreiningar 1. febrúar sl. þar sem Kári Stefánsson viðraði kenningar sínar um að feitt fólk væri vitlausara sem skilaði sér síðan í lægra menntunarstigi, lægri tekjum og fleiri börnum sem að lokum mengar genamengið af offitu. Þetta eru ekki ný stef og þau eru um þessar mundir að ganga í endurnýjun lífdaga í tengslum við aukna þjóðernishyggju og fasisma. Við höfum séð sömu mannkynsbótaumræðu þegar kemur að fötluðu fólki og þegar höfuðlagsfræðin var upp á sitt besta í hér í denn var sérstakur áhugi á að bera saman höfuðkúpur grannra vændiskvenna og feitra vændiskvenna til að sýna fram á að þær feitari væru siðferðislega lægra settar en þær grennri. Að sitja þennan fund var eins og að fara með tímavél aftur í tímann þar sem þessar kenningar ásamt staðalímyndum um meinta leti, græðgi, óhlýðni og heimsku feits fólks voru megináherslur umræðunnar. Jú, eins og Kári hefur komið inn á eru staðreyndir ekkert nema staðreyndir. Staðreyndir má hinsvegar túlka út frá mörgum fræðilegum sjónarhornum í senn og hætta er á að framsetning staðreynda verði villandi, fordómafull og jaðarsetjandi ef að ekki er tekið tillit til þeirra allra. Lítil meðvitund var til að mynda um þær staðreyndir að vegna jaðarsetningar sinnar mæta feitir nemendur aðgengishindrunum á skólaferli sínum þegar kemur að viðeigandi vinnuaðstöðu s.s. stólum og skrifborðum. Þeir verða fyrir áreiti og ofbeldi sem ýtir undir skólaforðun. Feitir nemendur er ólíklegari til að fá meðmæli frá kennurum til að sækja sér æðri menntun og eru álitnir skorta leiðtogahæfni og orku. Þegar um strangt innutökuferli er að ræða eru feitir nemendur ólíklegari til að vera samþykktir í framhaldsnám. Á vinnumarkaði á feitt fólk erfiðara með að fá vinnu, það er ólíklegara til að fá stöðu- og launahækkun og er líklegara til að missa starf sitt en jafnhæfir einstaklingar sem eru ekki feitir, jafnvel eftir að stjórnað hefur verið fyrir líkamlegu ásigukomulagi og nýttum veikindadögum. Áreiti og stríðni á vinnustað vegna þyngdar er algeng og feitar konur eru 10% líklegari til að vera fátækar en grannar konur. Af hverju kom það aldrei upp sem möguleg skýring fyrir tengslum menntunarstigs, tekna og holdafars? Af hverju var aldrei fjallað um þær beinu og óbeinu heilsufarslegu afleiðingar sem jaðarsetning og mismunun hefur í för með sér? Fundurinn var þétt setinn af heilbrigðisstarfsfólki og meðal fyrirlesara voru yfirlæknir Barnaspítala Hringsins og Landlæknir sjálf. Hér vert að minnast á að hvergi hafa fitufordómar verið staðfestir jafn rækilega og innan heilbrigðisstétta. Heilbrigðisstarfsfólk hefur afar neikvæð viðhorf til feitra sjúklinga sinna og verja minni tíma með þeim, er ólíklegra til að framkvæma á þeim líkamlega skoðun og er ólíklegra til að koma læknisfræðilegri meðferð í réttan farveg þar sem það upplifir feitt fólk óagað og óhlýðið og þar með ólíklegra til að fara eftir ráðleggingum sínum. Það hefur minni þolinmæði fyrir feitum sjúklingum og verður frekar pirrað á þeim. Meðal ástæðna fyrir því er að heilbrigðisstarfsfólk telur feitt fólk geta sjálfu sér um kennt þegar kemur að heilsufari þeirra og er ótrúlegustu heilbrigðisvandamálum klínt á þyngd þeirra. Þetta viðhorf leiðir síðan til þess að feitt fólk er ólíklegrara til að leita sér læknisaðstoðar sem veldur frekara heilsufarstjóni. Í því ljósi var hrollvekjandi að hlusta á fundargesti hlæja að afmennskandi skopmyndum af feitum börnum, þar sem þeim var m.a. líkt við beljur. Var þessi fundur til þess fallinn að bæta úr stöðu feits fólks innan heilbrigðiskerfisins? Á sama tíma og fitufordómar eru jafn algengir í vestrænum samfélögum og kynþátta- og kynjafordómar og tíðni þeirra heldur bara áfram að aukast? Á sama tíma og þessi jaðarsetning veldur svo miklu líkamlegu, andlegu og félagslegu heilsufarstjóni að Alþjóðlega heilbrigðisstofnun (WHO) varar við orðræðu sem staðfestir áðurnefndar staðalímyndir? Af hverju voru þessir valdamiklu einstaklingar að taka þátt í þessum fundi? Og standa uppi á sviði með Kára og kinka kolli þegar hann smjattaði á sínum hatursfulla mannkynsbætandi boðskap og veita honum þannig réttmæti? Þegar spurning kom úr sal um hvort að fyrirlesarar væru meðvitaðir um fordómafull skilaboð sín og hvaða áhrif þau gætu haft út í samfélagið taldi landlæknir sig knúna til að árétta að tilgangur fundarins væri einungis að einblína á heilsu en ekki útlit og að Landlæknisembættið færi eftir gagnreyndum lýðheilsuaðgerðum um að þær skyldu einblína á alla og ekki taka holdafar út fyrir sviga. Það er gott og blessað en hvað var hún þá að gera á þessum fundi? Sem gekk ekki út á neitt annað en holdafar og hvað feitt fólk er nú vitlaust, óhlýðið og óheilbrigt? Of vitlaust til að fara eftir almennum ráðleggingum um lýðheilsu þrátt fyrir að rannsóknir sýni að íslenska þjóðin hafi verið að færast sífellt nær viðmiðum um heilbrigt mataræði undanfarna áratugi og þrátt fyrir að við hreyfum okkur mest allra Norðurlandaþjóðanna? Þrátt fyrir að við erum ein langlífasta þjóð heims og höfum aldrei verið heilbrigðari? Þrátt fyrir að fyrirlesarar hafi reynt að sannfæra fundargesti um að fundurinn hafi verið haldinn af umhyggju fyrir velferð feits fólks á ég erfitt með að trúa þeim og treysta. Ég hef þungar áhyggjur af stöðu og velferð feits fólks innan okkar samfélags ef þetta eru skoðanir og áherslur fólksins sem hefur hvað mest mótandi áhrif á það og orðræðunnar innan þess. Ég óttast um sjálfa mig og annað feitt fólk. Hvaða viðmóti mun ég mæta ef ég þarf á þjónustu bráðamóttökunnar að halda? Verð ég ein af þeim sorgarsögum þar sem feitt fólk hefur gengið á milli lækna með öskrandi einkenni í áraraðir einungis til þess að fá greiningu um lokastig krabbameins allt of seint? Mun ég bara fá ráðleggingar um að ég þurfi að grenna mig, hreyfa mig meira og borða hollara án þess að fá líkamlega skoðun eða að læknar taki einkenni mín alvarlega? Og mun ég svo fá “offitu” stimplaða sem dánarorsök í opinberum gögnum eftir að ég er fallin frá vegna vanrækslu og mismununar innan heilbrigðiskerfisins? Það er mín upplifun að traust feits fólks til heilbrigðiskerfisins hafi aldrei verið minna. Heilbrigðisstarfsfólk hefur orðið vart við þetta og lýst yfir áhyggjum sínum af því opinberlega. Í því samhengi hefur ljósi hinsvegar yfirleitt verið varpað á þá einstaklinga sem tjá sig um fordómana og varpa þannig ábyrgðinni á þolendur þeirra frekar en gerendur. Eftir þátttöku á þessum meinta fræðslufundi er hinsvegar orðið alveg ljóst hvar ábyrgðin á þessu vantrausti liggur og hljóta heilbrigðisyfirvöld að sjá sig knúin til að leggjast undir feld og velta því fyrir sér á hvaða vegferð þau eru og hvernig þau geti sem best tryggt öryggi allra landsmanna óháð holdafari.Höfundur er félagsráðgjafi MA.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun